به گزارش بهداشت نیوز، این واکسنها تقریبا نزدیک به یک سال است که در سراسر دنیا تزریق میشوند و اثربخشی آنها قابلتوجه بوده است. در بین این واکسنها، آسترازنکا از جمله واکسنهایی است که در سبد واکسیناسیون ایران وجود دارد. افراد زیادی در ایران این واکسن را تزریق کردهاند.
بااینحال در خصوص این واکسن سؤالات بسیار زیادی وجود دارد. ابهامات زیادی در خصوص امن بودن این واکسن و اینکه چه افرادی میتوانند واکسن آسترازنکا را تزریق کنند مطرح شده است. آسترازنکا در بیش از ۱۸۲ کشور جهان به بیش از یک میلیارد نفر در جهان تزریق شده است. در حال حاضر تحقیقات و دادههای کاملی در خصوص این واکسن و سطح کارایی و امنیت آن در دسترس است.
خوشبختانه اکثر دادهها نشاندهنده کارایی قابلقبول واکسن آسترازنکا بوده است. از طرفی مزیت اطلاعات فعلی این است که این دادهها از دنیای واقعی بهدستآمده و ازاینرو قابل استنادتر از دادههای آزمایشگاهی و تئوری است. در ادامه با ما همراه باشید تا به سوالاتی در زمینه واکسن آکسفورد آسترازنکا پاسخ دهیم.
واکسن آسترازنکا چگونه عمل میکند؟
واکسن کووید-19 آکسفورد/آسترازنکا (AZD1222) ساخت انگلیس است و گروه تحقیقاتی تحتنظر دانشگاه آکسفورد این واکسن را طراحی و تولید کردند. اما در حال حاضر این واکسن در کشورهای متعددی با همان فرمول اولیه و اصلی ساخته و توزیع میشود. این واکسن باید در دو دوز با فاصله 8 تا 12 هفته تزریق شود. ایمنی کامل بعد از ۷ تا ۱۴ روز بعد از تزریق دوز دوم واکسن ایجاد میشود.
واکسن آسترازنکا (به انگلیسی AstraZeneca) از یک ویروس حیوانی ضعیف و بی ضرر (به نام ناقل ویروسی) استفاده می کند که حاوی کد ژنتیکی پروتئین اسپایک ویروس کرونا است. هنگامی که این ماده وارد بدن می شود، به سلولهای شما می گوید که از پروتئین اسپایک کپی تهیه کنند. سپس سیستم ایمنی شما پروتئین اسپایک را بهعنوان یک ویروس کرونا تشخیص میدهند و شروع به ایجاد یک پاسخ ایمنی در برابر آن میکنند. بدین صورت ایمنی در برابر بیماری کووید-19 در بدن ایجاد میشود. آنتیبادیهایی که در بدن ساختهشدهاند، باعث میشوند که شما در مواجهه بعدی با ویروس کرونا بیمار نشوید و یا علائم بسیار خفیفی نشان دهید. واکسن AstraZeneca حاوی ویروس زنده نیست و نمیتواند به شما COVID-19 بدهد.
ایمنی واکسن آسترازنکا
بحث مهم در خصوص کارایی واکسنها، بررسی میزان ایمنی ایجاد شده بهواسطه تزریق واکسن است. در خصوص آسترازنکا نتایج مطالعات بالینی و دادههای بهدستآمده از سراسر جهان و افرادی که این واکسن را دریافت کردهاند نشان میدهد که سطح ایمنی و کارایی واکسن در برابر ابتلا به ویروس کرونا، ۶۳ درصد است.
از طرفی مواردی مانند میزان رعایت بهداشت، فاصله تزریق دو دوز واکسن که باید بین ۸ تا ۱۲ هفته باشد و قدرت سیستم ایمنی فردی تزریقکنندگان و سن آنها میتواند روی میزان اثربخشی واکسن تأثیر داشته و ایمنی آن را افزایش یا کاهش دهد. برای مثال افزایش فاصله بین دو دوز تزریق واکسن تا ۱۲ هفته میزان کارایی را تا ۷۹ درصد هم بیشتر میکند.
نکته مهم دیگر در خصوص ایمنی واکسن ظهور سویههای جدید است که بسیاری از آنها مقاومت بیشتری در برابر واکسنها دارند. برای مثال سویه دلتا نسبت به سویههای پیشین در برابر تمام واکسنهای موجود، خاصیت واکسنگریزی بیشتری دارد و ازاینرو کارایی تمام واکسنها، از جمله آسترازنکا در برابر سویه دلتا تا حدودی کاهشیافته است. اما بااینحال هنوز تمام واکسنها در برابر ویروسهای کرونا مؤثرند.
از طرفی باید میزان ایمنی واکسن را در برابر ابتلای بسیار شدید بیماری و بستری شدن و مرگومیر هم در نظر گرفت. واکسن آسترازنکا تا میزان بسیار بالایی در برابر بستری شدن و مرگ و میر کارایی دارد و مؤثر است. تزریق دو دوز واکسن همچنین
میتواند تا میزان ۶۷ درصد از انتقال بیماری جلوگیری کند.
واکسن آسترازنکا باعث بروز ایمنی ۶۳% در برابر ابتلا به کووید-۱۹ میشود و تقریبا ۱۰۰% از ابتلا به فرم شدید و مرگ و ۶۷% از انتقال ویروس جلوگیری میکند.
عوارض واکسن آسترازنکا
هر واکسنی بسته به فرایند تولید و مکانیسم عملکرد، دارای یک سری عوارض جانبی است. اگر بخواهیم عوارض جانبی واکسن آکسفورد آسترازنکا را دستهبندی کنیم، این عوارض در دسته عمدتا خفیف تا متوسط و کوتاهمدت تقسیمبندی میشوند. در موارد بسیار محدودی هم عوارض شدیدی برای این واکسن ثبت شده است.
عوارض شایع تزریق این واکسن عبارتاند از:
تب
خستگی
بدن درد
سردرد
درد عضلانی
لرز
درد در محل تزریق
اسهال.
در افراد مختلف شانس بروز این عوارض و شدت آنها متفاوت است، اما در کل هر یک از این عوارض در حالت نرمال بین یک تا دو روز طول میکشد.
عارضه بسیار نادر دیگری که در برخی از دریافتکنندگان واکسن آسترازنکا مشاهده شده است، عارضه لخته خون است. این عارضه نادر که احتمال بروز بسیار پایینی دارد، میتواند عوارض دیگری را در افراد به وجود آورد. در موارد بسیار محدودی این عارضه ممکن است به مرگ افراد منجر شود.
بیشتر عوارض جانبی واکسن آسترازنکا خفیف هستند و طی ۱ تا ۲ روز از بین میروند. عوارض این واکسن بعد از تزریق دوز اول شایعتر است.
واکسن آسترازنکا باعث لخته خون میشود؟
یکی از عوارض بسیار جدی در بیماری کرونا، عارضه بسیار نادری است که به زبان علمی و تخصصی به آن ترومبوسیتوپنی (TTS) گفته میشود که در زبان عامیانه آن را لخته خون مینامند. این عارضه که بسیار نادر است با احتمال 5 نفر در یک میلیون نفر رخ میدهد.
یکی از عوارض بسیار نادر واکسن آسترازنکا بعد از تزریق دوز اول ایجاد لخته خون است. این عارضه ممکن است خود را با نشانههای مختلفی مانند سردرد و حالت تهوع شدید در ۴ تا ۴۲ بعد از واکسیناسیون نشان میدهد. اگر این علائم را داشتید سریعا به پزشک مراجعه کنید:
سردرد شدید یا مداوم که پس از مصرف داروهای مسکن از بین نمی رود.
درد شکم.
خطر مرگ ناشی از TTS پس از اولین دوز AstraZeneca کمتر از ۱ در میلیون است درحالیکه خطر مرگ در صورت ابتلا به کووید-۱۹، ۴۲۰۰۰ در یک میلیون است. ۱ در میلیون واقعا احتمال کمی است. احتمال اینکه بر اثر مصرف روزانه آسپرین یا رعد و برق جان خود را از دست بدهید از احتمال مرگ پس از واکسیناسیون با آسترازنکا بیشتر است.
هنوز تحقیقات در زمینه عارضه لخته خون و دلایل بروز آن ادامه دارد. بااینحال این عارضه الزاما به مرگ منجر نمیشود و احتمال مرگ و میر آن بسیار کم است. از همه مهمتر این که در بسیاری از موارد در صورت بررسی علائم و مراجعه بهموقع میتوان با دارو و درمان، مشکل را برطرف کرد.
احتمال مرگ در اثر بروز لخته خون بعد از تزریق واکسن آسترازنکا کمتر از ۱ در میلیون است.
مراقبتهای پس از واکسن آسترازنکا
بعد از تزریق واکسن باید حدود ۳۰ دقیقه در نزدیکی محل تزریق واکسن بنشینید. در صورت بروز علائم شدید مانند شوک و تنگینفس و سرگیجه باید سریعا به پزشک و مراقبهای بهداشتی مرکز واکسیناسیون مراجعه کنید.
حتما توصیههای پزشکی را انجام داده و در صورت داشتن تب ادامهدار یا سایر علائم شدید با پزشک مشورت کنید. بر اساس برخی منابع نوشیدن مایعات و غذای پروتئینی و سوپ بعد از تزریق واکسن آسترازنکا مفید است. در صورت نیاز به تببر، حتما تنها از داروهای غیراستروئیدی مانند بروفن و استامینوفن استفاده کنید.
بعد از تزریق واکسن، خصوصا دوز اول به دلیل کامل نبودن پاسخ ایمنی، لازم است همچنان به رعایت پروتکلهای بهداشتی ادامه داد و تا فاصله تزریق دوز دوم مانند دوره قبل از واکسیناسیون، پروتکلها را رعایت کنید. در صورت ادامهدار بودن علائم ناشی از تزریق آسترازنکا بیشتر از ۴ تا ۵ روز حتما با پزشک مشورت کنید.
در صورت نیاز به تببر، حتما تنها از مسکنهای غیراستروئیدی مانند بروفن و استامینوفن استفاده کنید.
آیا بعد از زدن واکسن آسترازنکا کرونا میگیریم؟
بهتر است بدانید که تاکنون هیچ یک از واکسنهای تولیدشده در دنیا نتوانستهاند بهصورت صددرصدی از ابتلا به کرونا پیشگیری کنند.
در نتیجه اگر بپرسید آیا بعد از زدن واکسن آکسفورد آسترازنکا باز هم به کرونا مبتلا میشویم یا خیر، باید در جواب گفت بله، ممکن است. در صورت رعایت نکردن اصول بهداشتی هنوز هم ممکن است بعد از تزریق واکسن آسترازنکا به کرونا مبتلا شوید. خصوصا در حال حاضر که هنوز سطح واکسیناسیون و ایمنی جمعی در جامعه به سطح قابل قبولی نرسیده است.
البته این به معنی عدم کارایی واکسن نیست. واکسینه شدن با آسترازنکا تا ۶۳% ایمنی ایجاد میکند و این یعنی احتمال ابتلا به بیماری کرونای شدید، بستری شدن و مرگ و میر بعد از تطزیق این واکسن بسیار کم است. از طرفی میزان کارایی واکسن و جلوگیری از ابتلا به کرونا، بستگی به سطح واکسیناسیون عمومی دارد. هر چه این میزان بیشتر باشد، کارایی واکسن در جلوگیری از بیماری و ابتلا هم بیشتر میشود.
در نتیجه بعد از واکسینه شدن هم همچنان باید پروتکلهای بهداشتی عمومی مانند ماسک زدن، فاصله گذاری اجتماعی، شستن دستها، رعایت بهداشت تنفسی در زمان سرفه و عطسه، اجتناب از ازدحام جمعیت و داشتن تهویه مناسب را در دستور کار قرار داد.
با این وجود تزریق این واکسن، خصوصا بعد از گذشت دو تا سه هفته از تزریق دوز دوم میتواند تا حدود زیادی از خطرات جدی بیماری کووید ۱۹، نظیر مرگ، بستری شدن در بیمارستان و بیماری شدید جلوگیری کرده و در این زمینه ایمن و مؤثر بوده است.
اگر بعد از تزریق واکسن، پروتکلهای بهداشتی را رعایت نکنید، ممکن است به کرونا مبتلا شوید، اما شدت علائم خفیف و احتمال بستری و مرگ بسیار کم است.
آیا خود واکسن میتواند موجب ابتلا به کرونا شود؟
واکسنها بههیچعنوان عامل ابتلا به کرونا نیستند. در واکسن آسترازنکا هیچ ویروس یا پارتیکل زندهای وجود ندارد. یعنی ممکن نیست که در اثر تزریق واکسن آسترازنکا به کرونا مبتلا شوید. عوارض محدود واکسن بعد از تزریق ممکن است با علائم کرونا اشتباه گرفته شوند. اما اینها عوارض واکسناند و ربطی به ابتلا به ویروس کرونا ندارد.
دقت داشته باشید؛ ابتلای برخی افراد بعد از تزریق واکسن به کرونا، ربطی به واکسن ندارد. این افراد صرفا به دلیل رعایت نکردن پروتکلهای بهداشتی در بازه زمانی بین دو دوز یا همزمان با تزریق واکسن، مبتلا به کرونا شدهاند.
این امکان وجود ندارد که در اثر تزریق واکسن آسترازنکا، کرونا بگیرید.
واکسن آسترازنکا برای چه رده سنی مناسب است؟
ابهام دیگری که در خصوص آسترازنکا وجود داشت، وجود محدودیت سنی برای دریافت این واکسن است. ابتدای شروع واکسیناسیون با این واکسن انگلیسی، برخی از کشورها یک سری محدودیتهای سنی را برای آن در نظر گرفتند.
در بسیاری از کشورها تزریق این واکسن برای افراد زیر ۶۰ سال ممنوع شد و در یک سری از کشورهای دیگر سن تزریق واکسن آسترازنکا بالای ۵۰ سال اعلام شد. برخی کشورها هم این واکسن برای سن بالای ۱۸ سال مناسب در نظر گرفته شد.
اما بر اساس تحقیقات اخیر و اعلام آژانس دارویی اروپا تزریق واکسن آسترازنکا محدودیت سنی ندارد. در نتیجه میتوان آن را واکسنی ایمن برای تمام گروههای سنی بالای ۱۸ سال در نظر گرفت. البته ایمن بودن تزریق واکسن برای سنین زیر ۱۸ سال نیاز به تحقیقات تکمیلی در آینده دارد. هنوز این واکسن بهصورت کامل برای تزریق به افراد زیر ۱۸ سال توصیه نمیشود.
تزریق واکسن آسترازنکا محدودیت سنی ندارد و برای همهی گروههای سنی بالای ۱۸ سال مناسب است. این واکسن هنوز مجوز تزریق به افراد زیر ۱۸ سال را نگرفته است.
واکسن آسترازنکا ساخت کجاست؟
واکسن آسترازنکا متعلق به کشور انگلیس است و گروه تحقیقاتی تحتنظر دانشگاه آکسفورد این واکسن را طراحی و تولید کردند. اما در حال حاضر این واکسن در کشورهای متعددی با همان فرمول اولیه و اصلی ساخته و توزیع میشود.
بیش از ۲۵ شرکت تولیدکننده در بیش از ۱۵ کشور در دنیا در حال حاضر واکسنهای آسترازنکا را تولید میکنند. از جمله آنها هم میتوان به ژاپن، کره جنوبی، هند، آلمان، روسیه، ایتالیا، چین و … اشاره کرد.
واکسن آسترازنکا کره ای
مبدا اولیه ساخت این واکسن کشور انگلیس است. بااینحال شرکتهای داروسازی بسیار بزرگ دیگری در سایر کشورها هم این واکسن را تولید میکنند. واکسنهای آسترازنکای وارداتی به ایران از کشورهای تولیدکننده مختلفی وارد شده است.
بیشترین واکسنهای موجود در ایران، واکسن آسترازنکا کرهای است که در کشور کره تولید و به ایران وارد شدهاند. از لحاظ فرمولاسیون ساخت و میزان ایمنی و کارایی، واکسنهای ساخت کره جنوبی هیچ تفاوتی با واکسنهای دیگر آسترازنکا در دیگر نقاط دنیا ندارند.
البته بستههای اهدایی آسترازنکا از کشورهای اروپایی دیگری همچون ایتالیا و اتریش هم به ایران وارد شده است. واکسنهایی که در قالب سبد کوواکس به ایران وارد شده هم بیشتر از مبدا کره جنوبی و ایتالیا بوده است. ژاپن هم تا کنون تعداد ۲.۹ میلیون دوز از این واکسن را به ایران اهدا کرده است.
کجا واکسن آسترازنکا تزریق میشود؟
واکسنهای آسترازنکا در حال حاضر در سراسر دنیا توزیع و تزریق میشود و یکی از واکسنهای اصلی واکسیناسیون افراد علیه واریانتهای مختلف کرونا است. این واکسن در کشورهایی نظیر انگلیس، آمریکا، ایتالیا، هند، کره جنوبی، آلمان و ژاپن تولید میشود. آستارازنکا در بیش از ۱۸۰ کشور دنیا استفاده شده و در حال حاضر حدود یک میلیارد دوز از آن تزریق شده است.
در ایران اکثر مراکز واکسیناسیون سراسر شهرها این واکسن را دارند و آن را برای متقاضیان واجد شرایط دریافت واکسن، تزریق میکنند. در شهرهای مختلف ایران از جمله تهران، کرج، شیراز، اصفهان و اهواز واکسنهای آسترازنکا در دسترساند. با بررسی مراکز واکسیناسیون فعال در شهرهای مختلف میتوان مرکز تزریقکننده واکسن آسترازنکا را پیدا کرد. برای اطمینان از این مورد هم میتوان قبل از مراجعه به مرکز واکسیناسیون از واکسنهای موجود مطلع شد.
منبع: doctoreto