همان طور که می دانید تنبیه قسمت مهمی از ایجاد انضباط و تربیت کودک است. با این حال آگاهی از تنبیه اصولی یک کودک بد رفتار به شکل مؤثر، برای تربیت فرزندان بسیار اهمیت دارد. کودکی که تفاوت میان کار درست و غلط را نمی داند، ممکن است در زندگی خود با مشکلات شغلی، تحصیلی و چه بسا روانی مواجه شود. به همین خاطر لازم است فرزندان خود را به شیوه ای اصولی و منصفانه تنبیه کنید. اگرچه انتخاب بهترین راه برای تنبیه کودک در حیطه وظایف والدین است، اما در این مقاله روش های تنبیه اصولی کودک را به شما معرفی خواهیم کرد.
تنبیه چیست و چه تأثیری دارد؟
تنبیه همانند یک شوک روانی یا روشی آموزشی است که کودک را متوجه کار اشتباهش می کند و به او در خصوص عواقب کارش هشدار می دهد. این هشدار به اشکال گوناگونی مثل بی اعتنایی، محرومیت از مهمانی، گردش، تفریح، بازی، نگاه خشم آلود، توبیخ و در نهایت کتک زدن قابلیت اجرا دارد. یادتان باشد برای این که رفتار مطلوبی را در کودک خود به وجود آورید، همیشه تشویق کارساز نیست. گاهی رفتارهای بازدارنده می تواند به کودکان یادآوری کند که چه کارهایی را نباید انجام دهند. به صورت کلی تنبیه هنگامی مؤثر واقع می شود که به شیوه اصولی انجام شود و کودک شما را به طرف رفتارهای درست هدایت کند.
آشنایی با روش های تنبیه اصولی کودک
در ادامه روش های تنبیه اصولی کودک را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
۱. در مقابل کارهای اشتباه کودک عصبانی شوید
برخی کودکان بسیار لجباز هستند و هیچ روشی روی آن ها کارساز نخواهد بود. در این مواقع خوب است که از اهرم عصبانیت استفاده کنید و در مقابل آن ها عصبانی شوید. کافی است به او نشان دهید که در حال عصبانی شدن هستید. خواهید دید که مقاومت او نیز کم کم از بین می رود.
۲. به کودک بی اعتنایی کنید
بی اعتنایی به کودک یکی از مؤثرترین روش های تنبیه کودکان است. اگر فرزند شما کار اشتباهی انجام می دهد که باعث ناراحتی شما می شود، بی محلی کردن به او می تواند تأثیر زیادی در روحیه اش بر جای بگذارد. شما با این رفتار به او می فهمانید که همه درها به رویش بسته شده و باید دست از کار اشتباهش بکشد. او تلاش می کند که از رفتار اشتباه خود دست بردارد و از والدینش عذرخواهی کند. البته یادتان باشد که این بی محلی نباید خیلی طول بکشد و باید خیلی زود با او آشتی کنید. در غیر این صورت عواقب منفی به دنبال خواهد داشت.
فراموش نکنید که در این روش باید دلیل بی محلی به کودک مشخص باشد. چنانچه کودک متوجه رفتار اشتباهش شد و معذرت خواهی کرد، حتما عذر او را بپذیرید و در صورت امکان برای او هدیه ای در نظر بگیرید. والدین باید به این نکته توجه کنند که در هر کاری نباید این روش را مورد استفاده قرار دهند. چرا که برای کودک عادی می شود و دیگر اثری نخواهد داشت.
۳. او را با عواقب منفی کارش روبرو کنید
برای این که فرزند شما دست از رفتار اشتباهش بردارد، او را با عواقب منفی کارش روبرو کنید. مثلا اگر فرزند شما سر میز غذا حاضر نمی شود، باید متوجه شود که غذایش سرد شده یا اگر دستش را به بخاری بزند ممکن است بسوزد. یادتان باشد که این پیامدها نباید خطری برای کودک به همراه داشته باشد. اگر از انجام تکالیفش سرباز بزند، اوقات فراغتش را از دست می دهد. زیرا مجبور است که در زمان تعطیلات این کارها را انجام دهد.
۴. از کودک بخواهید رفتار اشتباهش را تصحیح کند
یکی از راه های بسیار مؤثر در تنبیه کودک، این است که به او نشان دهید عاقبت کارش چیست و باید آن را اصلاح کند. مثلا اگر کودک شما بر روی دیوار نقاشی بکشد، باید از او بخواهید که قسمت نقاشی شده دیوار را تمیز کند. اگر این کار را بلد نبود، کافی است به او یاد بدهید. اگر کودک در برابر تمیز کردن دیوار مقاومت نشان داد، دستمال را به او بدهید و او را مجبور به انجام این کار کنید.
۵. هیچ گاه از کودک رفع مسئولیت نکنید
تنبیه کردن نباید باعث شود که بار مسئولیت ها از دوش کودک برداشته شود. به طور مثال اگر کودک شما همزمان با انجام کارهایش اشتباهی را مرتکب شد، باید بعد از تنبیه کردن به سراغ کارهایش برود. در واقع این تنبیه نباید او را از مسئولیت هایش دور کند.
۶. فرزندتان را به طور موقت تنبیه کنید
تنبیه موقتی کودک جایگزین مناسبی برای تنبیه بدنی است و حتما باید در زمان مناسب خودش انجام شود. در این شرایط کودک را به مدت محدودی از انجام فعالیت مورد علاقه اش محروم کنید.
- مدت زمان تنبیه را درست و با توجه به سن و سال کودک انتخاب کنید. مثلا برای کودکان کم سن و سال مدت زمان تنبیه کمتری را در نظر بگیرید. برای کودک ۲ ساله شما، ۲ دقیقه تنبیه و برای کودک ۵ ساله، ۵ دقیقه تنبیه مناسب است.
- کودک را به محلی بفرستید که متوجه شود محروم شده است. اما یادتان باشد که او را به مکان های مورد علاقه اش نفرستید. مثلا کودکی که علاقه شدیدی به بازی در حیاط دارد، خوب نیست که مکان اخراجش حیاط خانه باشد. با این حال فرستادن کودک به جاهای تاریک هم شیوه درست و اصولی نیست.
- کودک باید از دلیل محرومیتش مطلع باشد و اهمیت این مرحله را برای ترک رفتار نادرست کودک نادیده نگیرید.
- اگر کودک در مقابل زمان در نظر گرفته شده برای تنبیه مقاومت کرد، یک دقیقه دیگر به زمان او اضافه کنید. به طور مثال اگر از مکان مورد نظر برای تنبیه فرار کرد، یک دقیقه دیگر به زمان تنبیه او اضافه کنید. البته فراموش نکنید که اگر این زمان های اضافی از ۳ دقیقه بیشتر شود، دیگر تأثیری بر کودک نخواهد داشت.
۷. کودک را به اتاق تنهایی بفرستید
به جای تنبیه بدنی کودک و یا دادن زدن بر سر او، از او بخواهید که هرچه سریع تر به داخل اتاقش برود. این یک روش مؤثر است که می تواند عصبانیت شما را نیز کمتر کند. اخراج کودک به اتاق تنهایی یک نوع مجازات محسوب می شود که فرصت تفریح و بازی را از کودک سلب می کند. به همین خاطر کودکان اصلا این کار را دوست ندارند. اگرچه ممکن است انجام این کار برای کودک سخت باشد و کودک با داد و فریاد مانع از رفتن به این اتاق شود. به همین خاطر باید هر لحظه آمادگی این کار کودک را داشته باشید. این راهکار برای کودکان ۲ تا ۱۲ سال مؤثر خواهد بود. باز هم تأکید می کنیم که تحت هیچ شرایطی کودک خود را به اتاق تاریک نفرستید.
۸. به جای تنبیه از تهدید و عتاب استفاده کنید
هیچ گاه کودک را طوری نترسانید که دچار ترس و اضطراب شود. تهدید یک مسئله ترسناک برای کودک است که اگر زیاده روی شود، با اثرات بدی بر روحیه کودک همراه است. مهم این است که ظاهر تهدید شما جدی باشد. هم چنین تهدید شما باید قابلیت عملی کردن در شرایط ضروری را داشته باشد. مثلا مادر می تواند کودکش را تهدید کند که اگر به حرفش گوش ندهد و کارهایش را ادامه دهد، موضوع را با پدرش در میان می گذارید.
یادتان باشد که کودک را تهدید به بیرون انداختن از منزل و کتک زدن نکنید. تهدیدها نباید به ایجاد اضطراب و تنش در کودک منجر شود.
۹. کودک باید رفتار مثبت را تمرین کند
در این روش از کودک خواسته می شود که در کنار جبران رفتار اشتباهش، یک کار مثبت هم انجام دهد. مثلا علاوه بر این که قسمت نقاشی شده دیوار را تمیز می کند، بهتر است کل دیوار را دستمال بکشد. یا این که اگر اتاقش را نامرتب کرده، علاوه بر تمیز کردن اتاق خودش، بهتر است اتاق دیگری را هم تمیز کند.
شرایط تنبیه کودک باید چگونه باشد؟
تنبیه باید شرایطی داشته باشد و هر کدام از آن ها باید به گونه ای انجام شود که اثرگذاری خود را حفظ کند. برخی از مهم ترین راهکارهای تنبیه کودک عبارتند از:
- در تنبیه کردن زیاده روی نکنید.
- هیچ گاه تنبیه را به تعویق نیندازید.
- شخصیت کودک را مورد حمله قرار ندهید.
- به کودک فرصت اصلاح رفتارش را بدهید.
- ثابت قدم باشید و هماهنگی خودتان را حفظ کنید.
- هیچ گاه در زمان عصبانیت کودک را تنبیه نکنید.
- تنبیه باید با سن و سال کودک تناسب داشته باشد.
- درجه و مراتب تنبیه کودک را در نظر داشته باشید.
- تنبیه و تشویق باید در کنار یکدیگر به کار گرفته شود.
- هیچ گاه احساسات و عواطف کودک خود را خدشه دار نکنید.
- روشی را برای تنبیه انتخاب کنید که رفتار نامناسب کودک را کاهش دهد.
- در صورتی که کودک قصد بدی از انجام کار اشتباهش نداشت، او را تنبیه نکنید.
سخن پایانی
زمانی که می خواهید کودک خود را تربیت کنید، این کار تنها از طریق تشویق امکان پذیر نیست. بلکه باید برای رفتارهای نادرست و زشت او از تنبیه استفاده کنید تا رفتار کودک تغییر کند. از طرف دیگر تنبیه ناصحیح و غیر اصولی کودک می تواند اثرات مخربی بر روحیه او داشته باشد و شکل گیری شخصیت او را در بزرگسالی با مشکلات عدیده ای روبرو سازد. اگر از روش های تنبیه اصولی کودک آگاهی ندارید و قادر به کنترل رفتار کودک خود نیستید، می توانید از یک روانشناس یا مشاور کودک کمک بگیرید.
امیدواریم مطالب این مقاله برای شما عزیزان مفید بوده باشد. در پایان پیشنهاد می کنیم مقالات تنبیه مناسب کودکان، اثرات تنبیه کودکان، عواقب تنبیه بدنی و بدترین تنبیه برای کودک را نیز مطالعه فرمایید.
