حرم امام رضا (ع) ، آرامگاه امام هشتم شیعیان

حرم امام رضا (ع)

در این مطلب از مجله گردشگری تاپ تراول شما را با حرم امام رضا (ع) ، امام هشتم شیعیان در مشهد آشنا خواهیم کرد. در ادامه همراه ما باشید.

حرم امام رضا (ع) در شهر مشهد از جمله با شکوه‌ترین معماری‌های ایرانی-اسلامی است و می‌توان گفت اوج هنر معماری اسلامی است. این حرم آرامگاه امام هشتم شیعیان است. حرم امام رضا (ع) مکانی زیبا و آرامش بخش است و همواره پذیرای زایران خارجی و ایرانی بوده‌ است و هرساله گردشگران زیادی از شهرهای گوناگون همواره برای جذب آرامش معنوی به حرم امام رضا (ع) می‌روند.

جدا از اینکه این حرم یک مکان زیارتی و معنوی است از نظر هنر معماری نیز بسیار با شکوه و مثال زدنی است. حرم از چندین صحن تشکیل شده‌است و کاشی کاری‌ها و تزیینات آن سبب شده‌است چشم هر زایری را مجذوب زیبایی خود کند.

حرم امام رضا از بخش‌های مختلف: بارگاه امام رضا (ع)، موزه، کتابخانه و رستوران تشکیل شده است. هر کدام از صحن‌های حرم جذابیت و ویژگی خاص خود را دارند که نام گذاری‌شان نیز بر اساس یک سری ویژگی‌ها صورت گرفته‌است. در جای جای این حرم مطهر کبوترانی را مشاهده می‌کنید که سمبل پاکی و آزادی هستند گویی هر چقدر هم آزاد باشند باز هم به سمت گنبد طلایی امامشان برمی‌گردند و این برایشان از هر آزادی جذاب‌تر است.

تاریخ و قدمت حرم امام رضا (ع)

امام رضا (ع) در سال 148 هجری قمری متولد شد، در زمان زندگی این امام بزرگوار خلفای عباسی حکومت داشتند و از آنجایی که با شورش شیعیان مواجه شده بودند تصمیم می گیرند امام را وارد ماجرا کنند و به کمک وی شیعیان را آرام کنند، از این رو مامون امام را ولیعهد معرفی کرد و بعد از این که متوجه شد امام (ع) کاری را بر علیه مصلحت شیعیان و خلاف دین انجام نمی دهند ایشان را مسموم کرده و به شهادت رساندند.

حرم امام رضا از زمان سامانیان بنا شد و در طول تاریخ مورد تخریب قرار گرفت و سپس دوباره در زمان غزنویان به دست محمد غزنوی دوباره بنا شد و ساخت نقارخانه نیز به همین زمان نسبت داده می شود؛ بعد از آن در دوره های سلجوقیان و خوارزمشاهیان تعمیرات و بازسازی هایی در آن انجام شد اما در زمان حمله مغول خسارت های زیادی به آن وارد شد که البته در زمان حکومت صفویان زمانی که مذهب شیعه به رسمیت شناخته شد بنای حرم به طور کامل بازسازی شد.

بعد از آن حکومت های وقت حرم را گسترش داده و هر کدام بناهایی از آن را مرمت و صحن های آن را تکمیل کردند؛ در نهایت امروزه مساحت حرم امام رضا (ع) از باغی ییلاقی در مشهد قدیم یا سناباد به حرمی با وسعت یک میلیون متر مربع رسیده است که علاوه بر مرقد امام بزرگوار بناهایی ارزشمند از دوره های تاریخی مختلف در آن دیده می شود.

آرامگاه بزرگان در مجموعه حرم امام رضا (ع)

ممکن است زمانی که وارد حرم می شوید و در صحن های آن قدم می زنید متوجه اسم افراد بزرگ و نامدار چون شیخ طبرسی، شیخ حر عاملی و … شوید؛ این بزرگان در قبرستان هایی در نزدیکی حرم امام رضا (ع) دفن شده اند که به مرور زمان و با توسعه حرم در داخل مجموعه حرم امام رضا (ع) قرار گرفته اند.

یکی از قدیمی ترین این مقبره ها، مقبره پیرپالان دوز در شمال شرقی حرم و نزدیک خیابان نواب صفوی است؛ بنای این مقبره به دوره صفویه مربوط می شود و در اصل ابتدا محل دفن عارفی مشهور در قرن چهارم به نام ابونصر عبدالله بن علی سراج طوسی بوده است اما بعد از وی شیخ محمد عارف عباسی که به پیرپالان دوز معروف بوده در این محل دفن شده است و از این پس به این نام شناخته شد.

مقبره شیخ طبرسی نیز در قسمت شمالی حرم قرار دارد و این مقبره نیز در بیرون از مجموعه بوده که بعد از طرح توسعه جزئی از آن شده است، در قسمت شمالی بستی به همین نام وجود دارد و خیابانی نیز با نام شیخ طبرسی از شمال به حرم امام رضا (ع) ختم می شود؛ مقبره دیگری در صحن انقلاب قرار دارد که متعلق به دانشمندی شیعه به نام شیخ حر عاملی بوده است و کتابی با نام وسائل الشیعه به وی تعلق دارد؛ شیخ بهایی نیز از بزرگان دیگری است که آرامگاه وی در این مجموعه قرار دارد.

محوطه زیرین حرم امام رضا (ع)

در صحن آزادی قسمتی برای ورود به بخش زیرین حرم وجود دارد، از پله ها که به سمت پایین حرکت کنید متوجه قبرستانی با سنگ های مرمر سفید به نام ثامن الئمه می شوید، در این فضا تماما از سنگ های مرمر استفاده شده و سنگ قبرهای کوچکی وجود دارد که نام افراد روی آن نوشته شده است.

بزرگان، خادمان حرم، شهدا، مداح اهل بیت از افرادی هستند که در این مجموعه دفن می شوند؛ البته افراد دیگر نیز می توانند با پرداخت وجه این قبرها را خریداری کنند، در صحن های دیگر حرم امام رضا (ع) قبرستان های دیگری نیز وجود دارد.

گنبد طلای حرم امام رضا (ع)

نخستین گنبد طلای حرم مشهد مقدس در صحن بارونی آن قرار دارد که دارای دو پوشش می باشد. گنبدخانه حرم یا همان قبه نخستین پوشش است که پوشش دوم که بالای سر آن قرار دارد در مجموع گنبد نامیده می شوند. جالب است بدانید این گنبد در ابتدا با استفاده از آجر های زرد ایرانی ساخته شده و سپس در سال 932 به دستور شاه طهماسب صفوی با حفظ اصل بنا، خشت ها طلا جایگزین آجر های زرد و کاشی های تزئینی شده است. قدمت این گنبد در حدود 2 قرن می باشد.

صحن های حرم

این حرم دارای 9 صحن می باشد که در مجموع این صحن ها دارای مساحت 225,223 متر مربع می باشند. بزرگترین صحن حرم، صحن جامع رضوی می باشد در جنوب آن قرار گرفته که مساحت آن در حدود 60,188 متر مربع است. از جمله دیگر صحن های حرم امام هشتم می توان به : صحن قدس، صحن غدیر،صحن آزادی، صحن انقلاب، صحن جمهوری اسلامی، صحن کوثر، صحن هدایت و صحن امام خمینی (ره) اشاره کرد.

پنجره فولاد

پنجره فولاد در زمان ساخت صحن در دوران تیموریان پنجره‌ای در سمت چپ ایوان نادری مشرف به ضریح مطهر نصب شد. دلیل نصب پنجره فولاد این بود تا کسانی که امکان ورود به حرم را ندارند؛ بتوانند در فاصله بسیار کم با ضریح زیارت‌نامه را تلاوت نمایند.

این پنجره در حال حاضر به نام پنجره فولاد شناخته می‌شود. پس از انقلاب به دلیل فرسودگی این پنجره، پنجره جدیدی در این محل نصب شد. پنجره نصب شده بر خلاف نامی که به آن معروف بود از آلیاژ برنج ساخته شد و با طلا آبکاری گشت. پنجره قدیمی در موزه نگهداری می‌شود.

ساعت بزرگ صحن انقلاب

ساعت بزرگ در صحن انقلاب به ساعت معاون نیز معروف است این ساعت به‌ واسطه شخصی به نام مرحوم عبد الحسن معاون در سال ۱۳۳۳ از آلمان خریداری شد و بر سر ایوان غربی صحن انقلاب قرار گرفت و از آن زمان به بعد این ایوان به ایوان ساعت معروف شد. ساعتی که در آنجا نصب بود به صحن آزادی انتقال یافت. مرحوم عبد الحسن معاون به دلیل نذری که برای شفای بیمار خود کرده بود؛ این ساعت را به آستان قدس رضوی هدیه نمود.

نقاره خانه

قسمت دیگر نقاره‌خانه ایوان شرقی نام دارد. نقاره‌خانه در دو طبقه بنا شد که در طبقه اول آن وسایل مربوط به نقار نوازی نگهداری می‌شود و در طبقه دوم اقدام به نقاره خوانی می‌کنند. نقاره نوازی از اواسط قرن نهم و به دستور نوه گوهرشاد رواج پیدا کرد و از آن زمان تا کنون ادامه دارد. لازم به ذکر است نقاره نوازی به مدت هشت سال به دستور رضاشاه تعطیل شد. به‌طورکلی نقاره نوازی به ‌غیر از زمان طلوع و غروب خورشید در بسیاری از اعیاد و در زمان‌های مشاهده کراماتی از حضرت امام رضا علیه‌السلام نواخته می‌شود.

ایوان طلای ناصری

ایوان طلای ناصری یکی از ایوان‌های موجود در صحن جدید به ‌حساب می‌آید که در ضلع غربی صحن وجود دارد. شما به‌ محض ورود به صحن جدید بخشی از این ایوان را مشاهده خواهید کرد. این ایوان به‌ واسطه راه کوچکی که در دو طرف آن وجود دارد به رواق دارالسعاده راه دارد. دلیل نام‌گذاری این ایوان به ایوان ناصری به این دلیل است که طلاکاری این ایوان در زمان ناصرالدین ‌شاه انجام شد و همین دلیل آن را ایوان ناصری می‌شناسند. این ایوان مخصوص بانوان است.

ایوان ساعت

ایوان ساعتی یا ایوان جنوبی صحن به دلیل ساعتی که بر روی آن نصب شده است، نمای بسیار خوبی دارد. این ساعت هدیه مظفرالدین شاه بوده و قبل از نصب در این ایوان روی ایوان ساعت در صحن انقلاب نصب گشته بود. صدای این ساعت در سال‌های نزدیک که مشهد تا این اندازه وسعت نداشت؛ در بخش‌های مختلف شهر قابل شنود بود.

غذای متبرک در حرم امام رضا (ع)

زائرین حرم امام رضا (ع) برای غذای متبرک این امام بزرگوار بسیار حرمت قائل اند، به همین جهت برای دسترسی به غذای حرم راه های مختلفی در نظر گرفته شده است، کارت غذای نذری حرم امام رضا (ع) در هتل ها و همین طور فرودگاه ارائه می شود البته برای آن سایتی نیز در نظر گرفته شده که می توانید کد ملی خود را وارد کرده و زمان سفر را تعیین کنید و سپس در سفر به مشهد از غذای بارگاه امام مطهر بهره ببرید، روزانه حجم بسیار بالایی نزدیک به چندین هزار دعوتنامه برای سه وعده اصلی از طریق امور زائران ارسال می شود و بخشی وسیعی از آن توسط خادمین بین محرومین و فقرا تقسیم می شود.

نقشه حرم امام رضا (ع)

در ادامه می‌توان یک نقشه کلی از فضای حرم مطهر رضوی را مشاهده کرد تا از آن به عنوان یک راهنمای جامع در طول زیارت استفاده کرد.

راه های دسترسی به حرم امام رضا (ع)

خودرو شخصی: چنانچه با خودروی شخصی به مشهد سفر کرده‌اید و در ناحیه غرب قرار داشته باشید کافی است مسیر منتهی به میدان شهدا را در پیش بگیرید و بعد از آن به خیابان شیرازی وارد شوید و به رانندگی خود ادامه دهید تا به زیرگذر حرم وارد شوید و بعد از پارک ماشین خود به حرم برسید.

در ناحیه شرق نیز می‌توان در مسیر خیابان نواب صفوی پیش رفت تا جایی که به زیرگذر حرم وارد شوید. همچنین در ناحیه شمالی ابتدا لازم است به بلوار طبرسی رفت تا در انتهای بلوار درست به صحن ورودی حرم رسید. از ناحیه جنوبی نیز با وارد شدن به بلوار امام رضا و پس از آن میدان بیت المقدس به مسیر زیرگذر حرم وارد شد.

مترو: در هر نقطه از شهر که خود را به ایستگاه مترو برسانید می‌توانید با پیاده شدن در ایستگاه شهدا در ناحیه شرق، ایستگاه بسیج از جنوب، ایستگاه شهید مفتح و ایستگاه هفده شهریور در غرب به حرم مطهر بروید.