حسن سودمندافشار الان کجاست؟ + بیوگرافی

1402/9/29

00:13

رئیس مرکز نشر دانشگاهی با بیان اینکه گاهی افراد غیر عمدی و به خاطر عدم آموزش مرتکب سرقت علمی می شوند ، گفت : باید توجه داشت که ندانستن و آگاهی نداشتن ، فرد را از اتهام سرقت علمی تبرئه نمی کند.

آگاهی نداشتن ، پژوهشگر را از اتهام «سرقت علمی» تبرئه نمی کند/ میزان رواج سرقت علمی در دانشجویان

به گزارش نم نمک ، حسن سودمند افشار در اولین نشست از سلسله نشست های اخلاق پژوهش با عنوان «اخلاق پژوهش؛ سرقت علم ، دلایل ، بروز و راهکارهای پیشگیری از آن» که توسط پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) و مرکز نشر دانشگاهی برگزار شد ، با اشاره به انواع مختلف سوءرفتار پژوهشی گفت : اقداماتی از جمله سرقت علمی ، سرقت علمی از خود ، داده سازی ، جعل داده ، عدم اخذ رضایت آگاهانه ، عدم رعایت اصل محرمانگی ، عدم رعایت اصل بی نام ماندن شرکت کنندگان در یک پژوهش ، نویسندگی شبح و ... از جمله انواع سوءرفتار پژوهشی هستند.

ثبت بیوگرافی و زندگینامه شما در گوگل!

وی در مورد سوءرفتار پژوهشی «سرقت علمی» یا «پلاجیاریسم» توضیح داد : بهره برداری عمدی ، غیر عمدی ، و بی ملاحظه از آثار ، عبارات و ایده های دیگران بدون استناد صحیح و ارجاع دهی مناسب به پدیدآور اصلی آن و جا زدن آن به عنوان ایده و نظر و عبارت خود است.

رییس مرکز نشر دانشگاهی با تاکید بر اینکه در تمامی تعاریفی که از سرقت علمی وجود دارد ، تاکید و تمرکز بر نحوه استناددهی است ، گفت : گاهی بهره برداری از ایده ها ، عبارات و آثار افراد دیگر ، غیر عمدی است و افراد به دلیل این که نحوه صحیح استناد و بازنویسی (پارافرایز) را آموزش ندیده اند ، مرتکب این سوءرفتار پژوهشی می شوند.

سودمند خاطرنشان کرد : با این وجود باید توجه داشت که ندانستن و آگاهی نداشتن ، فرد را از اتهام سرقت علمی تبرئه نمی کند.

*از سرقت علمی سهوی تا نویسندگی روح!

عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی سینا در مورد انواع سرقت علمی توضیح داد : سرقت علمی شامل سه نوع اصلی «سرقت علمی مستقیم» ، «سرقت علمی از خود» و «سرقت علمی موزاییکی» است. سرقت علمی مستقیم ، آشکارترین نوع سرقت علمی و به معنی به کارگیری عملی ایده های دیگران بدون استناد و ارجاع دهی مناسب ، بدون استفاده از علامت نقل قول ، شماره صفحه و تغییر نه چندان در ترکیب و ساختار آن عبارت است.

وی با اشاره به سرقت علمی از خود ، گفت : این نوع سرقت علمی غالباً غیر عمدی اتفاق می افتد و به این صورت است که فرد به طور ناخواسته از آثار چاپ شده قبلی خود بدون ذکر منبع در یک اثر جدید استفاده می کند.

سودمند افشار افزود : البته گاهی سرقت علمی از خود به صورت عمدی نیز اتفاق می افتد و مثلاً فرد پروژه یکی از درس های کارشناسی ارشد را به استاد دوره دکتری خود ارائه می دهد و یا فرد مقاله ای را که قبلاً منتشر کرده را دوباره در یک مجله دیگر منتشر می کند و یا ترجمه آن را به مجله دیگری ارسال می کند. همه این ها از انواع سرقت علمی از خود هستند.

رئیس مرکز نشر دانشگاهی در مورد سرقت علمی موزاییکی یا patch writing توضیح داد : در سرقت علمی موزاییکی فرد به طور ماهرانه از ایده های دیگران ، بدون علامت نقل قول یا بدون بازنویسی کافی استفاده می کند ، به گونه ای که گاهی حتی نویسنده اصلی نیز گاهی متوجه سرقت نمی شود.

وی خاطرنشان کرد : انواع دیگری از جمله سرقت علمی سهوی ، سرقت علمی در همکاری (حذف نام دیگران از اثر و جازدن کل اثر به نام خود) ، پرداخت هزینه با شخصی دیگر ، سرقت علمی از طریق ترکیب متون مختلف و کپی- پیست کردن ، سرقت علمی چارچوبی و سرقت علمی قرضی از انواع دیگر سرقت علمی هستند.

به گفته سودمند افشار ، سوءرفتارهایی از قبیل نویسندگی شبح که یک فرد در قبلاً دریافت هزینه و یا مسائل دیگر برای یک فرد دیگر مقاله یا اثر دیگری تولید می کند ولی نام پدیدآور اصلی در مقاله نمی آید؛ یا نویسندگی تعارفی (gift authorship) که نام یک فردی که مشارکتی در تولید مقاله نداشته ، به دلایل مختلف به عنوان پدیدآور اضافه می شود؛ نیز از جمله زیرمجموعه های سرقت علمی است.

*سرقت علمی اعتماد به علم را از بین می برد

وی در مورد تبعات سرقت علمی گفت : سوءرفتارهای پژوهشی مثل سرقت علمی موجب گمراه شدن پژوهشگران می شود. همچنین همکاری های علمی را مختل می کند و اعتماد بین پژوهشگران و بین پژوهشگران و مجلات را از می برد و ضرر و زیان جبران ناپذیری به جوامع علمی وارد می کند.

رئیس مرکز نشر دانشگاهی خاطرنشان کرد : همچنین سرقت علمی باعث ارائه اطلاعات اشتباه به نظام علمی شده و اعتماد عمومی و اعتماد عامه مردم را به تحقیق و پژوهش از بین می برد.

سودمند افشار یکی از دلایل اصلی سرقت علمی را دسترسی آزاد و آسان به اینترنت دانست و گفت : فناوری های روز مانند چاقوی دو لبه هستند و با وجود مواهب فراوان ، این فناوری های روز باعث بروز مشکلاتی نیز شده اند.

وی همچنین عدم درک صحیح از مفهوم سرقت علمی ، زمان محدود برای انجام پژوهش ، تعدد تکالیف محوله به دانشجویان ، عدم وجود سیاست های مدون درباره سرقت علمی و ویژگی شخصیتی افراد ، دانش ضعیف دانشجویان در ارجاع دهی ، زمان ناکافی ، تنبلی ، مهارت نوشتاری ضعیف و ... را از جمله موارد موثر در سرقت علمی عنوان کرد.

*«منتشر کن یا نابود شو» یا «منتشر کن و شکوفا شو»

وی به دو فلسفه و رویکرد در دنیا در مورد فشار به پژوهشگران برای انتشار اشاره کرد و گفت : در دنیا یک فلسفه «چاپ کن یا نابود شو» (Publish or Perish) وجود دارد که بر استاد و دانشجو برای ارتقا ، جذب و ... فشار مضاعف وارد می کند و این فقط مختص به کشور ما نیست و ریشه آن به غرب بر می گردد. درست است که پژوهش باید در راستای نیازهای جامعه باشد ولی فشار زیاد بر پژوهشگران درست نیست.

عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی سینا در مورد فلسفه دوم توضیح داد : رویکرد دوم رویکرد«چاپ کن و شکوفا شو» (Publish and flourish) است. این دیدگاه می گوید اگر اثر با کیفیت چاپ کنی ، باعث شکوفایی جامعه می شود.

سودمند افشار به پژوهش خود در مورد رواج سرقت علمی در میان دانشجویان ، اشاره کرد و گفت : این مطالعه با مصاحبه نیمه ساختاریافته با 30 دانشجوی تحصیلات تکمیلی و 15 عضو هیئت علمی انجام شد. البته با توجه به کوچک بودن نمونه آماری این پژوهش باید نسبت به تعمیم یافته های این مطالعه احتیاط کرد.

*سرقت علمی در میان دانشجویان چقدر رایج است؟

رییس مرکز نشر دانشگاهی در مورد یافته های این مطالعه گفت : بر اساس دیدگاه اساتید شرکت کننده در این پژوهش ، رواج سرقت علمی در بین دانشجویان تحصیلات تکمیلی 80 درصد است. دانشجویان عقیده داشتند در 76.66 درصد از دانشجویان سرقت علمی رواج دارد ولی تجربه واقعی دانشجویان از این موضوع 66.66 درصد بود و تفاوت معناداری بین دیدگاه اساتید و دانشجویان در زمینه ارتکاب به سرقت علمی وجود نداشت و هم اساتید و هم دانشجویان معتقد بودند که درجاتی از انواع سرقت علمی در میان دانشجویان رواج دارد.

وی به دلایل اصلی ارتکاب به سرقت علمی از نظر اساتید و دانشجویان اشاره کرد و گفت : در این مطالعه مشخص شد که از نظر اساتید؛ تنبلی ، توانایی نوشتار آکادمیک ناکافی ، سوءمدیریت زمان ، تفکر این که اساتید قادر به شناسایی مرتکبان سرقت علمی نیستند و همچنین عامل فرهنگی ، عوامل اصلی ارتکاب به سرقت علمی توسط دانشجویان تحصیلات تکمیلی است.

سودمند افشار افزود : اما از نظر دانشجویان فشار اساتید ، تعدد تکالیف و پروژه های محوله توسط اساتید ، برنامه های شلوغ دانشجویان ، زمان ناکافی برای انجام پژوهش ، روش های ضعیف آموزش نوشتار آکادمیک ، دشواری تکالیف محوله به دانشجویان توسط اسایتد ، اشتیاق برای کسب نمرات بالاتر و عامل فرهنگی مهم ترین عوامل اصلی ارتکاب به سرقت علمی توسط دانشجویان است.

*راهکارهایی برای کاهش سرقت علمی

عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی سینا به راهکارهای عملی کاهش سرقت علمی از نظر اساتید و دانشجویان در این مطالعه پرداخت و گفت : از نظر اساتید تعریف پروژه های عملی و قابل اجرا برای دانشجویان ، عملیاتی سازی مقررات و قوانین پاداش و مجازات ، تاکید بر اخلاق پژوهش ، معرفی صریح و عمومی سازی سیاست ها و مجازات مرتبط با سرقت علمی ، عملی کردن روش ها و اقدامات پیشگیرانه از سرقت علمی و استفاده از برنامه ها و نرم افزارهای سرقت یاب راهکارهای اصلی پیشگیری از سرقت علمی هستند.

وی ادامه داد : اما از نظر دانشجویان افزایش بازه زمانی انجام و ارسال پروژه ، ایجاد سهولت دسترسی به برنامه های سرقت یاب ، معرفی و عمومی سازی سیاست ها و مجازات مرتبط با سرقت علمی و ایجاد تحول فرهنگی در خصوص قبح سرقت علمی ، راهکارهای پیشگیری از سرقت علمی هستند.

سودمند افشار در مورد راهکارها و اقدامات پیشگیرانه برای جلوگیری از سرقت علمی گفت : آموزش مهارت های لازم به دانشجویان و نحوه صحیح ارجاع دهی به منابع علمی و آکادمیک ، آگاه ساختن دانشجویان و پژوهشگران تازه کار نسبت به عواقب سرقت علمی و مجازات های آن ، وضع سیاست ها و قوانین جامع و بازدارنده ، آموزش نوپژوهشگران برای بازنویسی و پارافرایز واژه ها و عبارات نویسنده اصلی ، آموزش استفاده از نرم افزارهای سرقت یاب و ایجاد حساسیت نسبت به مقوله سرقت علمی و شناسایی و تشخیص آن پیش از چاپ می توانند راهکارهایی در جهت کاهش سرقت علمی باشند.

رییس مرکز نشر دانشگاهی با تاکید بر اهمیت توجه به پژوهشگران به موضوع سرقت علمی خاطرنشان کرد : ناشران علمی برخی اوقات به خاطر یک اشتباه در نحوه استناد و ارتکاب به درجاتی از سرقت علمی ، فرد را در بلک لیست قرار می دهند و پس از آن هیچ مقاله ای از فرد را منتشر نمی کنند. این موضوع مهمی است که آینده پژوهشی افراد به آن بستگی دارد.