آشنایی با اکسیژن ساز، سی پپ و بای پپ

دستگاه اکسیژن ساز

دستگاه اکسیژن ساز یکی از مهم ترین تجهیزات پزشکی خانگی است. این دستگاه برای کمک به تنفس در افرادی استفاده می شود که به افت اکسیژن خون دچار شده اند. افرادی که به بیماری های تنفسی مبتلا می شوند معمولا به اکسیژن غلیظ تری نسبت به آنچه در هوای اتاق وجود دارد، نیاز پیدا می کنند؛ به همین جهت برای بهبود تنفس در این بیماران از دستگاه اکسیژن ساز که به آن غلیظ کننده اکسیژن نیز گفته می شود، استفاده می گردد. انواع مختلف اکسیژن ساز می توانند میزان متفاوتی از اکسیژن را تولید کنند. حجم دستگاه های اکسیژن ساز معمولا 5، 8 یا 10 لیتر است.

دستگاه اکسیژن ساز معمولا برای بهبود شرایط افرادی استفاده می شود که به بیماری های زیر مبتلا هستند:

• نارسایی های ریوی از جمله پنومونی و ادم ریوی
• انسداد مزمن ریوی
• برونشیت
• مسمومیت با مونوکسید کربن
• آسم
• کاهش هموگلوبین خون که در نتیجه آن حمل اکسیژن با مشکل مواجه می شود

اجزای تشکیل دهنده دستگاه اکسیژن ساز

کمپرسور هوا: وظیفه این قسمت از اکسیژن ساز مکش هوای بیرون به داخل دستگاه و فشرده کردن آن است. معمولا بیشترین صدا و ارتعاش مربوط به این بخش از اکسیژن ساز است.

فیلترها: این دستگاه دو نوع فیلتر دارد که فیلتر اول یا ورودی مسئول جذب گرد و غبار هوا است و باید برحسب میزان استفاده از دستگاه، چند روز یکبار شسته شود. فیلتر دوم یا خروجی، فیلتر آنتی باکتریال است که باکتری ها و ذرات میکرونی را حذف کرده و اکسیژن را برای تنفس بیمار آماده می کند.

محفظه زئولیت: زئولیت ماده ای است که به عنوان جاذب سطحی در صنایع مختلف استفاده می شود. در محفظه ای در دستگاه اکسیژن ساز پودر یا گرانول های زئولیت وجود دارد که با تکیه بر فرآیند جذب سطحی می تواند اکسیژن را جذب و غلیظ تر کند.

دریچه متحرک: این دریچه چهار مسیره است و در واقع رابطی بین کمپرسور و محفظه زئولیت با خروجی اکسیژن محسوب می شود.

مخزن اکسیژن: اکسیژنی که از محفظه زئولیت خارج می شود در مخزن اکسیژن ذخیره می شود تا فشار آن تنظیم شده و به سمت خروجی دستگاه برود.

فلومتر: یک مخزن مندرج است که برحسب لیتر بر دقیقه درجه بندی شده و وظیفه تنظیم گاز خروجی را برعهده دارد.

لیوان مرطوب کننده: اکسیژن خروجی از این قسمت عبور کرده و رطوبت جذب می کند. مقدار آبی که در این لیوان وجود دارد نباید از میزان مشخص شده بیشتر یا کمتر باشد.

انواع دستگاه اکسیژن ساز:

دستگاه های اکسیژن ساز به صورت کلی به دو دسته ثابت یا متحرک تقسیم می شوند:

اکسیژن سازهای ثابت معمولا برای بیمارانی که در خانه تحت نظر هستند، استفاده می شود. این دستگاه ها عمدتا به وسیله چرخ جابه جا می شوند. اکسیژن در این دستگاه به صورت متوالی و با خلوص 93 تا 95 درصد تولید می گردد.

دستگاه های اکسیژن ساز پرتابل سبک تر و برای افرادی مناسب هستند که بیرون از خانه هم نیاز به اکسیژن دارند.

دستگاه سی پپ

یکی از تجهیزات کمک تنفسی خانگی، دستگاه سی پپ است. این دستگاه که از مشتقات ونتیلاتور است برای رفع مشکلات تنفسی در زمان خواب مثل خروپف یا آپنه انسدادی خواب استفاده می شود. آپنه تنفسی باعث بسته شدن مسیرهای ورودی هوا و اختلال تنفسی در زمان خواب می شود. در این شرایط دستگاه سی پپ می تواند این مشکل را کاهش دهد.

پیش از استفاده از دستگاه سی پپ، فرد باید تست خواب را پشت سر بگذارد. این تست معمولا در کلینیک های خواب انجام می شود. براساس اطلاعاتی که پزشک یا کارشناس پس از انجام تست خواب به دست می آورد، تعداد آپنه، زمان به خواب رفتن و … مشخص شده و به همین ترتیب تنظیمات دستگاه سی پپ مشخص می شود.

عملکرد دستگاه سی پپ

این دستگاه از طریق پمپ هوا، جریان هوا را با فشاری تنظیم شده از طریق لوله خرطومی و ماسکی که روی صورت فرد قرار می گیرد به وی می رساند. ماسک های دستگاه سی پپ می توانند به صورت نازال بینی یا تمام صورت باشد. در هر دو مورد ماسک ها اندازه های مختلفی دارند و براساس نوع و فرم صورت فرد انتخاب می شوند. دستگاه سی پپ یک مخزن رطوبت ساز هم دارد که همانطور که از نام آن مشخص است با استفاده از یک گرم کن،  بخار آب تولید می کند و باعث می شود هوایی که به فرد می رسد رطوبت لازم را داشته باشد. با توجه به اینکه هوای ورودی به بدن فرد باید عاری از هرگونه آلودگی باشد؛ در ورودی دستگاه فیلترهایی وجود دارد تا هوا را تصفیه کند.

استفاده از دستگاه سی پپ می تواند در موارد زیر تاثیرگذار باشد:

• کاهش ریسک سکته مغزی
• درمان ادم ریوی ناشی از نارسایی قلبی
• کاهش احتمال ابتلا به دیابت
• بهبود تمرکز
• ثبات روانی

دستگاه بای پپ

یکی دیگر از دستگاه هایی که افراد را در زمان خواب و بروز آپنه های تنفسی یاری می کند، دستگاه بای پپ است. این دستگاه هم به عمل دم و هم به بازدم افراد کمک می کند. از دستگاه بای پپ در مواردی که فرد به مشکلاتی مثل انسداد مزمن ریوی، پنومونی یا عفونت پارانشیم دستگاه تنفسی تحتانی، آپنه انسدادی خواب، سندروم هیپوونتیلاسیون ناشی از چاقی و ادم حاد ناشی از نارسایی قلبی دچار شده باشد، استفاده می گردد.

در دستگاه بای پپ فشار هوایی که به دستگاه وارد شده و به عمل دم کمک می کند، در زمان بازدم کاهش پیدا کرده و فرد را در عمل بازدم هم یاری می کند. زمانی که ماسک دستگاه بای پپ روی صورت فرد قرار می گیرد و هوا با فشار تنظیم شده وارد مجرای تنفسی می شود شش ها منبسط می شوند و فشار هوای مثبت در زمان دم ایجاد می گردد.

تفاوت دستگاه سی پپ و بای پپ

همانطور که از توضیحات مشخص شد، دستگاه بای پپ کارکردی مشابه دستگاه سی پپ دارد. در واقع دستگاه بای پپ نوعی سی پپ است که بین دو فشار بالا و فشار پایین قرار دارد. هر دو دستگاه به تنفس فرد به خصوص در زمان خواب کمک می کنند و هوا را با فشار مناسب به داخل مجرای تنفسی هدایت می کنند. با این حال این دو دستگاه تفاوت هایی هم باهم دارند. دستگاه سی پپ براساس نتیجه تست خواب روی یک میزان فشار هوای خاص تنظیم می گردد و این امر ممکن است باعث آزار شخص در زمان بازدم شود. دستگاه بای پپ دو فشار استنشاقی و بازدمی دارد که باعث می شود هوا بیشتر وارد بدن شده و سطح اکسیژن خون بالاتر رود. علاوه بر آن استفاده از دستگاه بای پپ راحت تر از سی پپ است. با این وجود در بعضی موارد مثل زمانی که فرد تنفس ضعیف یا هشیاری کمی دارد نمی توان از دستگاه بای پپ استفاده کرد. معمولا انتخاب بین سی پپ و بای پپ براساس شرایط فرد و با تشخیص پزشک و یا متخصص خواب انجام می شود.