سوگ در کودکان یک پروسه طبیعی است و می تواند به شیوه های مختلفی خود را نشان دهد. مهم این است که مراقبان و والدین نشانه های سوگ در کودکان را تشخیص دهند و به آن ها کمک کنند تا بتوانند این پروسه را به سلامت بگذرانند. همیشه موضوع مرگ در اجتماع به عنوان یک موضوع ناخوشایند برای بحث و گفت و گو مطرح می شود. به عنوان مثال زمانی که در این خصوص در جمع ها بحث می شود، اکثر بزرگترها حرف را عوض می کنند. به نظر می رسد که صحبت کردن در خصوص مرگ استرس، ناراحتی و پریشانی را در بزرگترها تشدید می کند.
کودکان زمانی که یکی از عزیزان خود را از دست می دهند، ممکن است بسیار غمگین شوند. بچه ها احساسات پیچیده ای را تجربه می کنند. در حقیقت غم و اندوه می تواند کودک شما را به شدت تحت تأثیر قرار دهد. سوگ در کودکان با علائم متفاوتی همراه است که در این مقاله به بررسی آن ها خواهیم پرداخت.
عوامل سوگ و عزاداری در کودکان
کودکان در زندگی روزمره خود درجات گوناگونی از سوگ را تجربه می کنند. تنها سوگ خانواده یا اقوام نزدیک نیست که موجب می شود کودکان با مرگ روبرو شوند. اتفاقات زیادی وجود دارد که گاهی بی اهمیت و کوچک به نظر می رسند، اما برای کودکان مهم هستند. ممکن است کودکان نتوانند هیجانات درونی خود را بیان کنند. درک یک کودک عزادار و کمک کردن به او از طرف بزرگ ترها کمی دشوار است.
کودکان مانند بزرگسالان اندوهگین می شوند. اما توانایی محدودی در بیان احساسات خود دارند. به همین خاطر واکنش آن ها در خصوص سوگ متفاوت است. از مهم ترین رویدادهایی که کودکان را با واکنش سوگ روبرو می کنند، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مجروح شدن والدین و بستری شدن طولانی مدت آن ها در بیمارستان
- از دست دادن یا نداشتن مهارت یا توانایی خاص
- حوادث و بلایای طبیعی مانند زلزله، سیل و از دست دادن خانه و مدرسه بر اثر این اتفاقات
- آزار جنسی
- از دست دادن اسباب بازی و وسایل شخصی
- مرگ والدین و اقوام
- طلاق والدین
- مرگ حیوانات خانگی
- نقل مکان و مهاجرت
- نبود یک یا هر دو والد به دلایلی به جز طلاق
سوگ در کودکان چه نشانه هایی دارد؟
سوگ در کودکان با نشانه های زیادی همراه است. از مهم ترین نشانه های سوگ می توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱. تغییرات در بازی
کودکان خردسال ممکن است در بازی های خود در مورد مرگ صحبت کنند. عروسک ها و حیوانات آن ها ممکن است بمیرند و دوباره زنده شوند. اگر این رفتارها را در کودک خود مشاهده کردید، بهتر است بدانید که فرزند شما در غم از دست دادن قرار دارد.
۲. عدم توانایی در درک مرگ
ممکن است پردازش غم و اندوه در کودکان به شدت سخت باشد. چرا که ممکن است کودکان کوچکتر مفهوم مرگ را درک نمی کنند. کودک ممکن است این باور را داشته باشد که مرگ موقتی است. به این دلیل که بیشتر کارتون ها شخصیتی را نشان می دهد که زخمی شده و دوباره به زندگی بازگشته است. در نتیجه، بچه های کوچکتر معمولا دلتنگ یکی از عزیزان خود می شوند و امکان دارد هر از چند گاهی برای چند دقیقه ناراحت شوند. اما از آنجایی که در درک این موضوع که مرگ همیشگی است مشکل دارند، کاملا متوجه مفهوم از دست دادن نمی شوند. یک کودک کوچک تر معمولا این سؤال را از والدین خود می پرسد که آیا مادر بزرگ برای جشن تولد بعدی او خواهد آمد یا خیر؟
درست مانند درک مرگ بر حسب سن، نشانه های غم و اندوه نیز کاملا متفاوت است. مهم است که تشخیص دهید کودک شما چه زمانی سوگوار است تا بتوانید مطمئن شوید که او با احساسات خود سالم برخورد می کند. تحقیقات صورت گرفته در این خصوص نشان می دهد که مداخلات می توانند به کودکان کمک کنند تا با فقدان عزیز خود به طور درست و سالم کنار بیایند و از بروز مشکلات سلامت روان یا غم و اندوه آسیب زا جلوگیری شود.
۳. احساس گناه
این موضوع بسیار شایع است که کودکان، خود را به خاطر مرگ عزیزان شان زیاد سرزنش می کنند. ممکن است آن ها فکر کنند که مقصر این مرگ هستند. زیرا زمانی آرزو داشتند که آن شخص برود. همچنین آن ها به این موضوع فکر می کنند که شاید کارهای او موجب مرگ آن شخص شده است.
۴. گاهی اندوهگین گاهی خوشحال
زمانی که یک فرد بزرگسال غمگین می شود، به نظر می رسد که این غم همیشه حضور دارد، حتی در زمان شادی. کودکان معمولا یک لحظه خوشحال به نظر می رسند، اما لحظه دیگر غمگین می شوند. زیرا به نظر می رسد مغز آن ها نمی تواند برای مدت طولانی با ناراحتی کنار بیاید. در مراحل اولیه غم و اندوه، طبیعی است که کودکان نبود عزیزان خود را تجربه کنند. آن ها ممکن است این انتظار را داشته باشند شخصی که مرده است هر لحظه ظاهر شود. این انکار برای مدتی کاملا طبیعی است، اما با گذشت زمان واقعیت از دست دادن باید کاهش پیدا کند، به خصوص در کودکانی که سن بیشتری دارند.
۵. چسبندگی
کودکان ممکن است بعد از این که عزیز خود را از دست می دهند بیشتر چسبنده باشند. آن ها ممکن است برای رفتن به مدرسه گریه کنند و بهانه بیاورند. علاوه بر این برای کارهایی که قبلا در آن تسلط داشتند کمک بخواهند و توجه دیگران را جلب کنند.
۶. واکنش های رفتاری
کودکان در هر سنی ممکن است با نشان دادن مشکلات رفتاری که پیش از این وجود نداشته، به غم و اندوه واکنش نشان دهند. آن ها ممکن است شروع به صحبت کردن در خانه و بازی کردن در مدرسه کنند. به همین ترتیب، نوجوانان ممکن است به رفتارهای پرخطرتر مثل مصرف مواد مخدر و نوشیدن الکل روی آورند.
۷. احساس رها شدن
ممکن است کودکان از جانب شخصی که مرده و شاید از طرف دیگران نیز احساس کند که طرد شده است. در نتیجه ممکن است لازم باشد به کودکان اطمینان دهید که شما در کنار آن ها هستید. شما باید مطمئن شوید که به وعده هایی که داده اید، عمل می کنید. به خصوص در این دوره تا زمانی که ترس از رها شدن خاتمه پیدا کند.
۸. مشکلات در خوابیدن
کودکان اندوهگین ممکن است بخواهند با والدین خود بخوابند یا ممکن است رویاها و کابوس های زیادی در مورد شخصی که مرده است ببینند. بچه های بزرگتر ممکن است کمی درگیر بی خوابی شوند یا از مرگ بترسند. این مورد می تواند موجب بروز مشکلات در خواب آن ها شود.
۹. اضطراب
هم کودکان و هم نوجوانان ممکن است بیش از حد نگران همه چیز باشند، به خصوص در مورد مرگ عزیزان خود. به همین دلیل آن ها به اطمینان خاطر نیاز دارند. این نیاز به خصوص در بین کودکان پیش دبستانی زیاد دیده می شود.
۱۰. بازگشت رشدی
کودکان نوپا و پیش دبستانی ممکن است تخت خواب خود را خیس کنند و یا در طول شب نخوابند. در همین خصوص یک کودک کوچک ممکن است کودکانه صحبت کند و دوباره چهار دست و پا راه برود. علاوه بر این ممکن است دوباره بخواهد شیر بخورد.
۱۱. مشکل در تمرکز
گاهی اوقات کودکان به سختی می توانند روی موضوعات تمرکز کنند. به همین دلیل در حل مسائل یا تصمیم گیری درگیر مشکل می شوند. آن ها همچنین برای تمرکز تلاش زیادی می کنند، اما به مشکل بر می خورند.
۱۲. مشکلات مدرسه ای
کودکان بزرگ تر و نوجوانانی که از دست دادن را تجربه کرده اند، معمولا با عقب افتادن از مطالعه و شکست در کلاس هایی که زمانی در آن شرکت می کردند غم و اندوه را نشان می دهند. علاوه بر این ممکن است نتوانند روی موضوعات زیادی تمرکز کنند و تکالیف خود را نصفه و نیمه رها کنند.
مراحل درمان سوگ در کودکان
- شوک و انکار
- خشم، اعتراض، احساس آشفتگی، دلخوری
- در هم ریختگی و نا امیدی. حالت هایی مثل بی قراری، گریه، احساس گناه و احساس تنهایی.
- بهبودی مجدد
توضیح مرگ برای کودکان
ابتدا باید خودتان به آمادگی برسید. مرگ موضوع بسیار حساسی است؛ به همین خاطر باید خودتان قبل از صحبت با کودک، احساسات تان را پردازش کنید. اگر خودتان هنوز با مسئله مرگ کنار نیامده اید، ممکن است نتوانید به کودک خود کمک کنید. هر کودکی منحصر به فرد است و با مرگ یک شخص به همان شیوه ای که در ذهن دارد برخورد می کند. برای این کار هیچ فرمول جادویی و روش معجزه کننده ای وجود ندارد، اما موارد زیر می توانند کمک کننده باشند:
- زمانی که کاملا احساس آمادگی داشتید در یک مکان خصوصی و آرام با کودک خود صحبت کنید: به کودک خود بگویید که درباره چه چیزی می خواهید حرف بزنید و می تواند پذیرفتن آن برایش دشوار باشد.
- از زبان ساده و روان استفاده کنید: سعی کنید از زبان قابل فهم و ساده استفاده کنید. به هیچ عنوان کلماتی که انتخاب می کنید استعاره ای و پیچیده نباشند.
- کودک خود را در جریان تصمیم گیری های ساده ای که بر روحیه او تأثیر می گذارد، قرار دهید: اگر شخصی که فوت کرده است بیمار بود، باید هر گونه ترس در خصوص بیماری را برای او برطرف کنید. شما باید به او بگویید که بیمار نیستید و او را ترک نمی کنید.
- باید توضیحاتی که ارائه می دهید متناسب با سن کودک شما باشد: کودکان در سنین مختلف، درک متفاوتی از مرگ در ذهن دارند. گاهی اوقات کودکان خردسال فکر می کنند مرگ یک خواب طولانی است. کودکان بزرگ تر نیز ممکن است متوجه شوند که مرگ پایان زندگی است، اما ممکن است هنوز به درک کاملی از این موضوع نرسیده باشند.
- به کودک خود کمک کنید تا در مراسم خاکسپاری شرکت کند: اگر کودک شما مایل است، اجازه دهید تا در مراسم خاکسپاری شرکت کند. این کار به او کمک می کند تا مرگ عزیز خود را درک کند.
- به کودک خود زمان بدهید: درک مرگ و کنار آمدن با این قضیه زمان می برد. به همین دلیل به کودک خود زمان بدهید تا بتواند احساسات خود را پردازش کند.
- به کودک خود این اطمینان را بدهید که تنها نیست: به کودک خود اطمینان دهید که کنارش هستید و او تنها نیست. علاوه بر این به او کمک می کنید تا با مرگ عزیز خود راحت تر کنار بیاید.
- به سؤالات کودک خود به درستی پاسخ دهید: به سؤالات کودک خود صادقانه و صریح پاسخ دهید. اگر پاسخ یک سؤال را نمی دانید به کودک تان بگویید که جواب آن را نمی دانید. اما حتما به او این قول را بدهید که بعدا پاسخ آن را خواهید داد.
درمان سوگ حل نشده در کودکان
بهتر است بدانید که درمان سوگ حل نشده در کودکان می تواند به آن ها کمک کند تا احساسات خود را دقیق پردازش کنند و به زندگی عادی خود بازگردند. درمان سوگ در کودکان عبارتند از:
- درمان بازی: درمان بازی به کودکان کمک می کند تا بتوانند احساسات خود را به طور نمادین بیان کنند.
- مشاوره های فردی یا خانوادگی: یک درمانگر به کودک کمک می کند تا در خصوص احساسات خود صریح حرف بزند و از شیوه سالم تری برای بیان آن ها استفاده کند.
- گروه های حمایتی: گروه های حمایتی به کودکان کمک می کنند تا با کسانی که تجربه های مشابه دارند ارتباط برقرار کنند و دیگر احساس تنهایی نکنند.
امیدواریم مطالب این مقاله برای شما عزیزان مفید بوده باشد. در پایان پیشنهاد می کنیم مقالات برخورد با فرد عزادار، کمک به فرد عزادار، دلداری دادن به همسر عزادار و کنار آمدن با فوت همسر را نیز مطالعه فرمایید.
