روزه کودکان در فرهنگ مردم
بعضی از کودکان که هنوز به سن بلوغ نرسیده اند با تقلید از بزرگتران و یا تشویق پدر و مادرشان سحر همراه بزرگترها بیدار می شوند و روزه می گیرند. بلند شدن درسحر و نشستن پای سفره سحری برای بچه ها بسیار شیرین و دوشت داشتنی است. روزه این کودکان اغلب تا ظهر ادامه می یابد. ساعتی به ظهر مانده والدین کودک به صورت و چشمان کودک دقیق می شوند تا ببیننند آیا قادر به تمام کردن روزه هست یا نه . در صورتی که ضعفی در او ببینند یا به قول یزدیها مشاهده کنند:" چشمهایش کله ملق می زند" می کوشند فرزندشان را راضی کنند روزه اش را بخورد وروزه " پیوندی " بگیرد. روزه پیوندی اصطلاحی است که به دو نصف روز روزه بچه ها می گویند و پدرو مادر به فرزندشان می گویند : " خداوند دو نصف روز روزه شما را به هم پیوند می زند و یک روز حساب می کند...
در فین کاشانبه "روزه پیوندی" روزه " گنجشکی " و در بیرجند و تربت حیدریه و تربت جام روزه " چقوکی " می گویند.
در کاشان بچه هایی که بالغ نشده اند روزه گنجکشی می گیرند وجوانانی که اولین روزه واجبشان را می گیرند – دختران نه سال و پسران پانزده سال – در اولین روز ماه رمضان هنگام افطار از والدینشان می خواهند هدیه ای به آنها بدهند تا افطار کنند و می گویند اگر هدیه ای ندهید همان طور تشنه و گرسنه خواهیم ماند و به این وسیله هدیه ای از پدر و مادرشان دریافت می کنند.
دردانسفان رامند قزوین نیز کودکان کمتر از پانزده سال نصف روز روزه می گیرند و پدر و مادر به آنها می گویند : " یک تکه پارچه آبی و یک تکه پارچه سفید را با هم گره بزنید و در آب قنات بیندازید تا روزه شما کامل شود"
در جهرم پدر و مادر به فرزند خردسالشان که روزه می گیرد می گویند : " هر روز نصف روز روزه بگیر آخر سر روزه های نصفه را می دهیم استاد ملکی دوز به هم بدوزد و یک ملکی برایت درست کند." روز عید فطر هم پدر برای فرزندش یک جفت ملکی می خرد ودل او را شاد می کند. اما اگرپدری مقدورش نباشد برای فرزندش هدیه بخرد ، به او می گوید :" درست روزه نگرفتی و نخ هایی که استاد ملکی دوز با آن ملکی ( گیوه ) را دوخت پاره شده است." وبا این حرف از ناراحتی فرزندش می کاهد.
درصغاد آبادهمادران به فرزندان نابالغشان که روزه می گیرند یک مرغ سیاه و یک خروس سفید که معتقدند شگون دارد هدیه می دهند.
پدران و مادرانکازرونینسبت به روزه گرفتن کودکانشان بسیار مقید می باشند وعقیده دارند اگر فرزندانشان را از کودکی به نماز و روزه عادت ندهند در بزرگی مشکل بتوان انتظار داشت که وظایف شرعیشان را به جا آورند ودر روز قیامت مورد باز خواست خداوند قرار می گیرند. وقتی می خواهند بدانند بچه ای روزه است یا نه به زبانش نگاه می کنند اگر کمی سفید باشد علامت آن است که چیزی نخورده و روزه دار است. اما اگر زبانش سرخ باشد می گویند " روزه پس کوزه ای گرفتی " یعنی روزه ات را پشت کوزه آ ب گرفتی . این اصطلاح را در مورد اشخاص بالغ هم که روزه خواری می کنند به کار می برند.
درسرایان فردوس به کودکان می گویند:" روزه های نصفه شما را به ملائکه می دهیم تا به هم بدوزند ." بچه ها هم تا ظهر روزه می گیرند و ظهر ناهار می خورند ومجدداً تا افطار جز آب چیزی نمی خورند. به بچه ها می گویند آب نمک ندارد و روزه تان باطل نمی شود تا بچه ها ازتشنگی ناراحت نشوند. کودکانی که مریض می شوند مادر برای آن که از نگرانی فرزند بکاهد برای هر روز که موفق نشود روزه بگیرد ده سیر گندم به فقیر می دهد و به فرزندش می گوید ملائکه درنامه اعمال او گناهی ثبت نمی کنند.
در روستایقنیرجه گروسدختران هشت ساله و پسران ده ، دوازده ساله را به روزه گرفتن تشویق می کنند و به آنان بره ، بزغاله یا گوساله ماده ای هدیه می کنند. به پسران ممکن است کره اسب ماده نیز بدهند. تمام زاد و ولد حیوان پیشکشی هم به آن پسر یا دختر تعلق می گیرد و دختران هنگامی که عروسی می کنند آنها را باخود به خانه شوهر می برند.
دراردکان یزد برای تشویق بچه ای که روزه می گیرد چیزی می خرند یا یکی دو متر از باغچه خانه را به او می دهند تا درخت یا سبزی بکارد. آنهایی هم که باغ و ملکی دارند یکی دو درخت میوه به فرزندشان که روزه اول را گرفته است می بخشند.
دربرد سیر کرمان بچه ای که روزه اولش باشد افطار نمی خورد تا بزرگ خانواده به او " سرروزه ای " بدهد. سر روزه ای هدیه ای است که پدر و مادر درقبال روزه اول به فرزندشان می دهند.
در مشهد تمام بچه ها مخصوصاً دخترها را از هفت سالگی وا دار می کنند روزه بگیرند تا به روزه گرفتن عادت کنند وزمانی که روزه بر آنها واجب می شود به زحمت نیفتند. سا ل اول فرزندشان را تشویق می کنند یک روزه روزه " گنجشکی " بگیرد و سال دوم سه روز و به این ترتیب هر سال که می گذرد چند روز به روزه او اضافه می کنند.
ویرایش وتلخیص:آکاایران
