یکی از بیماری‌های مزمن گوارشی که عموماً منجر به التهاب معده و روده می‌شود، کولیت است. این بیماری ممکن است به دلایل مختلفی ازجمله ابتلا به عفونت‌ها ایجاد شود. در این مقاله از مجله سلامت هومکا قرار است راجع به کولیت اولسراتیو، کولیت معده و کولیت روده بیشتر توضیح بدهیم، در ادامه با ما همراه باشید. برای دریافت کد تخفیف اولین درخواست و ثبت درخواست آزمایش خون، آزمایش ادرار و مدفوع با هومکا در منزل کلیک کنید.
فهرست مطالب
کولیت چیست؟
بیماری کولیت یکی از بیماری‌های گوارشی مزمن است که معمولاً با التهاب پوشش داخلی روده بزرگ شروع می‌شود و ممکن است این التهاب به دیگر بخش‌های سیستم گوارشی توسعه یابد. ازجمله علل احتمالی ایجاد کولیت عبارت‌اند از:
- از دست دادن خون در روده به‌خصوص روده بزرگ
- ابتلا به بیماری التهابی روده (IBD)
- تهاجم کلاژن یا گلبول‌های سفید لنفوسیت به دیواره روده بزرگ
این بیماری انواع مختلفی دارد که عبارت‌اند از:
- کولیت اولسراتیو
- کرون
- کولیت ایسکمیک
- انحرافی یا کولیت روده
- کولیت عفونی
- کولیت میکروسکوپی
- فولمینانت
- کولیت شیمیایی
- کولیت کلاژنی
- آتیپیک
- کولیت لنفوسیتی
کولیت روده
بسیاری ممکن است کولیت روده را جدا از کولیت معده بدانند، این در حالی است که کولیت روده یا همان کولیت السراتیو یکی از شایع‌ترین شکل‌های بیماری کولیت است که از روده شروع شده و می‌تواند تمام بخش‌های سیستم گوارش مثل معده را درگیر کند. در کولیت روده التهاب معمولاً از ناحیه راست‌روده و کولون (داخلی‌ترین بخش روده بزرگ) شروع می‌شود و سپس می‌تواند در کل روده منتشر شود. کولیت روده می‌تواند منجر به ایجاد زخم‌هایی در طول روده شود.
علائم کولیت روده
علائم کلی کولیت روده می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- درد شدید
- حساسیت در شکم
- افسردگی
- کاهش وزن سریع
- درد در مفاصل
- از دست دادن اشتها و بی‌میلی به غذا
- خستگی و ضعف
- تغییر در عادات روده (افزایش دفعات دفع مدفوع)
- تب
- تورم بافت روده بزرگ
- اریتم (قرمزی) سطح کولون
- ایجاد زخم روی روده بزرگ (خصوصاً در کولیت اولسراتیو) که ممکن است منجر به خونریزی شود
- وجود مخاط یا خون در مدفوع
- خونریزی مقعدی
- اسهال
- در برخی اشکال کولیت ممکن است یبوست هم دیده شود
علائم دیگر ممکن است شامل گاز، نفخ، سوءهاضمه، سوزش سر دل، بیماری رفلاکس، گرفتگی عضلات، اضطرار برای دفع مدفوع و بسیاری از دردهای ناراحت‌کننده دیگر در سیستم گوارش باشد.
کولیت روده چه عوارضی دارد؟
یکی از عوارض مهم و خطرناک کولیت روده، افزایش خطر ابتلا به سرطان کولورکتال با افزایش طول و شدت این بیماری است. برخی دیگر از عوارض کولیت روده به شرح زیر است.
سوراخ شدن و پارگی روده
سوراخ شدن روده زمانی اتفاق می‌افتد که التهاب مزمن منجر به تضعیف دیواره روده می‌شود و این ضعیف شدن در نهایت باعث ایجاد سوراخ در روده می‌شود. اگر در روده سوراخ ایجاد شود، مقدار زیادی از باکتری‌ها می‌توانند وارد شکم شده و منجر به ایجاد عفونت شوند.
کولیت فولمینانت
یکی دیگر از مواردی که افراد را در معرض خطر ابتلا به کولیت روده قرار می‌دهد، ابتلا به کولیت فولمینانت است. در کولیت فولمینانت ضخامت دیواره روده تغییر می‌کند و به دنبال آن انقباضات طبیعی دیواره روده به‌طور موقتی متوقف می‌شوند. درنهایت، کولون روده تون عضلانی خود را از دست می‌دهد و شروع به بزرگ شدن می‌کند.
مگاکولون سمی
در مگاکولون سمی، روده بزرگ گشاد می‌شود و توانایی خود در انقباض صحیح و حرکت گازها را از دست می‌دهد. در این بیماری اتساع شکم ممکن است بسیار شدید باشد و حتی منجر به پارگی روده شود. بیماران مبتلا به مگاکولون سمی باید فوراً مراقبت‌های پزشکی را دریافت کنند.
برخی دیگر از عوارض کولیت روده عبارت‌اند از:
- کم‌آبی شدید بدن
- خونریزی شدید
- افزایش خطر لخته شدن خون در سیاهرگ‌ها
- التهاب پوست و مفاصل
- التهاب چشم‌ها
- ابتلا به پوکی استخوان
به گفته‌ی mayoclinic کولیت اولسراتیو زنان و مردان را به یک مقدار تحت تأثیر قرار می‌دهد. بااین‌حال برخی از عواملی که افراد را در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به کولیت روده قرار می‌دهند عبارت‌اند از:
- سن: کولیت اولسراتیو در اغلب موارد قبل از سن ۳۰ سالگی شروع می‌شود. بااین‌حال ممکن است برخی از افراد تا بعد از ۶۰ سالگی هم به این بیماری مبتلا نشوند
- نژاد و قومیت: تحقیقات نشان داده که افراد سفیدپوست در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به کولیت هستند
- سابقه ابتلای خانوادگی: اگر یکی از افراد خانواده شما به کولیت اولسراتیو مبتلا شده باشند، احتمال ابتلای شما به این بیماری نیز بالا است
انواع مختلف کولیت روده
پزشکان کولیت اولسراتیو را بر اساس محل ایجاد آن به انواع مختلفی تقسیم می‌کنند. علائم انواع مختلف کولیت اولسراتیو ممکن است با هم همپوشانی داشته باشند. انواع کولیت اولسراتیو عبارت‌اند از:
پروکتیت اولسراتیو
در این نوع از کولیت روده، التهاب تنها به ناحیه نزدیک به مقعد یا همان رکتوم محدود می‌شود. در اغلب موارد خونریزی مقعدی ممکن است تنها نشانه این بیماری باشد.
پروکتوسیگموئیدیت
در پروکتوسیگموئیدیت التهاب رکتوم و کولون سیگموئید یعنی انتهای پایین روده بزرگ را درگیر می‌کند. علائم این بیماری شامل اسهال خونی، گرفتگی و درد شکمی و ناتوانی در حرکت روده‌ها حتی با تمایل به انجام این کار است که به این حالت تنسموس گفته می‌شود.
کولیت سمت چپ
در کولیت سمت چپ، التهاب از راست‌روده به سمت بالا شروع می‌شود و سپس در قسمت سیگموئید و قسمت‌های نزولی روده بزرگ گسترش می‌یابد. علائم کولیت سمت چپ شامل اسهال خونی، گرفتگی شکم و درد در سمت چپ و احساس فوریت برای دفع مدفوع است.
پانکولیت
این نوع از کولیت اغلب کل روده بزرگ را تحت تأثیر قرار می‌دهد و باعث حملات اسهال خونی می‌شود که ممکن است شدید باشد. از دیگر علائم پانکولیت می‌توان به گرفتگی و درد شکمی، خستگی و کاهش وزن قابل‌توجه اشاره کرد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر در عادات روده خود تغییرات مداومی را تجربه می‌کنید یا اگر علائم و نشانه‌هایی مانند موارد زیر را دارید، باید به پزشک مراجعه کنید:
- درد شکم
- دفع خون از مدفوع
- اسهال مداوم که با داروهای بدون نسخه هم درمان نمی‌شود
- اسهال شدیدی که ممکن است باعث اختلال خواب شما شود
- تب و درجه حرارت بالای بدن که بیش از یک یا دو روز طول می‌کشد
توجه داشته باشید که کولیت اولسراتیو معمولاً کشنده نیست، اما یک بیماری جدی است. در برخی موارد، کولیت اولسراتیو ممکن است باعث عوارض تهدیدکننده زندگی شود. به‌این‌ترتیب هرگاه علائم این بیماری را خود مشاهده کردید، در اولین فرصت به پزشک مراجعه کنید.
تشخیص کولیت روده
آزمایش‌های رایج برای تشخیص کولیت شامل عکس‌برداری با اشعه ایکس از روده بزرگ، آزمایش مدفوع از نظر وجود خون و چرک، سیگموئیدوسکوپی و کولونوسکوپی است. آزمایش‌های اضافی شامل آزمایش کشت مدفوع و آزمایش‌های خون مثل آزمایش‌های شیمیایی خون است.
درمان کولیت معده
درمان کولیت اولسراتیو معمولاً شامل درمان دارویی یا جراحی است. چندین دسته از داروها ممکن است در درمان کولیت اولسراتیو موثر باشند. نوع داروی تجویزشده برای بیمار به شدت بیماری وی بستگی دارد، داروهایی که برای برخی افراد خوب عمل می‌کنند ممکن است برای برخی دیگر موثر نباشند. علاوه بر این، ازآنجایی‌که برخی از داروها عوارض جانبی جدی دارند، باید مزایا و خطرات هر درمانی را سنجید.
داروهای ضدالتهاب
داروهای ضدالتهاب اغلب اولین قدم در درمان کولیت اولسراتیو هستند و برای اکثر افراد مبتلا به این بیماری مناسب هستند. این داروها عبارت‌اند از:
- آمینو سالیسیلات‌ها
نمونه‌هایی از این نوع داروها عبارت‌اند از: سولفاسالازین (آزولفیدین)، مسالامین (دلزیکول، رواسا)، بالسالازید (کولازال) و اولسالازین (دیپنتوم). انتخاب نوع دارو و نحوه مصرف آن (از طریق خوراکی، تنقیه یا شیاف) به بخشی از روده بزرگ که تحت تأثیر بیماری قرار گرفته است، بستگی دارد. این داروها حتما باید با نظر پزشک مصرف شوند در غیر این صورت به هیچ وجه این داروهارو مصرف نکنید.
- کورتیکواستروئیدها
این داروها که شامل پردنیزون و بودزوناید هستند، معمولاً برای کولیت اولسراتیو متوسط تا شدید که به درمان‌های دیگر پاسخ نمی‌دهند، تجویز می‌شوند. کورتیکواستروئیدها سیستم ایمنی را سرکوب می‌کنند. به دلیل عوارض جانبی، معمولاً درازمدت تجویز نمی‌شوند. این داروها حتما باید با نظر پزشک مصرف شوند در غیر این صورت به هیچ وجه این داروهارو مصرف نکنید.
داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی عبارت‌اند از:
- آزاتیوپرین (Azasan، Imuran) و مرکاپتوپورین (Purinethol، Purixan): این داروهای سرکوبگر ایمنی معمولاً برای درمان بیماری التهابی روده استفاده می‌شوند. مصرف داروهای سرکوبگر سیستم ایمنی مستلزم پیگیری دقیق پزشک و بررسی منظم خون برای بررسی عوارض جانبی ازجمله اثرات روی کبد و پانکراس است
- سیکلوسپورین (Gengraf، Neoral، Sandimmune): این دارو معمولاً برای افرادی که به سایر داروها پاسخ خوبی نداده‌اند، تجویز می‌شود. سیکلوسپورین عوارض جانبی زیادی دارد و برای استفاده طولانی‌مدت توصیه نمی‌شود
داروهای بیولوژیک
این دسته از داروها پروتئین‌های ساخته‌شده توسط سیستم ایمنی را هدف قرار می‌دهند. انواع داروهای بیولوژیک مورد استفاده در درمان کولیت اولسراتیو عبارت‌اند از:
- Infliximab (Remicade)، adalimumab (Humira) و golimumab (Simponi): که مهارکننده‌های فاکتور نکروز تومور (TNF) نامیده می‌شوند. این داروها با پروتئین تولیدشده توسط سیستم ایمنی بدن را خنثی می‌کنند و اغلب برای افرادی که به موارد شدید کولیت مبتلا هستند، تجویز می‌شوند
- ودولیزوماب (Entyvio): این دارو برای درمان کولیت اولسراتیو در افرادی که به درمان‌های دیگر پاسخ نمی‌دهند یا نمی‌توانند دیگر داروها را تحمل کنند تجویز می‌شود
سایر داروها
ممکن است برای مدیریت علائم خاص کولیت اولسراتیو به داروهای بیشتری نیاز باشد. پزشک ممکن است یک یا چند مورد از موارد زیر را توصیه کند:
- داروهای ضد اسهال مثل لوپرامید (Imodium A-D)
- مسکن
- داروهای ضد اسپاسم
- مکمل‌های آهن
جراحی کولیت روده
در موارد شدیدتر کولیت روده، درمان جراحی توصیه می‌شود. درمان جراحی کولیت روده شامل برداشتن کل کولون و رکتوم (پروکتوکولکتومی) است. دو نوع روش پروکتوکولکتومی برای درمان کولیت اولسراتیو استفاده می‌شود:
- پروکتوکولکتومی با آناستوموز کیسه ایلئال-مقعد: برداشتن کولون و رکتوم و ایجاد کیسه داخلی که در آن دیگر به استومی خارجی دائمی نیازی نیست
- پروکتوکولکتومی با ایلئوستومی انتهایی: این روش شامل برداشتن کولون، رکتوم و مقعد و ایجاد استومی خارجی است
رژیم غذایی برای کولیت روده
اگرچه تصور نمی‌شود یک رژیم غذایی خاص در ایجاد کولیت اولسراتیو نقشی داشته باشد، بااین‌حال برخی تغییرات در رژیم غذایی می‌تواند به کنترل این بیماری کمک کند. توجه به نکات زیر ممکن است برای شما مفید باشد:
وعده‌های غذایی کوچک بخورید
خوردن وعده‌های غذایی کوچک‌تر در روز به‌جای ۳ وعده غذایی اصلی، ممکن است به کنترل علائم شما کمک کند.
مقدار زیادی مایعات بنوشید
در صورت ابتلا به کولیت اولسراتیو، کم‌آبی بدن بسیار محتمل است، زیرا مقدار زیادی از مایعات را از طریق اسهال از دست می‌دهید. آب بهترین منبع برای آب‌رسانی به بدن است و نباید به‌جای آن از الکل، کافئین یا نوشیدنی‌های گازدار استفاده کنید. این نوشیدنی‌ها می‌توانند اسهال را تشدید کرده و باعث نفخ شوند.
مکمل غذایی مصرف کنید
از پزشک عمومی، متخصص گوارش یا متخصص تغذیه خود بپرسید که آیا به مکمل‌های غذایی نیاز دارید یا نه، زیرا ممکن است ویتامین‌ها و مواد معدنی کافی را از رژیم غذایی خود دریافت نکنید.
یک دفتر خاطرات غذایی داشته باشید
داشتن یک دفتر خاطرات غذایی که در ان غذاهایی را که در طول روز می‌خورید، یادداشت کنید می‌تواند در کنترل علائم کولیت اولسراتیو مفید باشد. اطلاعات این دفتر ممکن است به شما در درک اینکه کدام غذاها برای شما مفید بوده‌اند و کدام غذاها علائم شما را بدتر کرده‌اند کمک کند. البته توجه داشته باشید که نباید بدون مشورت با پزشک یا مشاور تغذیه خود اقدام به حذف برخی مواد غذایی کنید؛ زیرا ممکن است برخی ویتامین‌ها و مواد معدنی را به‌اندازه کافی دریافت نکنید.
گاهی اوقات مصرف موقت یک رژیم غذایی کم باقی‌مانده یا کم فیبر می‌تواند به بهبود علائم کولیت اولسراتیو کمک کند. این رژیم غذایی برای کاهش مقدار و تعداد دفعات دفع مدفوع طراحی شده است. برخی از غذاهایی که می‌توانید به‌عنوان بخشی از رژیم غذایی کم باقی‌مانده مصرف کنید عبارت‌اند از:
- نان سفید
- غلات صبحانه تصفیه‌شده بدون سبوس مانند کورن فلکس
- برنج سفید، ماکارونی تصفیه‌شده (کم فیبر) و نودل
- سبزیجات پخته
- گوشت بدون چربی و ماهی
- تخم‌مرغ
پیشگیری از ابتلا به کولیت روده
برخی مواد غذایی و خوراکی‌ها می‌توانند منجر به التهاب روده و درنتیجه بروز بیماری کولیت شوند. اجتناب از خوردن این مواد غذایی می‌تواند از ابتلا به کولیت روده پیشگیری کند. برخی از مواد غذایی که باید از آن‌ها اجتناب کرد عبارت‌اند از:
- الکل
- کافئین
- نوشیدنی‌های گازدار
- محصولات لبنی (به‌خصوص در افرادی که مشکل عدم تحمل لاکتوز دارند)
- لوبیا، نخود و حبوبات
- میوه‌های خشک
- انواع مختلف توت‌ها
- میوه‌های هسته‌دار یا پالپ‌دار
- غذاهای حاوی گوگرد یا سولفات
- غذاهای پر فیبر (ازجمله محصولات حاوی سبوس)
- سس‌های تند
- غذاهای تند
- گوشت
- آجیل و کره آجیل مثل کره پسته
- ذرت بوداده
- محصولات حاوی سوربیتول (آدامس و آب‌نبات بدون قند)
- سبزیجات خام
- شکر تصفیه‌شده
- دانه‌ها
سخن پایانی از هومکا
در این مقاله راجع به کولیت روده صحبت کردیم. در کولیت اولسراتیو التهاب از رکتوم شروع می‌شود و حتی ممکن است به روده بزرگ هم گسترش یابد. علائم کولیت روده می‌توانند ثابت باشند یا به‌صورت رفت و برگشتی بروز پیدا کنند. از مهم‌ترین علائم کولیت اولسراتیو می‌توان به اسهال، کاهش وزن، گرفتگی شکم، کم‌خونی و خروج خون یا چرک از روده اشاره کرد. در حال حاضر هیچ درمانی برای کولیت اولسراتیو وجود ندارد و داروها تنها می‌توانند التهاب روده را تسکین دهند. اگر سوالی راجع به کولیت روده یا علائم آن دارید، می‌توانید در بخش پرسش و پاسخ سوالات خود را دراین‌باره مستقیماً از پزشکان هومکا بپرسید. همچنین برای انجام آزمایش خون، ادرار و مدغوع در منزل کلیک کنید.
