سلامت نیوز:مراسم عزاداری شهادت حضرت امام حسین(ع) برای ما ایرانی‌ها دو وجهه مهم و متمایز دارد. در درجه نخست، زنده نگه داشتن عاشورای حسینی و عزاداری شهادت سالار شهیدان است.
به گزارش سلامت نیوزبه نقل از روزنامه اطلاعات ،این وجهه مذهبی محرم طی قرون عامل رشد مذهبی و معنوی جامعه ایران بوده و در مورد آن بحث و تبادل نظرهای زیادی صورت گرفته است. اما وجهه دوم آن، صورت ملی مراسم محرم است. این مراسم، در پیشینه تاریخی خود، عاملی برای شکل‌گیری ملیت ایرانی در برابر امپراتوری عثمانی بود و به ویژه در زمان صفویان و بعد در دوره نادرشاه، تفاوت مذهبی ایرانیان و عشق وافر ما به مولای متقیان حضرت علی(ع) باعث شد تا بتوانیم مرزهای مشخصی برای سرزمینمان ترسیم کنیم.
از این منظر، مراسم عزاداری محرم در ایران، یکی از ملی‌ترین تجمعاتی است که طی قرون هر سال هم وسعت آن بیشتر شده و نوع مراسم نیز متنوع‌تر. اگر به مراسم محرم دقیق نگاه کنیم، هر فرد یا هر مجموعه‌ای با سلیقه و توان خود تلاش داشته که به بهترین روش ممکن این مراسم را برگزار کند. در شهرهای مختلف ایران، آیین‌های کهن و حتی باستانی خود را در محرم امتداد داده‌اند و می‌توان گفت بسیاری از این مناسک در محرم زنده مانده است.
به طور خلاصه، مراسم و مناسک عزاداری محرم بعد از بُعد مذهبی آن، چکیده سنت‌هایی است که همه اقوام ایرانی در طول تاریخ آنها را به ۱۰ روز ابتدایی ماه محرم آورده و در عزای سالار شهیدان(ع) زنده نگه داشتند؛ به عبارتی هنر و فرهنگ ایران با این مراسم ماندگار شد: از ساز و موسیقی و آشپزی تا قلمزنی و گلدوزی و آواز٫ مراسم و مناسک ماه محرم در عین حال، شیرازه ملیت ماست که همه اقوام این سرزمین بر سر آن تجمیع و تشریک مساعی دارند.
با نگاهی عمیق به ریشه و دلیل گستردگی مراسم و عزاداری‌های ماه محرم، بهتر می‌توان دریافت که چرا جامعه ایران تا این حد که برگزاری مراسم محرم و عزاداری سالار شهیدان(ع) وابسته است و لغو این مراسم چرا برای جامعه ایران تا این حد سخت است.
کرونا و مراسم محرم
ویروس کووید۱۹ حالا دیگر برای همه دنیا شناخته و اسباب زحمت همه عالم شده است. کسب و کارهای بیشماری را از رونق انداخته و میلیون‌ها نفر را بیکار کرده است. در این میان، با توجه به سرعت عجیب انتقال این ویروس، صنوفی بیش از همه آسیب دیدند که اتفاقاً محل تجمع افراد بودند.
رستوران‌ها، سینماها، تالارهای مراسم و… از رونق افتادند و افرادی که در این اصناف مشغول به فعالیت بودند کماکان دچار مشکلات معاش هستند. اما در عین حال، مراسم و مناسک مذهبی نیز از این مورد مستثنا نشدند و بسیاری از این حضورهای دست جمعی ملغا شد. از نمازهای یومیه در مسجد و نمازجمعه در مصلاها تا مراسم حج در مکه مکرمه تعطیل شد یا به صورت محدود و برنامه‌ریزی شده برگزار شد.
طبیعتاً مراسم عزاداری محرم نیز تحت تاثیر این همه‌گیری قرار گرفته است و هنوز ایام عزاداری سید الشهدا فرا نرسیده، بسیاری از علما، مراجع، سازمان‌ها و نهادها در تلاشند تا این سنت دیرینه به بهترین روش برگزارش شود و افراد در عین بهره جویی معنوی از این مراسم، دچار مشکل و بیماری
نشوند.
ستاد ملی کرونا
ستاد ملی مقابله با کرونا، در صف نخست برنامه‌ریزی برای جلوگیری از شیوع کرونا در مراسم محرم قرار دارد. در همین رابطه این ستاد دستورالعملی درباره برگزاری مراسم عزاداری ایام محرم و صفر وضع و اعلام کرده است.در بخشی از دستورالعمل دبیرخانه کمیته امنیتی، اجتماعی و انتظامی‌ستاد ملی مدیریت بیماری کرونا تأکید شده که در پیش بودن ایام محرم و صفر که از اهمیت و ویژگی خاصی در قاموس ایرانیان برخوردار است، بار دیگر موجب شد تا دست اندرکاران مدیریت بیماری کرونا را نسبت به ارزیابی شرایط شیوع و ابتلا و چگونگی برگزاری مراسم‌های محرم و صفر را با همفکری و مشورت نهادهای متولی در این مهم بررسی و نسبت به تبیین چارچوب و ضوابط آن اقدام نمایند. دستورالعمل حاضر نقشه راه برگزاری مراسم سال جاری است.
ضوابط و مقررات عزاداری
بخش بزرگی از دستورالعمل ستاد مقابله با کرونا مربوط به ضوابط برگزاری مراسم است. کارگروه مراسم عزاداری با توجه به نکات ذیل نسبت به مدیریت و برنامه ریزی برگزاری مراسم عزاداری حسینیه‌ها، تکایا، مساجد و هیات‌های مذهبی در کشور اقدام می‌کند:
ـ برنامه‌ریزی برگزاری مراسم دارای مجوز صرفاً در اماکن و فضاهای باز با رعایت فاصله گذاری (از هر طرف حداقل دو متر) و تجمعات
حداقلی.
ـ رعایت کاهش ساعات برگزاری مراسم (حداکثر دو ساعت).
ـ جابجایی هیات‌ها و دسته روی ممنوع است.
ـ استفاده از طبل، سنج و وسایل مشابه در برگزاری مراسم ممنوع است. بدیهی است مراسم سینه زنی و زنجیرزنی (با زنجیر شخصی) در محل مراسم بدون جابجایی مجاز است.
ـ ضرورت رعایت فاصله گذاری اجتماعی در مراسم عزاداری.
ـ استفاده از ماسک به صورت مستمر.
ـ پیش‌بینی استفاده از راهکارهای جایگزین در مناطق و شهرهایی که امکان برگزاری حضوری مراسم وجود ندارد (با هماهنگی کارگروه استانی).
ـ اجرای دقیق پروتکل‌های بهداشتی مرتبط با مراسم و نذورات.
ـ تشدید نظارت بر اجرای پروتکل‌های بهداشتی مرتبط با عزاداری در شهرهای دارای وضعیت حاد بیماری توسط کمیته‌های نظارت استانی و شهرستانی.
در تبصره یک این دستورالعمل تأکید شده است که مراسم‌های خاص در برخی استان‌ها (نظیر یوم العباس در زنجان، نخل گردانی در یزد، تشت گذاری اردبیل، شیرخوارگان، قالیشوران اصفهان و…) به دلیل تجمع، تراکم و جابجایی و همچنین ضرورت پیشگیری از شیوع و سرایت بیماری، ممنوع است.
در تبصره ۲ دستورالعمل آمده است: حضور هیات‌ها در اماکن مقدس حرم رضوی، حرم حضرت معصومه سلام علیها، حرم عبدالعظیم حسنی، شاهچراغ، امامزاده صالح و…جهت برگزاری مراسم ممنوع است. مدیریت تولیت‌ها نسبت به برگزاری مراسم در اماکن و فضای باز با رعایت فاصله گذاری اجتماعی، اجرای پروتکل‌های بهداشتی در چارچوب ضوابط کلی فوق‌الذکر اقدام می‌کنند.
در تبصره ۳ آمده است: برگزاری نماز کما فی‌السابق در مساجد حداکثر به مدت یک ساعت در اماکن سربسته دارای شرایط بهداشتی و تهویه با یک چهارم ظرفیت مکان مورد نظر و رعایت فاصله‌گذاری (حداقل دو متر از هر طرف)، استفاده از ماسک و همراه داشتن وسایل شخصی بلامانع
می‌باشد.
نذورات محرم
یکی از مهمترین بخش‌های مراسم محرم، نذورات است. بسیاری از ما ایرانیان نذر سالانه‌ای را برای ماه محرم در نظر گرفته‌ایم و هر سال آن را ادا می‌کنیم. شور و حال مراسم محرم نیز با این نذورات به اوج می‌رسد و فقدان آنها از رنگ و بوی سنتی مراسم را تغییر می‌دهد.
اما با وجود ویروس خطرناکی که همه جوانب زندگی بشر را در دنیا تغییر داده، چاره‌ای جز تغییر جدی در نوع نذورات نیست.
در اطلاعیه ستاد ملی مقابله با کرونا در مورد نذورات نیز برنامه ریزی و دستورالعمل صادر شده است. در این اطلاعیه آمده است: با عنایت به مخاطره جدی نسبت به توزیع نذورات به شکل سنوات گذشته لازم است ذیل اقدام و نظارت لازم معمول شود:
ـ ممنوعیت هر گونه پذیرایی در جریان برگزاری مراسم عزاداری.
ـ نذورات برابر نکات مندرج در دستورالعمل بهداشتی مرتبط صرفاً در قالب مواد غذایی خشک و یا خام توزیع گردد.
ـ برپایی هر نوع ایستگاه‌های صلواتی توزیع نذورات و چای (موکب‌ها، خیمه‌ها، چادر و…) در تمامی‌استان‌ها و شهرستانها
ممنوع است.
در یکی از تبصره‌های این بخش تأکید شده است که نذورات خاصی که امکان تغییر نذر به دلیل مسائل شرعی وجود ندارد، با نظارت کارشناسان بهداشتی طبخ و بسته بندی می‌شود. توزیع این نذورات باید در سایر اماکن انجام شود تا از تشکیل تجمع، صف و تراکم جمعیت خودداری
شود.
بهداشت محیط در مراسم عزاداری
مراسم عزداری محرم با حضور در مساجد و حسینه‌ها و بعضا با دسته روی در خیابان‌ها همراه است. از این رو، بهداشت محیط علاوه بر حفظ فاصله گذاری اجتماعی مهم است.
ستاد ملی مقابله با کرونا در این بار نیز دستورالعمل‌هایی صادر کرده است. در این بخش از دستوالعمل آمده است: با عنایت به اهمیت حفظ بهداشت محیط در محل‌های برگزاری مراسم سوگواری، لازم است نسبت به توجیه هیات امنا و متولیان امر و مداحان مبنی بر رعایت دستورالعمل‌های ضمیمه و فراهم نمودن اقلام بهداشتی، مواد ضدعفونی، نصب پلاکاردهای آموزشی، توجیه عدم حضور افراد مسن و دارای بیماری زمینه‌ای، رعایت فاصله گذاری اجتماعی، استفاده از ماسک، مدیریت ساعت و زمان برگزاری و سایر موارد، اقدام لازم قبل از فرا رسیدن ماه محرم و همچنین در حین ایام سوگواری، صورت پذیرد.
در بند دیگری از این بخش دستورالعمل آمده است:
مسئول برگزاری مراسم نسبت به رعایت کامل ضوابط بهداشتی، تعداد شرکت کنندگان، زمان برگزاری و رعایت نکات مرتبط با پذیرایی متعهد بوده و لازم است به شیوه مناسب اطلاع رسانی و توجیه صورت پذیرد.اما مراسم نیز باید در اماکن و فضاهایی دارای مجوز از سازمان تبلیغات اسلامی برگزار شود.
هر خانه یک حسینیه
ترویج الگوهای جدید و زمینه‌های برگزاری مراسم بدون تجمع از دیگر اتفاقات محرم امسال است. برگزاری مراسم نوحه خوانی به صورت زنده در تلویزیون و به صورت آنلاین در فضای مجازی از آن جمله است.اما یکی از بهترین موارد پیشنهاد، «هرخانه یک حسینیه» است که با توجه به شرایط فعلی می‌تواند بخشی از معضلات را حل کند.
ستاد ملی مقابله با کرونا، طراحی و ترویج الگوهای جدید عزاداری از جمله «هر خانه یک حسینیه» را پیشنهاد داده که نصب پرچم جلوی در منازل و برگزاری جلسات سخنرانی آنلاین و ترویج ایجاد پویش نذر ماسک و نذر ارزاق از جمله مواردآن است.
الگوهای جدید نذورات
نذورات در طول تاریخ با توجه به نیاز جامعه تغییر شکل داده‌اند. هر بار که جامعه دچار مشکلی جدید شده، افراد متمکن نسبت به رفع آن در قالب نذورات اقدام کرده‌اند. یکی از بهترین نمونه‌های آن نهضت مدرسه سازی است که مومنان با مشارکت در آن طی یکی دو دهه ده‌ها هزار کلاس درس ساختند. نهضت خیرین سلامت نیز از دیگر نمونه‌هایی است که در سال‌های اخیر با استقبال زیادی مواجه شده است.
تغییر در سبک توزیع نذورات
در شرایط فعلی و با وجود شیوع گسترده ویروس کووید۱۹ راهکار درست و عاقلانه برای نذورات مامه محرم، تغییر در نوع نذورات است. بدون شک روش‌های سنتی توریع نذورات در ماه محرم، نمی‌تواند متضمن فاصله‌گذاری اجتماعی باشد و تجمع افراد برای گرفتن نذری، حتماً و بدون شک عاملی برای گسترش بیماری خواهد بود.
یکی از راه‌ها جمع‌آوری نقدی و غیرنقدی نذورات و در حسینیه‌ها و ایجاد بسته‌های معیشتی برای تحویل دادن به خانواده‌های نیازمند است. این طرح پیشتر نیز در قالب کمک مومنانه صورت گرفته بود و زمینه‌های آن توریع آن وجود دارد.
در این حال، دکتر اسدالله رجب رئیس انجمن دیابت ایران با تأکید بر لزوم تقویت روحیه مسئولیت‌پذیری اجتماعی بویژه در بحران کرونا، بر اهمیت نذر سلامت در این دوران تأکید کرد.وی گفت: هرفردی باید نسبت به شغل، پست و… که به وی محول می‌شود مسئولیت‌پذیری اجتماعی داشته باشد. درحوزه سلامت، این مسئولیت اجتماعی موضوعی وابسته به خود فرد است؛ یعنی فرد می‌داند سلامت دیگران وابسته به سلامت او خواهد بود و رعایت نکات بهداشتی از سوی او به حفظ سلامتی اطرافیان کمک می‌کند.
وی افزود: در بحران کرونا مراقبت فردی به معنای مراقبت از افراد بیشتر است. مسئولیت پذیری فرد در برابر جسم و سلامت خود، سبب احترام به انسان‌های دیگر است. زدن ماسک و رعایت پروتکل‌ها به معنای مراقبت از جسم خودمان است. فردی که مسئولیت‌پذیری اجتماعی نداشته باشد هم در این دنیا و هم در آن دنیا گرفتار است. البته نگفته نماند که مسئولیت‌پذیری کار ساده‌ای نیست و فقط با یک توصیه، اجرایی نمی‌شود.
زمانی سازمان جهانی بهداشت می‌گفت اگر کشوری تعداد تحصیل کردگانش بیشتر باشد، آن کشور را می‌توان توسعه یافته نامید. پس از مدتی شاهد بودیم که تعداد تحصیل کرده‌ها زیاد شد اما توسعه تحقق پیدا نکرد. پس از آن، تعریف سازمان جهانی بهداشت تغییر کرد و اعلام شد که اگر تحصیل‌کردگان دارای مسئولیت‌پذیری اجتماعی باشند، آن کشور توسعه یافته خواهد شد. ذکر این مورد نشان دهنده اهمیت پایبندی بر مسئولیت‌پذیری است.
رجب با تأکید بر اهمیت «نذر سلامت» در ماه محرم امسال، ادامه داد: ما به این جمع بندی رسیدیم که برای حفظ بهداشت و سلامت مردم می‌توانیم هزینه‌های خود را به سمت مواردی سوق دهیم که به حفظ بهداشت و سلامت مردم می‌انجامد. البته لزوماً نباید نذرها سنگین باشند تا صرف تهیه اقلام بهداشتی شوند، حتی می‌توان با سوق دادن نذرهای کوچک به سمت حفظ بهداشت و درمان مردم، نقشی مؤثر در کنترل کرونا ایفا کرد. حتی گاهی می‌توان مواد اولیه نذرها را به بیمارستان‌ها اهدا کرد.
وی با بیان اینکه هزینه‌های درمان کرونا ممکن است زیاد باشد و به سیستم بهداشت و درمان کشور فشار وارد کند، اظهار کرد: با سوق دادن نذورات به سمت تامین کالاهای بهداشتی و حفظ سلامت مردم، می‌توانیم به سیستم بهداشت و درمان کشور نیز کمک کنیم. در شرایط موجود باید با کمترین امکانات، بیشترین بهره‌وری را داشته باشیم.
حجت‌الاسلام والمسلمین احمد شرفخانی رئیس مرکز امور خیریه سازمان اوقاف و امور خیریه نیز در این باره گفت: مردم می‌توانند با توجه به شرایط کنونی شیوع کرونا، نذورات خود را مثلاً به جای توزیع غذا در محرم به خرید و توزیع مواد بهداشتی و ضد عفونی کننده تغییر داده و بین عزاداران حسینی توزیع کنند.
وی افزود: در این صورت بسیاری از مردم که از توانایی کمتری برای خرید مواد ضد عفونی و بهداشتی برخوردار هستند از نفع این عمل برخوردار شده و از طرفی نیز در سطح کلان برای جلوگیری از گسترش و کنترل ویروس کرونا گام مؤثری برداشته می‌شود.
شرفخانی با بیان اینکه تهیه و توزیع بسته‌های معیشتی در قالب گوشت، حبوبات، روغن، مرغ، رب گوجه فرنگی و غیره نیز با هدف جلوگیری از انتقال ویروس به دیگران به واسطه طبخ و توزیع غذا مناسب‌تر به نظر می‌رسد، تصریح کرد: در هر صورت تهیه و توزیع مواد ضد عفونی با هدف جلوگیری از گسترس کرونا که با جان مردم سرو کار دارد امری پسندیده به نظر می‌رسد.
شرفخانی افزود: برخی مردم نیز مثلاً یک روز از ایام خاص محرم را نذر کرده‌اند که غذای گرم طبخ و توزیع کنند که در صورت عدم جاری شدن صیغه نذر این عده نیز می‌توانند در همان روز خاص ماسک، الکل و مواد ضد عفونی تهیه و توزیع کنند که در این شرایط نیز اقدامی‌بسیار ارزشمند است.
وی ادامه داد: ممکن است در ایام محرم شکل نذورات مردم مقداری تغییر کند. حتماً از نظر بهداشتی این موضوع باید رعایت شود. هم تبرک است و هم کمک به کسانی است که از آنها دستگیری می‌شود.
نذر خون
یکی از دیگر انواع نذر، نذر اهدای خون است که چند سالی است بسیاری از مومنان انجام می‌دهند. نذر خون از زمانی بیشتر متداول شد که برخی علما از مومنان خواستند به جای قمه زنی به اهدای خون بپردازند و همین زمینه‌ای شد تا هر سال در شبهای احیا و ۱۰ روز محرم، بسیاری از مردم به اهدای خون بپردازند. امسال نیز با توجه به وضعیت کرونایی و کاهش اهدای خون، سازمان انتقال خون از مردم خواست به در محرم و صفر به اهدای خون بپردازند.
دکتر پیمان عشقی، مدیرعامل سازمان انتقال خون ایران ضمن درخواست از مردم برای نذر کردن خون در محرم و صفر، از اهدای ۴۳۰۰ واحد پلاسمای کووید۱۹ توسط بهبودیافتگان خبر داد.
وی گفت: ما قبل از آنکه کرونا به ایران برسد وضعیت ذخایر خون در کشور چین کرونا در آن شیوع بیشتری داشت را رصد می‌‌کردیم چرا که کاهش ذخایر خون در صورت شیوع ویروس در ایران دور از انتظار نبود. عشقی ادامه داد: وقتی که کرونا به ایران رسید سازمان انتقال خون آمادگی لازم را داشت و حتی وبیناری با کشورهای شرق آسیا برگزار کرده بود تا در جریان دقیق‌‌تر چگونگی مدیریت ذخایر خون قرار گیرد و شرایط آتی را پیش‌بینی کند.
مدیرعامل سازمان انتقال خون ایران از مردم خواست امسال با توجه به شرایط ویژه ماه‌‌های محرم و صفر اهدای خون به بیماران را در اولویت نذورات خود قرار دهند و تأکید کرد: محرم تا اربعین امسال فرصتی ارزشمند برای افزایش ذخایر مورد نیاز به نذرخون و پلاسمای بهبودیافتگان کووید۱۹ است.
