سونوگرافی سلامت سه ماهه اول که تحت عنوان سونوگرافی NT و NB شناخته می شود نقش تعیین کننده ای در تشخیص ناهنجاری های جنینی و اختلالات کروموزومی دارد. سونوگرافی NT در ۹۵ درصد موارد از روی شکم انجام شده و در بقیه موارد از سونوگرافی واژینال استفاده می شود که در هر دو روش نتایج یکسان خواهد بود.
میزان نرمال NT در جنین، سوال بسیاری از مادران باردار است. برای پاسخ به این سوال ضروری است نگاهی اجمالی به اهداف این سونوگرافی داشته باشیم.
NT مخفف کلمه Nuchal Translucency بوده و تظاهر سونوگرافیک تجمع مایع پشت گردن جنین در سه ماهه اول بارداری است و احتمال بروز نقایص کروموزومی را پیش بینی میکند.
زمان مناسب برای انجام سونوگرافیNT و NB
سن حاملگی مناسب برای اندازه گیری NT، هفته ۱۱ تا ۱۴ حاملگی است.
به دو دلیل ۱۱ هفتگی به عنوان حداقل سن حاملگی برای اندازه گیری NT در نظر گرفته شده است.
در صورت نیاز به انجام تست تشخیصی برای بررسی بیشتر جنین، انجام این کار قبل از ۱۱ هفتگی با عوارضی برای جنین همراه است .
خیلی از نقایص دیگر جنینی، بعد از یازده هفتگی، با استفاده از سونوگرافی قابل تشخیص هستند. بنابراین این امکان وجود دارد که در حین اندازه گیری NT جنین را از نظر اختلالاتی که در این بازه قابل تشخیص هستند بررسی کرد. به سه دلیل مهم سن حاملگی ۱۴ هفته به عنوان حداکثر سن حاملگی برای ارزیابی NT انتخاب شده است.
در جنین های مبتلا می توان حاملگی را زودتر و با عوارض کمتر ختم کرد.
تجمع غیر طبیعی مایع پشت گردن جنین های مبتلا به نقایص کروموزومی بعد از هفته ۱۴ بارداری کاهش می یابد.
احتمال موفقیت در اندازه گیری NT در این بازه زمانی ۹۸-۱۰۰ درصد است ولی بعد از هفته ۱۴ به دلیل موقعیت عمودی جنین این اندازه گیری دشوار می شود.
معیار تعیین سن حاملگی در سونوگرافی NT و NB
در این سونوگرافی طول سری –دمی که اصطلاحا به آن CRL می گویند معیار تعیین سن جنین است که بایستی برای اندازه گیری NT در محدوده ۴۵ تا ۸۴ میلی متر باشد.
روش استاندارد اندازه گیری NT
در ارزیابی ضخامت NT ضروری است دستگاه سونوگرافی از قدرت تفکیک بالایی برخوردار باشد تا پزشک بتواند با دقت یک دهم میلی متری NT را اندازه گیری کند.
در تصویری که NT اندازه گیری می شود، باید فقط سر و قسمت بالای قفسه سینه دیده شود. تصویر در حد امکان بزرگ شده و جنین در حالت خوابیده یا اصطلاحا ساژیتال قرار بگیرد. خم بودن سر جنین به جلو و عقب دقت این اندازه گیری را کاهش میدهد.
از آنجایی که در این سن حاملگی پوست جنین و پرده آمنیون غشاهای نازکی هستند پزشک باید کاملا مراقب باشد تا این دو را از هم تشخیص دهد. برای این منظور منتظر حرکات خودبخودی جنین می ماند یا ضربات آرام و سریع به شکم مادر وارد می کند. گاهی از مادر خواسته می شود سرفه کند.
با توجه به این شرایط جای تعجب نیست اگر این سونوگرافی طولانی شود و نیاز باشد مدت زمانی را صبر کنید تا جنین در موقعیت مناسب قرار بگیرد.
بیشترین ضخامت بین پوست و مهره های گردنی به عنوان NT چندین بار اندازه گیری شده و بیشترین اندازه از بهترین تصویر ثبت می گردد.
در ۵-۱۰ درصد موارد ممکن است بند ناف دور گردن جنین باشد و این باعث افزایش کاذب NT می شود. در این موارد NT بالا و پایین بند ناف اندازه گیری شده و نهایتا از میانگین آن استفاده می شود.
تفسیر عدد NT
بر اساس آنچه در جدول به تصویر کشیده شده است، NTغیر طبیعی معادل صدک ۹۵ ( اولین ستون از سمت راست) می باشد. برهمین اساس:
برای یک جنین ۴۰ میلی متری که معادل ۱۰ هفته و ۶ روز می باشد، زمانی عدد NT غیرطبیعی است که ۲٫۱ میلی متر یا بیشتر باشد.
برای یک جنین ۴۵ میلی متری که معادل ۱۱ هفته و ۲ روز می باشد، زمانی عدد NT غیرطبیعی است که ۲٫۲ میلی متر یا بیشتر باشد.
برای یک جنین ۵۰ میلی متری که معادل ۱۱ هفته و ۵ روز می باشد، زمانی عدد NT غیرطبیعی است که ۲٫۳ میلی متر یا بیشتر باشد.
برای یک جنین ۵۵ میلی متری که معادل ۱۲ هفته و ۱ روز می باشد، زمانی عدد NT غیرطبیعی است که ۲٫۴ میلی متر یا بیشتر باشد.
برای یک جنین ۶۰ میلی متری که معادل ۱۲ هفته و۳ روز می باشد، زمانی عدد NT غیرطبیعی است که ۲٫۵ میلی متر یا بیشتر باشد.
برای یک جنین ۶۵ میلی متری که معادل ۱۲ هفته و ۶ روز می باشد، زمانی عدد NT غیرطبیعی است که ۲٫۶ میلی متر یا بیشتر باشد.
برای یک جنین ۷۰ میلی متری که معادل ۱۳ هفته و ۱ روز می باشد، زمانی عدد NT غیرطبیعی است که ۲٫۷ میلی متر یا بیشتر باشد.
برای یک جنین ۷۵ میلی متری که معادل ۱۳ هفته و ۴ روز می باشد، زمانی عدد NT غیرطبیعی است که ۲٫۸ میلی متر یا بیشتر باشد.
برای یک جنین ۸۰ میلی متری که معادل ۱۴ هفته می باشد، زمانی عدد NT غیرطبیعی است که ۲٫۹ میلی متر یا بیشتر باشد.
ارزیابی NB در جنین
NB مخفف کلمه nasal bone بوده و به استخوان بینی در جنین اشاره دارد.
دیدن استخوان بینی جنین یکی از موارد ضروری در سونوگرافی NT است که ایده آل است در تصویری که برای اندازه گیری NT گرفته شده، دیده شود.
در تصویر بینی، باید سه خط مشخص دیده شود. خط بالایی نشانه پوست است. خط پایین که ضخیم تر و اکوِژن تر از پوست است، استخوان بینی و خط سوم که تقریبا در ادامه پوست و کمی بالاتر قرار دارد نشانه نوک بینی است.
اهمیت استخوان بینی جنین
تقریبا در ۶۰-۷۰ درصد موارد تریزومی۲۱(سندروم داون)، ۵۰ درصد تریزومی ۱۸ و ۳۰درصد تریزومی ۱۳، استخوان بینی وجود ندارد. لذا ندیدن استخوان بینی در سونوگرافی NT نشانه مهمی تلقی می شود ونیاز به بررسی کروموزومی جنین وجود دارد.
سونوگرافی داپلر در سه ماهه اول بارداری
سونوگرافی داپلر نوعی از سونوگرافی است که به بررسی عروق و خونرسانی جنین به کار می رود. اگر چه کاربرد عمده این نوع از سونوگرافی در سه ماهه سوم بارداری است اما در سه ماهه اول نیز در راستای تشخیص اختلالات کروموزومی جنین میتواند موثر باشد. نارسایی دریچه تریکاسپید و جریان غیر طبیعی داکتوس ونوسوس با استفاده از سونوگرافی داپلر در جنین تشخیص داده می شوند.
نارسایی دریچه تریکاسپید
تریکاسپید یکی از دریچه های قلبی است که بین دهلیز راست و بطن راست قرار دارد. مطالعات مختلف نشان داده اند که شیوع نارسایی دریچه تریکاسپید در جنین های مبتلا به سندروم داون در سه ماهه اول بارداری بیش از جنین های نرمال است و به عنوان یکی از اجزای سونوگرافی NT مورد بررسی قرار می گیرد.
جریان غیر طبیعی داکتوس ونوسوس
مجرای وریدی که با اصطلاح علمی داکتوس ونوسوس نامیده می شود مسیری است که خون اکسیژن دار را از ورید نافی دریافت و منتقل می کند. جریان غیر طبیعی داکتوس ونوسوس با نقایص کروموزومی و ناهنجاری های قلبی میتواند همراه باشد که در سونوگرافی NT مورد ارزیابی قرار میگیرد.
تعیین جنسیت در سونوگرافی NT
اکنون که با اهداف اساسی سونوگرافی NT آشنا شده ایم، بدیهی است که تعیین جنسیت جایی در این سونوگرافی ندارد. اگرچه جنسیت جنین از زمان لقاح مشخص است اما تشخیص جنسیت در سونوگرافی NT با توجه به کوچکی اندازه جنین با درصد خطای بالایی همراه خواهد بود.
