پنج عامل تضعیف ارزش روزه

پنج عامل تضعیف ارزش روزه

1. بدخلقى 

اخلاق بد و خوى ناپسند، باعث تضعیف ارزش و منزلت شخص روزه دار مى شود؛ بنابراین، روزه دار، باید تلاش کند تا در پرتو اراده خود، خلق و خوهاى ناپسند را از خود دور سازد و از این طریق بر ارج و بهاى خود به عنوان انسان روزه دار بیفزاید. روزه دار نه تنها باید از اخلاق بد بپرهیزد، بلکه لازم است خود را به اخلاق شایسته بیاراید؛ زیرا این امر یکى از عوامل غفران است .
پیامبر (صلی الله علیه و آله) در ضمن خطبه اى فرمودند: اى مردم ! هر کس در ماه رمضان ، اخلاق خود را نیکو گرداند، روزى که پاها در صراط مى لرزد، پاى او استوار مى ماند(1).
امام صادق (علیه السلام) فرمود: اخلاق شایسته ، گناه را از بین مى برد چنانکه تابش خورشید، یخ را آب مى کند (2) و این مساله ؛ یعنى حسن خلق و رفتار شایسته در محیط منزل تاثیر بیشترى دارد. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) به امیرالمؤ منین (علیه السلام) فرمود: اى على! همکارى در منزل با خانواده، کفاره گناهان کبیره است(3).

2. دروغ گفتن

یکى از معارف روزه ، پرهیز از دروغ و آراستن خود به راستگویى است بر این اساس در دعاى معروف به جوشن کبیر در بند 27 مى خوانیم : اى راستگوترین راستگویان ، قرائت این گونه رهنمودها در نیایش ها و دعا بدون هدف و منظور نخواهد بود و کمترین هدف آن این است که اى روزه دار، مواظب باش که در ماه رمضان ، زبان تو از صراط صداقت ، منحرف نگردد.
یکى از جلوه هاى روزه زبان ، پرهیز از دروغ گفتن است ؛ زیرا دروغ ارزش و اعتبار روزه را ساقط مى کند. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: چهار چیز روزه را از اعتبار ساقط مى کند و ارزش ‍ کارهاى نیک را از بین مى برد و مى افکند آن چهار عبارتند از: غیبت، دروغ، سخن چینى و نگاه نامشروع به نامحرمان .
امام باقر (علیه السلام) فرمود: بدون تردید دروغ سبب بطلان روزه و افطار روزه دار مى شود. دروغ گفتن ، صائم را از صومش جدا مى سازد و چنان است که روزه خود را افطار کرده است .
امام باقر (علیه السلام) فرمود: خدا براى شر و بدى قفل هایى قرار داده که کلید آلوده شدن بدان عبارت است از شراب، و البته دروغ از شراب خطرناکتر است .
از امام صادق (علیه السلام) در ذیل آیه انى نذرت للرحمن صوما(مریم : 26) اى صمتا آمده است : زبان خود را حف0کنید، چشمان خود را از نگاه به نامحرم بپوشانید. حسد نورزید، نزاع نکنید، و بدون تردید حسد ایمان را نابود مى کند همچنان که آتش هیزم رافردوسى مى گوید:
چو خواهى که کار تو گیرد فروغ        زبان را مگردان ،بگرد دروغ
چنانکه امام عسگرى فرمود: جعلت الخبائث کلها فى و جعل مفتاحه الکذب(4) تمام بدیها در خانه اى قرار داده شده و کلید در آن دروغ انتخاب شده است . این سخن کنایه از این است که دروغ ، مبداء و ریشه پیدایش همه گونه بدیها و خبائث است .
برخى از دروغ ها روزه را باطل مى کند. اگر کسى ، سخنى را که از پیامبر و امام : است و او مى داند که از آنهاست ولى وقتى از وى سؤال کنند بگوى ، خیر و یا آنکه به جاى خیر بگوید. آرى، روزه او باطل مى شود، حتى سخن حقى را از آنها نقل کند و سپس بگوید دروغ گفتم ، و یا آنکه چیزى را مى داند که دروغ است به آنان نسبت دهد، روزه او باطل مى شود.(5)
روزه کسى که به پیامبر و امامان نسبت دروغ مى دهد، علاوه بر اینکه باطل مى شود باید کفاره جمع نیز پرداخت کند.

3. حسادت
 
یکى از آفات و عوامل کاهش ارزش روزه، حسد ورزى است . از امام صادق (علیه السلام) در ذیل آیه انى نذرت للرحمن صوما(مریم : 26) اى صمتا آمده است : زبان خود را حفظ کنید، چشمان خود را از نگاه به نامحرم بپوشانید. حسد نورزید، نزاع نکنید، و بدون تردید حسد ایمان را نابود مى کند همچنان که آتش هیزم را.(6)

راه رهایى و نجات از حسادت 

تردیدى نیست که بیمارى هاى روحى از جمله حسد همچون بیمارى هاى جسمى قابل علاجند، بنابراین حسادت را مى توان مهار کرد و تضعیف نمود. برخى از راه هاى مؤثر جلوگیرى کردن از حسد ورزى عبارت اند از:
1. توجه به آثار منفى جسمى ، روحى ، دنیوى و اخروى حسد نسبت به خود حسود، تا آنجا که حضرت على (علیه السلام) فرمودند: سلامتى جسم در گرو کمتر حسد ورزیدن است .(7) همچنین رد شدن عبادت از جمله آثار منفى حسادت است . در حدیث آمده است : اعمال نیک آدمى وقتى به بالا صعود مى کند در آسمان پنجم مورد کنترل واقع مى شود و اگر صاحب آن حسود باشد، آن عبادت بر سر صاحب خود کوفته مى شود: فانا ملک الحسد اضرب به وجه صاحبه فانه حاسد(8).
2. توجه به ویژگى هاى اخلاقى انبیا و اولیا و اسوه هاى انسانى . امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: حسد، از اخلاق پیامبران نیست .(9)
3. چشم ندوختن و بى اعتنایى به آنچه که در دست دیگران است .
4. توجه به مبداء نعمت ها که الطاف پروردگار و تلاش و شایستگى ماست .
5. توجه بدین مساله که حسادت باعث خشم الهى نسبت به آدم حسود و سبب محرومیت وى از الطاف خداوند مى شود.
عوامل فوق از جمله عواملى هستند که در جهت نجات و رهایى انسان از چنگال حسد و یا پیشگیرى از غلبه آن بر وى مؤثرند.

وظیفه محسود

وظیفه شخصى که مورد حسد واقع مى شود، آن است که اولا، از حسد ورزى دیگران ، دلگیر نشود؛ زیرا حسادت دیگران نسبت به او، نشان از برترى رتبه اوست . امیرالمؤ منین (علیه السلام) فرمود: هر کسى که داراى مرتبه اى گرانمایه باشد محسود است .(10)

4. غیبت
 
غیبت یکى از عواملى است که باعث سقوط ارزش روزه مى شود و شخص روزه دار را از دستیابى به پاداش بهتر و سزاوارتر محروم مى سازد. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: روزه دار عبادت کننده ، به حساب مى آید گر چه در میان رختخواب و در حال استراحت باشد، البته مادامى که به غیبت از این و آن روى نیاورد.(11)
کسى که در ماه رمضان از مرد یا زن مسلمانى غیبت مى کند، خدا نماز و روزه او را تا چهل روز قبول نمى کند مگر آنکه فرد مورد غیبت از او راضى شود.(12) کسى که در ماه رمضان غیبت مى کند در مقابل روزه خود پاداشى به دست نمى آورد.(13)
هر کس غیبت برادر مسلمان خود را بنماید، روزه اش باطل مى شود و وضویش مى شکند.(14)
امام باقر (علیه السلام) فرمود: کسى که از ریختن آبروى مردم خوددارى کند، خدا در قیامت عذاب خود را از او باز مى دارد و نیز کسى که غضب خویش را نسبت به دیگران مهار کند، خداوند وى را در قیامت ببخشاید5. عیبجویى
عیبجویى از صفاتى است که ارتباط تنگاتنگى با غیبت دارد و باعث کاهش ارزش روزه مى شود و روزه دار را از انظار عموم ساقط مى کند. براى ترک این صفت ناپسند و زشت روش هاى زیادى وجود دارد، از جمله راههاى زیر توصیه مى شود:

توجه به پاداش ترک عیبجویى :

امام باقر (علیه السلام) فرمود: کسى که از ریختن آبروى مردم خوددارى کند، خدا در قیامت عذاب خود را از او باز مى دارد و نیز کسى که غضب خویش را نسبت به دیگران مهار کند، خداوند وى را در قیامت ببخشاید.(15)

توجه به وظیفه انسانى خود:

امام صادق (علیه السلام) فرمود: بر انسان با ایمان لازم است تا هفتاد نوع گناه کبیره دیگران را مستور بدارد.(16)

پرهیز از همنشینى با عیبجویان :

همنشینى با عیبجویان ، روحیه عیبجویى را در آدمى ایجاد و تقویت مى کند. امام صادق (علیه السلام) فرمود: همنشینى با بدان سوءظن نسبت به نیکان را در پى دارد.(17)
پی نوشت ها:
1. بحار الانوار: ج 96، ص 356.
2. اصول کافى ، ج 6، ص 157.
3. مجلسى ، بحار الاءنوار، ج 101، ص 132.
4. ر.ک : نراقى ، جامع السادات ، ج 2، ص 318.
5. ر.ک : رساله مراجع ، ج 1، ص 839، مسائل 1599 - 1600، 1601 - 1602.
6. ر.ک : شفیعى ، تزکیة النفس ، ج 2، باب الکذب .
7. نهج البلاغه : الحکمة 256.
 8. بحار الانوار: ج 70، ص 247، ح 20.
9. قصار الجمل : ج 1، ماده حسد.
10. غررالحکم : ج 4، ص 531.
11. بحارالانوار، ج 77، ص 249.
12. بحارالانوار، ج 77، ص 249.
13. بحار الانوار، ج 77، ص 249.
14. بحار الانوار، ج 69، ص 321.
15. ثواب الاعمال ، صص 299 - 303.
16. سفینة البحار، ماده حق .
17. تزکیة النفس ، ج 2، باب عیبجوئى .
منبع:صفاى باطن در پرتو رمضان
ویرایش وتلخیص:آکاایران