دلایل افسردگی بعد از زایمان؛ پیشگیری و درمان این نوع از افسردگی زنان

بعد از چند ماه بارداری و تجربه سختی های طاقت فرسای آن بالاخره اتفاق می افتد! با زایمان نوزاد از بدن مادر جدا شده و می تواند زندگی مستقل خودش به عنوان یک انسان را آغاز کند. اما این اتفاق به همین سادگی نبوده و باعث به وجود آمدن احساسات قوی و متنوعی از جمله هیجان، لذت، ترس و حتی اضطراب در مادر می شود. وقتی از بیرون به قضیه نگاه می کنیم کل ماجرای تولد نوزاد را یک اتفاق خوشایند و خوشحال کننده می بینیم. این در حالی است که تولد نوزاد یک مسئله پیچیده است و حتی می تواند باعث بروز یک عارضه روحی غیر منتظره بشود؛ افسردگی پس از زایمان!

با توجه به گستردگی این مشکل و همچنین تاثیر گذاشتن آن روی روحیه مادران کم تجربه، موضوع این مقاله را به بررسی افسردگی بعد از زایمان اختصاص داده ایم. در این مقاله می توانید اطلاعات جامعی درباره ماهیت، علت ها، علائم و درمان بیماری افسردگی پس از زایمان کسب کنید. پس اگر به این موضوع علاقمند هستید با ما تا انتهای این مطلب همراه باشید…

افسردگی بعد از زایمان چه بیماری است؟

بیماری افسردگی یک شاخه بسیار بزرگ و با اهمیت از بیماری هایی است که با روان انسان سر و کار داشته و از این طریق به او آسیب می زنند. یکی از انواع معروف افسردگی هم افسردگی مربوط به مادرانی است که به تازگی وضع حمل کرده اند؛ این بیماری با نام افسردگی بعد از زایمان شناخته می شود. احتمال دارد که مادران باردار بعد از زایمان علائم و نشانه های درگیری با بیماری افسردگی را نشان داده و در نتیجه به خاطر بروز افسردگی بعد از زایمان ویژگی های اخلاقی و رفتاری آنها دچار تغییرات گسترده ای می شود. کمبود انرژی در طول روز، بد اخلاقی و پایین آمدن آستانه تحمل و… از جمله نشانه های این بیماری روانی هستند که در خوشبینانه ترین حالت حداقل تا مدت زمان دو هفته ادامه دار هستند.

مادران درگیر با این بیماری در سطوح مختلفی از مشکل و ناتوانی قرار می گیرند و حتی ممکن است درگیری تا حدی جدی باشد که مادر در نگهداری و مراقبت از نوزاد یا حتی خودش هم به مشکلات و مسائل جدی برخورد کند. در نتیجه این بیماری انجام دادن کارهای ساده و بدیهی برای فرد بیمار دو از دسترس بوده و این مسائل در نظرش بسیار سخت جلوه می کنند.

بروز این افسردگی واقعا زیاد بوده و از مقداری که در نظر عموم مردم جامعه تخمین زده می شود بسیار بیشتر است. طبق مطالعات کنترل شده و علمی و استانداردی که در سال های اخیر انجام گرفت متخصصان این حوزه به این نتیجه رسیدند که به طور متوسط از هر 7 مادری که زایمان را پشت سر می گذارند، یک مادر به این بیماری دچار می شود. این مطالعات همچنین نشان می دهند که شهر نشین ها بیشتر از مردم روستا با این بیماری خاص دست و پنجه نرم می کنند.

در مورد مبتلایان به این بیماری توجه داشته باشید که می بایست حتما نسبت به درمان مادر بیمار اقدام کرد؛ چرا که در غیر این صورت این بیماری می تواند تا ماه ها هم با مادر باقی بماند و مشکلات زیادی را در پیوند بین مادر و فرزند ایجاد کند.

مطلب مشابه: دلشوره بعد از زایمان طبیعی؛ راه درمان اضطراب و افسردگی پس از زایمان

افسردگی بعد از زایمان در پدران

شاید در نگاه اول بسیار عجیب و غیر منتظره به نظر برسد اما باید بگوییم که این بیماری در بین پدران نوزادانی که به تازگی متولد شده اند هم وجود داشته و تشخیص داده می شود. طبق آمارها امروزه چیزی در حدود 10 درصد از پدران مدرن در هنگام زایمان همسر خود یا مدتی بعد از آن دچار نوع خاصی از افسردگی مقطعی می شوند. این افسردگی در پدران نوزادان و معمولا در بازه زمانی 4 تا 6 ماهگی پس از زایمان خود را نشان می دهد.

بیماری افسردگی پس از زایمان در پدران علائم خاصی را ایجاد می کند. مواردی مانند خستگی و ناراحتی دائمی، ایجاد تغییر در روند عادی غذایی یا عادت معمول خواب فرد، ایجاد اضطراب و استرس مداوم و… از این نشانه ها و علامت ها می باشند. مردانی که در هنگام پدر شدن سن بسیار کمی دارند، در روابط خود با همسرشان مشکل دارند، درگیر مسائل و رقابت های شدید مالی می باشند یا اینکه قبلا در زندگی خود تجربه افسردگی های دیگری را داشته اند گروه خطر این بیماری محسوب شده و احتمال بروز افسردگی پس از زایمان پدران در آنها بیشتر از بقیه است.

اما این بیماری در پدران می تواند چه نتایجی را در پی داشته باشد؟ بروز این بیماری علاوه بر اینکه در زندگی روزمره و معمول فرد بیمار اختلال ایجاد می کند، رابطه پدر خانواده با فرزند و همسرش را نیز دچار مشکلات زیادی می کند. همچنین این بیماری ممکن است که با به وجود آوردن مسائل مختلف از رشد طبیعی و مناسب کودک در خانواده جلوگیری کند. این افسردگی هم درست مثل افسردگی بعد از زایمان مادران دارای روش های مختلفی برای درمان شدن است.

علامت های بیماری افسردگی بعد از زایمان

این بیماری اصلا کم سر و صدا نیست! وقتی یک مادر به آن دچار شود علامت ها و نشانه های مختلفی را از خود بروز می دهد که با داشتن اطلاعات کافی درباره این موراد می توان متوجه منبع این نشانه ها و تغییرات شد و در مدت زمان کمی نسبت به تشخیص قطعی و درمان بیماری افسردگی بعد از زایمان اقدام کرد. البته در همین ابتدا باید بگوییم که اندوه ناشی از نوزاد با افسردگی بعد از زایمان متفاوت بوده و علامت ها و روش های درمان آنها نیز از یکدیگر مجزا می باشند.

علائم اندوه ناشی از نوزاد بعد از تولد نوزاد شروع شده و این بیماری در بازه زمانی چند روز تا دو هفته پس از زایمان روی فرد بیمار تاثیر منفی می گذارد. این علائم مواردی از قبیل نوسانات اخلاقی، نگرانی و استرس، افزایش تحریک پذیری روانی فرد، گریه کردن و احساس اندوه غیر طبیعی و مشکلات مربوط به خواب و تغذیه را در بر می گیرند.

علائم مربوط به افسردگی بعد از زایمان شدیدتر و طولانی تر از موارد بالا بوده و حتی می توانند باعث ناتوانی مادر در نگهداری از فرزند خود شوند. زمان معمولی که این نشانه ها نمایان می شوند مربوط به حدود یک تا دو ماه پس از زایمان است اما ممکن است چند ماه زودتر یا دیرتر هم بروز پیدا کنند. چند مورد از این نشانه ها عبارتند از:

• نوسانات اخلاقی و مشکلات عصبی
• گریه کردن ناگهانی و بدون علت
• ایجاد مشکل در پیوند بین مادر و نوزاد
• احساس طرد شدن و دوری از اطرافیان
• مشکلات شدید در خواب و تغذیه
• خستگی زیاد و طولانی مدت
• احساس سردرد در طول روز
• کمبود انرژی برای انجام کارهای روزمره
• دل درد و دل پیچه و مشکلات گوارشی
• مشکلات بینایی و تاری دید
• کاهش آستانه تحمل عصبی و افزایش تحریک پذیری فرد
• احساس ناامیدی و ضعف در روحیه
• احساس منفی نسبت به توانایی های مادری
• کاهش لذت و اتشیاق نسبت به فعالیت های مختلف مثل تغذیه، بهداشت فردی و حتی رابطه جنسی
• حملات عصبی شدید و ناگهانی
• خجالت زدگی بیش از حد و غیر معمول
• کاهش اعتماد به نفس و احساس بی ارزش بودن
• کاهش قدرت تعقل مفید
• مشکلات حافظه و عدم یادگیری مناسب
• بی قراری و اظطراب

علت های ایجاد افسردگی بعد از زایمان

این بیماری هم مثل تمام بیماری های دیگر ریشه ها و علت هایی دارد که اگر شناخته شوند به درمان کردن آن کمک بسیار بزرگی می کنند. در اینجا چند مورد از علت های اصلی بروز بیماری افسردگی پس از زایمان را به طور کامل توضیح داده و بقیه موارد را نیز به طور خلاصه برای شما لیست کرده ایم.

تغییرات جسمی در اثر زایمان:

بعد از اینکه زایمان مادر انجام شد میزان هورمون های بدن او، مخصوصا هورمون های استروژن و پروژسترون، به اندازه قابل توجهی کاهش می یابد. همچنین احتمال دارد هورمون های دیگری که به وسیله غده تیروئید تولید می شوند هم با سرعت کاهش پیدا کنند. در نتیجه خستگی زیاد، تنبلی و البته افسردگی در مادر ایجاد می شود.

علت های روحی ایجاد افسردگی بعد از زایمان

مشکلات بارداری و زایمان مانند مشکل در خواب مناسب منجر به ایجاد مشکلات روحی در مادر می شود. در نتیجه این مسائل مادر برای حل کردن مشکلات و کارهای کوچک نیز احساس سختی کند. این مسائل تا حدی زیاد می شود که مادر برای انجام وظیفه مادری خود هم دچار مشکل و بی انگیزگی شود. همه این موارد زمینه های روحی ایجاد بیماری افسردگی پس از زایمان را به وجود آورده و خطرناک هستند.

هر مادری که زایمان را تجربه کند ممکن است به این بیماری دچار شود. با این وجود مواردی هستند که به عنوان فاکتور ریسک در نظر گرفته شده و می توانند احتمال ایجاد بیماری در مادر را زیاد کنند:

• سابقه افسردگی قبلی یا درگیری با اختلال دوقطبی
• وجود سابقه این بیماری یا دیگر بیماری های روحی در خانواده
• حوادث استرس زایی که در اثر زایمان و بارداری ایجاد می شوند
• تحمل تروماهای روحی و جسمی در چند ماه منتهی به زایمان
• وجود مشکل در ارتباط با شیر دادن به نوزاد یا بیماری و ناتوانی جسمی در نوزاد
• تعدد فرزندان و چند قلو بودن آنها
• وجود مشکل در روابط خانوادگی با همسر و دیگر اعضای خانواده
• عدم حمایت کافی از طرف خانواده و وجود مشکلات مالی
• بارداری خارج از برنامه و ناخواسته

مطلب مشابه: آمادگی برای زایمان و راهنمایی برای زایمان آسان و سالم

تشخیص افسردگی بعد از زایمان و تفاوتش با سایکوز

همانطور که گفته شد بیماری افسردگی پس از زایمان و اندوه ناشی از نوزاد در مادر می توانند علامت هایی شبیه به هم ایجاد کنند. در صورتی که برای درمان بیماری باید نوع آن دقیق تشخیص داده شود! در نتیجه پزشک و متخصصی که برای درمان مشکل خود به او مراجعه کردید برای این کار ابتدا سوالاتی از فرد مشکوک می پرد که مربوط به احساسات، عقاید و سلامتی روح و فکر او هستند. با این کار پزشک می تواند مشکل را دقیقا شناسایی کرده و اولین قدم را برای درمان بیمار بردارد.

در مصاحبه تشخیصی بیمار نباید خجالت زده باشد و می بایست مشکلات خود را به طور دقیق برای پزشک شرح دهد. راه ها و تکنیک های مورد استفاده برای تشخیص شامل پرسشنامه، تست های تشخیصی مربوط به بیماری تیروئیدی یا خونی و دیگر موارد مشابه می شوند. نتایج این آزمایشات و تست ها منجر به افتراق بیماری فرد از دیگر موارد مشابه و تشخیص درست می شود. اندوه ناشی از نوزاد ممکن است در مادرانی که به تازگی زایمان کرده اند پدید بیاید اما بعد از یکی دو هفته علائم آن از بین می برند و معمولا به درمان خاصی از طرف تیم درمانی نیاز ندارد.

علاوه بر دو مشکلی که گفتیم ممکن است یک ضایعه سوم هم بعد از زایمان در مادر به وجود بیاید. این مورد “سایکوز پس از زایمان” نام دارد که اختلال خلقی بسیار شدید و خطرناکی است. سایکوز پس از زایمان نسبت به افسردگی و اندوه زایمان بسیار شدیدتر و جدی تر است و حتما باید سریعا نسبت به درمان آن اقدام شود. علائم و آثار این ضایعه می تواند رفتارهایی را ایجاد کند که زندگی فرد بیمار یا نوزادش را هم تهدید می کنند.

درمان بیماری افسردگی بعد از زایمان

نوع و مدت درمانی که این بیماری به خود اختصاص می دهد به شدت و عمق افسردگی بیمار وابسته است. در صورت وجود بیماری های زمینه ای که این افسردگی را شدیدتر کرده اند می بایست این بیماری های اولیه هم در کنار افسردگی پس از زایمان درمان شوند. این بیماری روانی معمولا به کمک روانی درمانی (درمان مشاوره ای و گفت و گو محور بین فرد و پزشک) یا دارودرمانی یا ترکیب هر دو درمان می شود. البته نکاتی هم هست که اگر بیمار آنها را رعایت کند سریع تر درمان می گردد.

روش روان درمانی

صحبت کردن درباره بیماری و عوارض آن با یک نفر که تخصص درمانی دارد می تواند بسیار مفید باشد. با این کار درمانگر راه های خوبی برای حل کردن مشکلات به فرد ارائه می دهد و به او کمک می کند که خودش مشکلات روحی و روانی خود را برطرف کند. این روش بسیار مناسب بوده و عوارض دارو درمانی را هم ندارد.

روش دارودرمانی

داروهای ضد افسردگی بسیار مفید هستند اما مادران باید مراقب وارد شدن دارو به شیر و سپس بدن نوزاد خود باشند. در این مورد باید توجه داشت که اکثر داروها ضد افسردگی عوارض کمی برای نوزاد دارند اما بازهم باید همکاری خوبی بین مادر بیمار و پزشک وجود داشته باشد. داروهای تجویز شده باید تا پایان دوران بیماری به طور کامل مصرف شوند و بیمار نباید به طور خودسرانه آنها را قطع کند. در صورت احساس بهبودی این مسئله را به پزشک خود بگویید تا اگر نیاز بود روند دارودرمانی را قطع کند؛ با این کار از عود کردن مجدد بیماری و عوارض ناشی از قطع ناگهانی دارو جلوگیری می شود.

علاوه بر دو درمان اصلی با انجام این کارها می توانید به درمان این بیماری کمک کنید:

• انتخاب سبک زندگی مناسب که به سلامتی کمک می کند
• داشتن انتظارات واقعی از خودتان و کاهش استرس فکری
• اختصاص زمان مناسب به خود و انجام کارهای مورد علاقه
• از تنهایی دوری کرده و در جمع خانواده و دوستانتان باشید تا با آنها مشورت و درد و دل کنید

مطلب مشابه: انواع افسردگی در زنان و دلایل ایجاد آن؛ روش های افسردگی

بیماری های دیگری که با افسردگی بعد از زایمان همراه می شوند

اگر در زمان کمی نسبت به درمان افسردگی بعد از زایمان اقدام نکنید بیماری های دیگری نیز در اثر این مشکل به وجود خواهد آمد که در اینجا به آنها اشاره می کنیم.

مشکلات به وجود آمده ثانویه در مادران

این بیماری اگر با درمان مناسبی همراه نشود تا ماه ها و حتی زمان بیشتری همراه شده و در برخی موارد می تواند اختلال افردگی مزمن را در مادر ایجاد کند. حتی اگر افسردگی زایمان را درمان کنید بازهم باید مراقب باشید؛ چرا که ریسک بازگشت بیماری به صورت دوره های افسردگی در شما وجود خواهد داشت!

مشکلات به وجود آمده ثانویه در پدران

همانطور که در قسمت های قبلی این مطلب هم گفته بودیم زایمان و متولد شدن یک نوزاد جدید فقط روی مادر اثرات منفی نداشته و هر کسی که به نوزاد نزدیک است هم ممکن است دچار آسیب های روحی کوچک یا بزرگ بشود. این نکته را هم در نظر بگیرید که اگر مادر نوزاد افسرده شود ممکن است روی پدر خانواده هم تاثیر گذاشته و او را به افسردگی دچار کند.

مشکلات به وجود آمده در کودک

اگر مادر یک کودک دچار مشکل روحی باشد روی کودک هم تاثیر آن مشاهده خواهد شد. یکی از دلایلی که متخصصان حوزه روان اصرار می کنند که مادران درگیر با این افسردگی باید سریعا نسبت به درمان بیماری اقدام کنند هم این است که از اییجاد مشکلات روحی و روانی در کودک جلوگیری کنند. از جمله مشکلات ایجاد شده در این کودکان می توان به مسائل احساسی و عاطفی، رفتارها و اخلاق های خارج از کنترل، مشکل در تغذیه و خواب مناسب، گریه و بهانی جویی و… اشاره کرد.

پیشگیری از بیماری افسردگی بعد از زایمان

اگر خودتان یک مادر باردار هستید یا در اعضای خانواده و دوستانتان فردی با این شرایط وجود دارد بهتر است راه های پیشگیری از بیماری افسردگی بعد از زایمان را بدانید تا از بروز بیماری در زمان پرخطر جلوگیری کنید. در این قسمت این روش ها و راه های پیشگیری را توضیح داده ایم.

تحت نظر قرار گرفتن از ابتدای بارداری در صورت داشتن سابقه افسردگی:

اگر قبل از بارداری فعلی خود به انواع مختلف افسردگی و مخصوصا همین افسردگی مربوط به زایمان مبتلا شده اید ریسک بروز این بیماری در شما خیلی بیشتر است. در نتیجه اگر سابقه قبلی دارید حتما به یک پزشک مراجعه کرده و شرایط خود را به او اطلاع دهید تا تحت نظر او قرار بگیرید.

پیشگیری های مربوط به دوران بارداری

وقتی تحت نظر پزشک متخصص مربوط به حوزه روان قرار می گیرید او شما را در طول بارداری به طور پیوسته بررسی کرده و به وسیله پرسشنامه ها و غربالگری های متعدد، برگزار کردن جلسات مشاوره ای و دیگر وسیله های تشخیصی شما را ارزیابی می کند. با این کار اگر در طول بارداری شما اثراتی از افسردگی های خفیف و نشانه های آنها هم مشاهده شود، قبل از اینکه این موارد جدی شده و خطری سلامت روان شما را تهدید کند پزشکتان آنها را درمان خواهد کرد.

پیشگیری های مربوط به دوران بعد از انجام زایمان

مراقبت های پرشکی برای جلوگیری از بیماری افسردگی بعد از زایمان با انجام زایمان و متولد شدن نوزاد به پایان نمی رسند. بلافاصله پس از زایمان هم چکاپ ها و بررسی هایی از طرف پزشک شما انجام می شود تا اگر نشانه های خیلی کوچکی هم از شروع این افسردگی در شما دیده شد دارو درمانی یا روان درمانی شما در کمترین زمان ممکن شروع شوند. با این کار ریسک عود کردن بیماری در شما تا حد بسیار زیادی کاهش پیدا می کند.

جمع بندی

مادری که بعد از زایمان انتظار خوشحالی بسیار زیادی را دارد به افسردگی بعد از زایمان مبتلا شده و مشکلات زیادی را در رابطه خود و نوزادش تجربه می کند. مادرانی که این بیماری را تجربه می کنند ممکن است نقص فکری و روحی، علاقه نداشتن به نوزاد و حتی ضعف شخصیتی را در خود احساس کنند. با این وجود این نوع افسردگی فقط یکی از عوارض محتمل زایمان است و ارتباط مستقیمی با این ویژگی های منفی مادر ندارد.

در برخی موارد ابتلا به این نوع از افسردگی و نه همه آنها، می توان دلیل روشن و مشخصی را برای به وجود آمدن افسردگی پس از زایمان پیدا کرد. مادران درگیر با این بیماری بر خلاف انتظار خود از به دنیا آمدن فرزندشان سرخوش و خوشحال نیستند! همین مورد کافی است تا آنها خودشان را سرزنش کرده و حتی احساس گناه و عذاب وجدان را تجربه کنند. این در حالی است که بروز این افسردگی در بین مادرانی که نوزاد خود را به دنیا می آورند شایع بوده و به وجود آمدن این حالت چندان به افکار و رفتارهای مادر باردار مربوط نیست!

با توجه به اینکه بیماری افسردگی بعد از زایمان جزو بیماری های روانی شایع در بین مادرانی است که به تازگی زایمان را پشت سر گذاشته اند لازم است تا مادرانی که قصد بچه دار شدن دارند یا باردار هستند اطلاعات خود درباره این بیماری افزایش دهند. امیدواریم با مطالعه این مقاله با جنبه های مختلف این بیماری آشنا شده و این اطلاعات برای شما مفید باشد…

مطلب مشابه: افسردگی در دانشجویان و راه‌های مقابله؛ روش های پیشگیری و شناخت آن