چرا 16 آذر روز دانشجو است؟ [علت نامگذاری]

چرا شانزدهم آذر روز دانشجو است؟

روز دانشجو ، در ایران به 16 ماه آذر گفته می شود. این روز به یاد سه دانشجو (مصطفی بزرگ نیا و احمد قندچی و مهدی شریعت رضوی) که هنگام اعتراض به دیدار رسمی ریچارد نیکسون معاون رئیس جمهور وقت ایالات متحده آمریکا و همچنین از سرگیری روابط ایران با بریتانیا ، در تاریخ 16 آذر 1332 (حدود چهار ماه پس از کودتای 28 مرداد همان سال) در دانشگاه تهران کشته شدند ، گرامی داشته می شود.

• ثبت بیوگرافی و زندگینامه شما در گوگل!

پیشینه و شرح واقعه

در دهه 1320 و اوایل دهه 1330، پس از سقوط حکومت رضاشاه پهلوی و ایجاد فضای بازتر ، فعالیت های سیاسی در بین دانشجویان دانشگاه تهران (تنها موسسه مدرن آموزش عالی آن زمان در ایران) بسیار افزایش یافت. در این دوران حزب توده ، از نفوذ بسیاری در بین دانشجویان برخوردار بود چنان که بنا به گزارش های مختلف ، بیش از نیمی از دانشجویان دانشگاه تهران عضو یا هوادار این حزب بودند. اما در دوران نخست وزیری محمد مصدق و افزایش محبوبیت جبهه ملی در اوایل دهه 1330، محوریت این حزب در دانشگاه به چالش کشیده شد. پس از وقوع کودتای 28 مرداد 1332، سازمانهای سیاسی تشکیل دهنده جبهه ملی ، برای دوره کوتاهی در یک ائتلاف ضعیف ، تحت نام نهضت مقاومت ملی به مقاومت سیاسی دست زدند و تظاهرات ها و اعتصابهای پراکنده ای در پاییز همان سال در دانشگاه تهران و همچنین بازار ، از جمله در تاریخ 16 مهر و 21 آبان ، در اعتراض به محاکمه مصدق برگزار شد.

چند هفته پس از این وقایع ، اعلام شد که روابط ایران و بریتانیا (که در زمان نخست وزیری مصدق قطع شده بود) از سر گرفته خواهد شد و ریچارد نیکسون نایب ریاست جمهوری وقت آمریکا برای دیدار رسمی به ایران خواهد آمد. این موضوع بهانه لازم برای اعتراضات را فراهم کرد و در 16 آذر به سفارش نهضت مقاومت ملی ، دانشجویان فعال به سخنرانی در کلاسها پرداختند و ناآرامی تمامی محوطه دانشگاه تهران را فرا گرفت. دولت وقت برای پیشگیری از هرگونه اقدام بعدی تصمیم به سرکوب اعتراضات گرفت. سربازان و نیروهای ویژه ارتشی پس از هجوم به دانشگاه ، به کلاسهای درس حمله کرده و صدها دانشجو را بازداشت و زخمی نمودند. نیروهای امنیتی در دانشکده فنی ، اقدام به شلیک تیر کردند که موجب مرگ سه دانشجوی این دانشکده به نامهای احمد قندچی ، آذر (مهدی) شریعت رضوی و مصطفی بزرگ نیا شد. فردای آن روز نیکسون به ایران آمد و دکترای افتخاری در رشته حقوق را در دانشگاه تهران که در اشغال مشهود نیروهای نظامی بود ، دریافت کرد.

وقایع آذر 1332، نمایانگر واکنش دولت کودتا به فعالیتهای دانشجویی بود و به دنبال آن سرکوب نظام مند تمامی اشکال دیگر مخالفتها ، روی داد. 16 آذر ، توسط کنفدراسیون دانشجویان ایرانی خارج از کشور که مرکز اجتماع و مباحثه مخالفان حکومت پهلوی در خارج از ایران بود ، روز دانشجو نامیده شد. دانشجویان پس از آن ، هر سال در این روز اعتصابهای دانشجویی به راه می انداختند و در واقع 16 آذرماه به معیار خوبی برای ارزیابی میزان نفرت از حکومت استبدادی و توانایی و نفوذ مخالفان در بین روشنفکران ، تبدیل شد. این روز از آنزمان ، همچنان از اهمیت تاریخی برجسته ای در ایران برخوردار بوده است.