غم و اندوه یک مشکل همگانی است و همه ما در هر مقطع از زندگی حداقل یک بار با غم و اندوه مواجه شده ایم. احتمال دارد پایان یک رابطه عاطفی، از دست دادن یک شغل و مرگ یکی از عزیزان یا هر چیز دیگری که زندگی را تغییر می دهد، باعث شود که ما دچار غم و اندوه شویم. مراحل گذر از غم و اندوه سخت و پیچیده نیست. اندوه و غم جزو مسائل بسیار شخصی هستند و از مقررات و قانون خاصی پیروی نمی کنند. ممکن است شما گریه کنید، احساس پوچی کنید و حتی عصبانیت شدید داشته باشید. هیچ کدام یک از این موارد غلط و غیر طبیعی نیست و هر فردی به صورت متفاوت به این مسائل واکنش نشان می دهد. در این مقاله، مراحل گذر از غم و اندوه را به شما خواهیم گفت تا به کمک آن‌ها بتوانید با این مسئله کنار بیایید.
مراحل گذر از غم و اندوه از کجا شروع شد؟
در سال ۱۹۶۹ یک روانپزشک سوئیسی- آمریکایی به نام الیزابت کوبلر راس در کتاب “درباره مرگ و مردن” نوشت که این غم به پنج مرحله تقسیم بندی می شود. مشاهدات او از سال ها کار کردن با افرادی بود که بیماری لاعلاج داشتند. تئوری او از غم و اندوه به عنوان مدل کوبلر راس شهرت یافت. از این نظریه برای درمان بسیاری از بیماران استفاده شده است. کوبلر مراحل گذر از غم و اندوه را به ۵ مرحله تقسیم کرد.
مهم ترین مراحل گذر از غم و اندوه
بیش از معرفی این پنج مرحله، بهتر است چند نکته مهم را درباره آن ها بدانید:
مدت زمان گذر ما از غم و اندوه، با هر فردی متفاوت است و زمان متفاوتی طول می کشد که هر کدام از ما یک مرحله را طی کنیم. افزون بر این، میزان شدت ابراز احساسات ما در هر مرحله با دیگران تفاوت زیادی دارد. به همین خاطر بر عکس تصور افراد، معمولا مراحل گذر از غم و اندوه نظم مشخصی ندارد. به طور معمول این مراحل را می گذرانیم تا به مرحله آخر که پذیرش نام دارد، برسیم. با وجود این، اکثریت ما بی دغدغه و به سادگی به آخرین مرحله نمی رسیم. مرگ عزیزان احتمال دارد سبب توجه مجدد ما به مسئله مرگ شود. در هر مرحله درون ما بارقه هایی از امید ایجاد می شود: تا زمانی که زندگی ادامه دارد امید نیز هست و تا وقتی امیدوار هستیم زندگی نیز جریان دارد.
از سوی دیگر روش غمگساری هر شخصی با شخص دیگر متفاوت است. برخی از افراد غم و اندوه خود را نشان داده و احساسات خود را کتمان نمی کنند. برخی دیگر ترجیح می دهند غم خود را درون دل پنهان کرده و حتی ذره ای اشک هم نمی ریزند. به همین دلیل به هیچ عنوان نباید در مواجهه با غم و اندوه دیگران، آن ها را قضاوت کنیم، زیرا هر کسی به روش خودش غم و اندوهش را بروز می دهد. لازم است بدانید بیشتر افراد مراحل اندوه را به ترتیبی که گفتیم نمی گذرانند. این موضوع کاملا طبیعی و پذیرفتنی است. در ادامه پنج مرحله از غم و اندوه که ممکن است بیشتر شناخته شده باشند را بررسی می کنیم.
۱. انکار
اولین واکنش ما به اتفاقات تلخ و ناگوار زندگی، انکار حقیقت است. در این وضعیت، به طور معمول مردم با خود می گویند: این اتفاق به هیچ عنوان رخ نداده است، ممکن است این اتفاق برای من افتاده باشد. این واکنش کاملا طبیعی است که ما برای دلیل تراشی در برابر احساسات خود این واکنش را از خود نشان می دهیم. انکار یکی از مکانیسم های دفاعی رایج است. این شیوه با بهت زده کردن ما، از شوک سریع ما جلوگیری می کند. ما در این مرحله نمی خواهیم آن چه را در حال رخ دادن است بپذیریم. زیرا ما از نشانه های واقعیت فرار کرده و از هر گونه اطلاعاتی که مربوط به واقعیت باشد، دوری می کنیم.
یکی از احساسات غالب در این مرحله، حس پوچی است، یعنی دیگر زندگی برای ما هیچ معنایی نخواهد داشت. در بیشتر افراد این مرحله واکنشی موقتی است که موجب می شود از نخستین ترکش های غم در امان بمانیم.
۲. خشم
زمانی که نشانه های واقعیت بیشتر آشکار شوند، انکار جای خود را به خشم می دهد. در این جا خشم و رنج شدید با یکدیگر همراه هستند. احساسات شدید از درون ما که به شدت آسیب پذیر است فوران کرده و به شکل عصبانیت نشان داده می شوند. بدین صورت ما خشم درون خود را به پیرامون، محیط، آشنایان و دوستان ابراز می کنیم. احتمال دارد خشم ما گریبان فردی که در حال مرگ است را نیز بگیرد. عقل و منطق می گوید او برای حالی که دارد مقصر نیست اما احساسات ما شخصی را که سبب ساز غم و اندوه شده سرزنش می کند. بروز خشم احساس عذاب وجدان به همراه دارد و ما از دست خودمان نیز شاکی تر خواهیم شد.
احتمال دارد خشم خود را در احساساتی مثل تلخی یا رنجش بپوشانید. علاوه بر این ممکن است خشم و عصبانیت واضح نباشد. گاهی اوقات برخی از افراد این مرحله را تجربه نمی کنند یا حتی برخی دیگر در این مرحله می مانند.
پزشکان و کارکنان مراکز درمانی جزو مشاغلی هستند که بیشتر از سایر افراد مورد خشم بازماندگان قرار می گیرند. این صنف همواره با رنج و مرگ انسان های مختلف سروکار دارند، اما این جمله به معنای در امان بودن آن ها از رنج و خشم یا اندوه اطرافیان بیمار نیست. اگر شما نیز در این حیطه فعالیت می کنید و این مشکلات را دارید، حتما با پزشک یا اطرافیان فردی که از دست رفته است، به گفتگو بنشینید. می توانید از پزشک بخواهید که در پایان ساعت کاری به شما تلفن بزند تا از جزئیات علت مرگ اطلاع یابید. در خصوص شرایط بیماری و پروسه درمان سوالات خود را بپرسید تا ابهامات برطرف شود.
۳. جر و بحث با خود و چانه زنی
ما همیشه در واکنش های عادی زندگی به احساس آسیب پذیری و درماندگی، به سمت ای کاش ها و اگرها می رویم. علاوه بر این در آن لحظات شدید، به دنبال روش هایی برای به دست آوردن کنترل خود هستیم. به عنوان مثال مدام با خود می گوییم:
- اگر رفتار بهتری با او داشتم
- اگر زودتر برای درمان بیماری اقدام می کردیم
ما به طور پنهانی با خدای خود چانه می زنیم و قول و قرار می گذاریم تا بتوانیم جلوی غم و اندوه اجتناب ناپذیر را بگیریم. جرو بحث با خود جزئی از دفاع ما در مقابل حقیقت رنج آور است. علاوه بر این با خود می گوییم چرا کاری که می توانستیم انجام دهیم را انجام ندادیم و کار به اینجا کشیده است.
۴. افسردگی
در سوگواری بعد از حادثه دو نوع افسردگی در شخص مشاهده می شود. نوع اول به پیامدهای عملی اتفاق ربط دارد، مثل هزینه و نحوه برگزاری مراسم. پشیمانی و ناراحتی قسمت اصلی این مرحله هستند. گذر از این مرحله با حمایت و همراهی اطرافیان ساده تر است. نوع دوم افسردگی درونی تر و شخصی تر است: کنار آمدن با فقدان عزیز از دست رفته از لحاظ روحی – روانی. ممکن است یک آغوش گرم در گذر این مرحله از غم و اندوه به ما کمک کند. در حالی که چانی زنی و بحث کردن با خود می تواند جزو مراحل فعال و پر جنب و جوش به شمار می روند، اما افسردگی یک مرحله غم انگیز و آرام احساس می شود.
۵. پذیرش
پذیرش یکی دیگر از مراحل گذر از غم و اندوه است. در این مرحله شخص قبول کرده که اتفاقی رخ داده و سوگواری را کاملا انجام داده است. او اکنون به این مرحله رسیده که شجاعت روبرو شدن با حقیقت را دارد و سعی می کند برای داشتن زندگی بهتر و کنار گذاشتن این اتفاق گام بردارد. در مرحله پذیرش فرد کم کم با خود کنار می آید و روحیه خود را بازیابی می کند. ویژگی مهمی که این مرحله دارد آرامش به همراه رهایی از وابستگی است. البته این به معنای بازگشت آنی شادی نیست و به طور کامل با افسردگی تفاوت دارد.
در این مرحله ممکن است از سردرگمی رها شوید، دوباره با دوستان و آشنایان خود به تعامل بنشینید و حتی ممکن است دوستان تازه ای پیدا کنید. شما به این درک رسیده اید که هیچ فردی جای عزیز از دست رفته را نمی گیرد، اما شما حرکت می کنید، رشد می کنید و به اصل وجود تان باز می گردید.
امیدواریم مطالب این مقاله برای شما عزیزان مفید بوده باشد. در پایان پیشنهاد می کنیم مقالات سوگ در کودکان، برخورد با فرد عزادار و مهارت کنترل خشم را نیز مطالعه فرمایید.
