مهرداد خوشبخت : ناگفته ها فقط در خط مقدم جبهه نیست
بهمن ماه سال قبل که جدیدترین فیلم مهرداد خوشبخت با نام «گل های باوارده» در جشنواره فجر نمایش داده شد ، کارگردان فیلم نارضایتی خود را بابت نسخه ناقص پخش شده با صراحت بیان و اعلام کرد که فیلمش به چند ماه زمان نیاز دارد تا تکمیل شود. حالا حدود یک سال گذشته و فیلم مهرداد خوشبخت با نام «پالایشگاه» در حالی به تازگی به سینماها آمده که او این نسخه را درخشان می داند و به مخاطبانش هم توصیه می کند آن را حتما روی پرده سینما تماشا کنند.
«پالایشگاه» با درونمایه ای از دو نوع نگاه و عملکرد روایت آنهایی است که معتقدند پالایشگاه نفت آبادان باید تخریب شود و دیگرانی که معتقدند باید نجاتش داد تا به دست دشمن نیفتد و این فیلم داستان تلاش چند نفر از کارکنان این مجموعه برای حفظ آن در روزهای اول جنگ است.
خوشبخت در گفت وگویی با ایسنا ، علاوه بر اشاره به سختی هایی که ساخت «پالایشگاه» داشته است _ از جمله همزمانی فیلمبرداری با التهاب های سال گذشته کشور که امکان کوچکترین انفجار را هم از گروه های فیلمسازی می گرفت - از ضرورت تولید فیلم هایی این چنینی سخن گفت و تاکید کرد ، برای نسل جدید ناگفته های زیادی از جنگ وجود دارد که صرفا در خط مقدم جبهه رخ نداده اند و اتفاقا الان زمان آن رسیده که باید با عبور از داستان های تکراری ، یک سنگر عقب تر رفت تا آنچه را در شهرها و حمایت های پشت جبهه از نیروهای رزمی رخ داده ، به تصویر کشید.
او در این زمینه بر همراهی نهادها و ارگان های مرتبط بویژه در تامین تجهیزات تاکید دارد.
خوشبخت در این مصاحبه همراه با علی طباطبایی (پخش کننده) در خبرگزاری ایسنا حاضر شد که مشروح آن را در ادامه می خوانید :
فیلم «پالایشگاه» اگرچه در دسته فیلم های دفاع مقدسی قرار می گیرد ولی مثل فیلم های مرسوم جنگی صحنه های انفجار و خونریزی و... ندارد و در عین حال از آن دسته فیلم هایی است که باید حتماً روی پرده سینما دیده شود. این در شرایطی است که تعداد فیلم های کمدی در حال اکران زیاد است و مخاطب هم بیشتر سراغ همان ها می رود. چه تمهیدی درنظر گرفتید تا فیلم «پالایشگاه» مخاطبان امروز سینما را ترغیب به تماشا کند؟
اولین نکته ضروری برای یک فیلم جذاب ، داشتن داستان و درام است. برای داستان فیلم «پالایشگاه» هم به دلیل آنکه روایتگر مجموعه اتفاق هایی واقعی در روزهای اول جنگ بود ، باید حتما یک خط روایی جذاب پیش بینی می کردیم. این حداقل کاری بود که می شد انجام داد ولی در اینکه چهره فیلم به نظر جنگی می آید کاری نمی توان کرد چون فیلم در زمان جنگ اتفاق می افتد و یک ماجرای واقعی را روایت می کند که البته مربوط به جنگ نیست یعنی خاکریز و توپ و تانک و تفنگ ندارد بلکه مربوط به پشت جبهه و حمایت های پشت فضای جنگ است. ما فیلمی را می بینیم که در کارگاه مرکزی پالایشگاه ، تعمیرات اسلحه و ماشین انجام می شود یا اینکه سوخت کشور را تامین می کند. در واقع انگار شرایط همین الان را مثل زمانی که با مشکل توزیع بنزین مواجه می شویم ، روایت کرده ایم؛ فقط یک تفاوت مهم این است که الان افراد جوان تر جایگزین قدیمی های پالایشگاه و شرکت نفت شده اند. بنابراین برای جذب مخاطب جدا از آنچه در فیلم انجام دادیم ، تلاش هایی در زمینه تبلیغات توسط دوستان موسسه شهرفرنگ به خوبی انجام شده تا چهره جنگی به فیلم داده نشود. کمااینکه بجز دقایقی از فیلم که صحنه های انفجار دارد ، «پالایشگاه» به آن معنا جنگی نیست.
در بخش تبلیغات از تنها حربه ای که می توانیم برای معرفی فیلم استفاده کنیم همین است که بگوییم «پالایشگاه» فیلمی درباره روابط انسانی در دوران جنگ است همانند فیلم «آبادان یازده 60» که قصه آن داخل ساختمان رادیو اتفاق می افتاد و حرفش این بود که این آدم های عادی در شرایط ویژه به قهرمان تبدیل می شوند درست مثل «پالایشگاه» که یک عده با تلاش و انگیزه شخصی بدون اینکه کسی به آن ها امر کند ، قطعات پالایشگاه را برای اینکه حفظ شوند ، از محاصره شهر خارج می کنند.
شما بعد از فیلم «آبادان یازده 60» تصمیم گرفتید «پالایشگاه» را بسازید؟ چون بر اساس آنچه در تیتراژ فیلم پالایشگاه دیده می شود به نظر می رسد مستندی هم از آن ساخته اید.
آن ها مستند - مصاحبه هایی هستند که قرار است در مستندی درباره پالایشگاه استفاده شوند ولی هنوز ساخته نشده است. قصد دارم برای حفظ تاریخ شفاهی پالایشگاه حتماً آن مستند را بسازم.
با توجه به سختی های ساخت چنین پروژه هایی بدون حمایت دولتی ، از چه زمانی ایده ساخت پالایشگاه را در ذهن داشتید و چه زمانی شرایط ساخت آن فراهم شد؟
قبلاً در روایت فتح یک مستند در این زمینه کار می شد که من در مرحله تحقیقات همکاری می کردم ولی به دلیل حادثه ای که برایم رخ داد نتوانستم کار را ادامه دهم. اما خودم آن تحقیقات دوست و استادم علیرضا اسلامی را ادامه دادم و به بسیاری از موضوعاتی که درباره آبادان تاکنون گفته نشده برخورد کردم مثل رادیو آبادان ، پالایشگاه یا ذوالفقاری. قصد داشتم یک سه گانه بسازم که با رادیو آبادان شروع شد ، با «پالایشگاه» ادامه داشت و امیدوارم به ذوالفقاری که یک جنگ 24 ساعته در آبادان است برسم. این سوژه ها از دل همان تحقیقات بیرون آمد و هرکس آن ها را می شنید برایش تازگی داشت چون با آنچه تاکنون در زمینه جنگ و آبادان کار شده ، فرق داشت.
مستند را چه زمانی قرار است بسازید؟
فعلاً در حال مذاکره با روابط عمومی وزارت نفت هستم و اگر هزینه آن فراهم شود حتماً ساخت آن را پیگیری می کنم چون بخش عمده ای از آن را با هزینه خودم ساخته ام. در واقع در سفرهای شخصی تحقیقاتم را به صورت تصویری هم ضبط می کردم و برای ساخت فیلم باید بازسازی هایی انجام شود که آن ها هزینه هایی را لازم دارند و اگر آن هزینه فراهم شود حتماً کار را شروع می کنم ، در غیر این صورت باید خودم به نحوی هزینه ساخت مستند را جور کنم.
به نظر می رسید اگر بنیاد سینمایی فارابی و وزارت نفت و به طور کلی بخش دولتی حمایت نمی کردند امکان ساخت «پالایشگاه» فراهم نمی شد. تجربه این مشارکت چطور بوده که قصد دارید یک بار دیگر برای مستند آن را تکرار کنید؟
ماجرا اینطور بود که من تحقیقاتم را انجام دادم. بعد به یک ایده داستانی رسیدم ، آن را نوشتم و به یک طرح مفصل 30 صفحه ای رسیدم. پیگیری های زیادی انجام دادم و وقتی در وزارت نفت آن را مطرح کردم متوجه شدم که خیلی ها از این جریان (داستان واقعی فیلم) مطلع نبودند و وقتی متوجه چنین ماجرایی در زمان جنگ شدند ، برایشان جذاب شد که همکاری کنند. البته نسل قدیمی وزارت نفت از این ماجرا مطلع بودند ولی نسل جدید آگاهی چندانی نداشتند که سر همین پروژه ارتباطی بین آن نسل قدیم و نسل جدید هم شکل گرفت. آقایان فروزنده و قاسمی در روابط عمومی شرکت نفت نگاه بسیار خوب و متفاوت و فرهنگی ای داشتند در ادامه طرح را به فارابی ارائه دادم ، در آنجا هم با نگاه مثبت آقای احمدیان (معاون فرهنگی) پروژه راه افتاد به این ترتیب وزارت ارشاد و وزارت نفت به هم وصل شدند ، توافق کردند و فیلمنامه نوشته شد. در این مسیر ما یک قرارداد با فارابی داشتیم و فارابی هم قرارداد تولید را با وزارت نفت منعقد کرد و کار اینطور پیش رفت که از وزارت نفت پول به فارابی داده می شد و آن ها نیز به ما می دادند.
فیلم را چه زمانی کلید زدید؟
اول مهرماه سال 1401 فیلمبرداری کلید خورد و بعد از 72 جلسه هم تمام شد. این 72 جلسه برای فیلمی مثل «پالایشگاه» خیلی کم بود مخصوصا آنکه برآورد اولیه ما 90 روز بود.
یکی از دلایلی که ما فیلمبرداری را زود تمام کردیم بخاطر فشاری بود که برای رساندن فیلم به جشنواره وجود داشت. این فیلم جلوه های بصری زیاد و کلا پست پروداکشن سنگینی داشت. با اینکه بچه ها شبانه روز زحمت کشیدند ولی فیلم به روزهای اول جشنواره نرسید یعنی اصلاً آماده نبود که آن را به جشنواره بدهیم
با چنین پروژه ای که فیلمبرداری آن هم 72 روز طول کشیده بود به نظر می رسد خیلی طبیعی بود که آماده سازی نهایی آن زمان زیادی طول بکشد. چرا اصلا فیلم در جشنواره بود که تازه بعد از به تعویق افتادن سانس اکران ، نسخه ای برسد که با نارضایتی شما همراه باشد؟
یکی از دلایلی که ما فیلمبرداری را زود تمام کردیم بخاطر فشاری بود که برای رساندن فیلم به جشنواره وجود داشت. این فیلم جلوه های بصری زیاد و کلا پست پروداکشن سنگینی داشت. با اینکه بچه ها شبانه روز زحمت کشیدند ولی فیلم به روزهای اول جشنواره نرسید یعنی اصلاً آماده نبود که آن را به جشنواره بدهیم چون هم با مشکلات فنی زیادی مواجه شدیم و هم لابراتوارها با توجه به حجم بالای فیلم ها بسیار شلوغ بودند و نمی توانستند همه وقت خود را برای یک فیلم بگذارند. همین اتفاق ها باعث شد فیلم به دو روز آخر جشنواره برسد و به دلیل همان فشار زیاد ، یک فیلم به معنای واقعی ناقص را به جشنواره دادیم؛ یعنی از نظر خودم نسخه ای که در جشنواره نمایش داده شد اصلاً قابل دیدن نبود چون نه تنها ویژوال کاملی نداشت بلکه حتی نتوانسته بودیم رِندر نهایی را از پلان ها بگیریم و خیلی از صحنه ها باکیفیت نبود. در سینمای رسانه منتظر شروع نمایش فیلم بودند و بابت همین موضوع کلی از آن ها (اهالی رسانه) کنایه شنیدم چون تایم شروع فیلم مدام تغییر می کرد و آن ها هم می گفتند اگر نمی خواهی فیلم را نمایش دهی چرا ما را در صف نگه داشته ای و من هم عذرخواهی می کردم ولی واقعا مسئله فنی بود. من برای رساندن فیلم ، خودم در آن شب بارانی هارد را از لابراتوار گرفتم و با موتور به پردیس ملت بردم تا فیلم برای خبرنگارها نمایش داده شود. فیلم را کپی کردیم اما پِلِی نمی شد. دوباره روی یک هارد سالن دیگر کپی کردیم که همه این ها زمان بَر بود تا در آن ترافیک فیلم را دوباره به پردیس ملت برسانیم. در یک سالن دیگر امتحان کردیم ولی باز هم پلی نشد و اصلاً امکان نمایش فیلم در آن شب فراهم نشد. در آخر روز بعد همان نسخه با کیفیت پایین را خروجی گرفتیم و نمایش دادیم که خیلی بابت آن عصبانی بودم.
حالا از این نسخه ای که در سینماهاست راضی هستید؟
بله. بعد از جشنواره کمی صدا را دستکاری کردیم ، اصلاح رنگ و ویژوال افکت کامل شد و الان یک نسخه دیدنی برای اکران روی پرده سینما آماده شده و به نظرم حداکثر استعدادی که برای بخش های مختلف پست پروداکشن لازم بود به کار گرفته شده است و اگر ضعفی وجود دارد به من مربوط می شود.
در میکس نهایی آیا صحنه هایی کم و زیاد شده یا فیلم در تدوین تغییری کرده است؟
مدت زمان نمایش فیلم تغییری نکرده منتها برخی پلان ها بخصوص در بخش ویژوال افکت جایگزین شده اند.
در توضیح ابتدایی فیلم «پالایشگاه» به 330 شهید پالایشگاه نفت آبادان اشاره می شود که فیلم به آن ها تقدیم شده است. این تصمیم خود شما بود که همانند دیگر فیلم های دفاع مقدسی به طور مستقیم به شهادت یک رزمنده خاص اشاره نکنید؟
این 330 شهید پالایشگاه مربوط به تمام هشت سال جنگ است ولی داستان ما در همان دو سه ماه اول جنگ رخ می دهد. البته در همان مقطع هم کسانی شهید شدند که اشاره شده ولی داستان فیلم مسیر دیگری را پیش می برد.
بسیار جای تأمل دارد که یک شهر هشت سال زیر بمباران بود ولی اجازه داده نشد آب تصفیه شده آن قطع شود و این آب فقط مربوط به مردم هم نبود بلکه رزمندگانی که در آن زمان مشغول جنگ بودند هم از آن استفاده می کردند اما الان مردم آبادان آب آشامیدنی را می خرند ومتاسفانه ظلمی که الان به آبادان و خرمشهر می شود هیچ توجیهی ندارد
این مسیر دیگر فیلم ، بنا بر همان ایده ای است که قبلا هم در باره آن صحبت کرده اید که جنگ را از زوایای دیگری ببینیم؟ شما «پالایشگاه» را با چه نگاهی ساختید تا مثل بسیاری از فیلم های امروزی دفاع مقدسی صرفا حول یک قهرمان شهید پیش نرود؟
به نظر من بخش هایی از تاریخ جنگ ما مغفول مانده که اگرچه در کتاب ها ثبت شده یا در تاریخ شفاهی ها گفته شده ولی خیلی کم به فیلم تبدیل شده است. عمدتاً هم اگر این ها به فیلم تبدیل نشوند مردم در جریان آن ها قرار نمی گیرند چون مگر چقدر مخاطب کتابخوان داریم؟ به همین دلیل فکر می کنم الان وقت آن است که سراغ بخش هایی برویم که تاکنون به آن ها پرداخته نشده است. ما درباره جبهه جنگ زیاد فیلم ساخته ایم یعنی از خط مقدم فیلم های متفاوت و زیادی ساخته شده و همچنان هم ساخته می شوند در حالی که این جبهه جنگ ، یک پشت خط مقدمی هم داشت. این باور وجود دارد که اگر مثلاً 20 درصد در خط مقدم می جنگیدند ، 80 درصد در پشت آن مشغول جنگ بودند که شامل تمام فعالیت ها و آدم ها از پایتخت و مرکز کشور گرفته تا شهرهای مرزی می شود ولی کمتر به آن ها پرداخته شده است. در تیتراژ آخر فیلم تصویر مستندگونه ای وجود دارد که می گوید در طول هشت سال جنگ ، آب تصفیه شده و آشامیدنی آبادان قطع نشد چون پالایشگاه بخش تصفیه آب خود را قطع نکرد و ما بابت همین مسئله کلی شهید دادیم. این بسیار جای تأمل دارد که یک شهر هشت سال زیر بمباران بود ولی اجازه داده نشد آب تصفیه شده آن قطع شود و این آب فقط مربوط به مردم هم نبود بلکه رزمندگانی که در آن زمان مشغول جنگ بودند هم از آن استفاده می کردند اما الان مردم آبادان آب آشامیدنی را می خرند و متاسفانه ظلمی که الان به آبادان و خرمشهر می شود هیچ توجیهی ندارد. همچنین گفته می شد وقتی برای هلیکوپترها روغن می خواستند ، عده ای بودند که از جان خود مایه گذاشتند و این روغن را از پالایشگاه تامین می کردند تا به شهرهای مختلف فرستاده شود اما به هیچ کدام از این موضوع ها پرداخته نشده است و فراموش شده که ما قهرمانانی داشتیم که مردم عادی بودند یعنی تفنگ در اختیار نداشتند ولی هیچ چیزی کمتر از آن بسیجی و ارتشی و تکاوری که با بعثی ها می جنگیدند ، نداشتند. بنابراین حالا بعد از اینکه فیلم های زیادی در خط مقدم ساخته شده ، وقت آن رسیده که ارگان های دخیل در این ماجرا هزینه کنند و از داستان های غیرتکراری بگویند مخصوصا آنکه پرداختن به برخی از این داستان ها می تواند از یک جنبه راحت تر باشد چون وقتی برای یک داستان یا فیلم وارد منطقه عملیاتی می شوید ، خط قرمزها در خط مقدم بسیار زیاد است اما وقتی یک خاکریز عقب تر می آیی خیلی چیزها را می توانی راحت تر بگویی و الان زمان آن است که بگوییم در شهرهای مرزی چه اتفاقاتی افتاده است.
این نوع نگاه به دلیل آبادانی بودن شما بسیار کمک کننده است چون خیلی چیزها را خودتان تجربه کرده اید. از آن زمان بگویید. وقتی اولین شعله های آتش جنگ در پالایشگاه نفت آبادان دیده شد که آن را به اولین شعله های آتش جنگ تعبیر می کنند ، شما در آبادان بودید؟
بله. ما در آنجا بودیم و من کودک بودم ، مدتی زندگی کردیم ولی بعد دیگر شرایط سخت بود و جنگ زده شدیم و از شهر بیرون آمدیم. البته هر از گاهی برمی گشتم چون در اهواز بودیم و فاصله زیادی با آبادان نبود. در سال1365 حدودا 15 - 16 ساله بودم که به عنوان عکاس در عملیات والفجر 8 در آبادان بودم؛ در همان شبی که غواص ها رفتند من هم رفتم و عکاسی و فیلمبرداری کردیم و صبح آن روز هم به فاو رفتیم. در مجموع قصه های جذاب زیادی از همین سنگرهای پشت جنگ وجود دارد و بجز آبادان و خرمشهر شهرهای دیگری مثل قصر شیرین ، کرمانشاه و ایلام هم قصه های زیادی دارند.
تجربه من پس از فیلم «آبادان یازده 60» که هیچ کامنت یا نقد رسمی منفی هم ندیدم نشان می دهد که نسل جدید از دهه های 70 و 80 که فیلم را دیده بودند اول تمایلی به دیدن فیلم جنگی نشان نمی دادند بخصوص در جشنواره که بخاطر مجموعه بلیت هایی که خریده بودند ، به اجبار به تماشای فیلم رفتند ولی وقتی از سالن خارج می شدند از همان ها هم واکنش های مثبت گرفتم چون این ها مطالب ناگفته ای است که نسل جدید باید آن ها را بداند.
البته توجه فیلمسازها هم می تواند به این مسائل جلب شود ، موقعیت هایی هم پیش می آید که برای یکسری فیلم ها سرمایه گذاری بیشتری انجام می شود؛ مثلاً چند سالی بود که فیلم دفاع مقدسی نداشتیم طوری که وقتی «آبادان یازده 60» در جشنواره فجر نمایش داده شد ، فیلم جنگی زیادی در آن دوره نبود ولی بعد تصمیم گرفتند تعداد این فیلم ها را زیاد کنند تا امسال که انگار در دهه 60 هستیم و همه ارگان های دولتی مشغول ساخت فیلم جنگی هستند. یک زمان هم بود که تمرکز بر ساخت فیلم درباره مجاهدین زیاد شده بود و حوزه هنری و سازمان اوج و ... سراغ ساخت چنین فیلم هایی رفتند اما کسانی که «پالایشگاه» را دیده اند ، می گویند بعد از مدت ها یک فیلم سینمایی را روی پرده تماشا کرده اند از نظر تصویر و صدا که البته زحمت زیادی هم برای آن کشیده شد. یادم می آید برای صحنه انفجار تانکی گازوییل هیچ تصوری که چطور در می آید وجود نداشت و بعضی که وقتی فیلمنامه را می خواندند ، به من گفتند فیلمنامه با شرایط سینمایی ما این صحنه ها موقع اجرا در نمی آید. تقریباً هم سکانسی جا نماند که آن را اجرا نکنیم و در بخش فیلمبرداری و ویژوال و بازیگران و همکاران جوانم با شجاعت و جسارت و استعداد و غیرت کمک بسیار زیادی کردند و نشان دادند که با همین امکانات می توان یک فیلم سینمایی خوب ساخت.
حالا که بر روایت های متفاوت از پشت خط مقدم و در شهرهای مرزی و جنگ زده تاکید می کنید ، قصد ندارید سراغ ساخت فیلمی از دوران معاصر این شهرها ، زندگی مردمانش و آسیب های جنگ بروید؟
سراغ این موضوع ها هم می توان رفت و اگر اشتباه نکنم فیلم های خیلی کمی هم درباره جنگ زده ها ساخته شده؛ مثلا آقای رحمان رضایی یک فیلم ساخته بود و همینطور آقای عیاری که امیدوارم هرچه زودتر حالشان خوب شود ، فیلم «آبادانی ها» را در هتل زیر پل سیدخندان که الان تخریب شده ساختند. در واقع فیلم های خیلی محدودی نه فقط در این مورد بلکه حتی در مورد خانواده ها شهدا و رزمندگان و زندگی عادی آن ها ساخته شده است و شاید از معدود نمونه های آن به فیلم «موقعیت مهدی» بتوان اشاره کرد که یک طرف جذاب تر ماجرا را نشان می داد.
ارزش قطعاتی که در همان ماه های اول جنگ از پالایشگاه نجات داده شد سه میلیارد و 400 میلیون دلار بود. یعنی چند نفر تصمیم می گیرند تا این سرمایه مملکت را بدون اینکه کسی به آن ها بگوید به این شکل حفظ کنند و الان جالب است که مشابه همین رقم را امروز به عناوینی دیگر در خبرها می شنوی که اختلاس می شود
در پرداختن به این داستان ها خط قرمزها کمتر نمی شود؟
اگر بخواهیم به آسیب ها بپردازیم خط قرمزهایی وجود دارد ولی اگر بخواهیم حماسه سازی کنیم ، خط قرمزی نیست. یک اتفاق جالب که من اخیراً متوجه آن شدم و احتمالا طرح آن سخت باشد این بود که طبق اسناد موجود ، ارزش قطعاتی که در همان ماه های اول جنگ از پالایشگاه نجات داده شد و آن ها را از آبادان خارج کردند ، سه میلیارد و 400 میلیون دلار بود. ما در زمان جنگ تحریم بودیم و این قطعات تمام پالایشگاه های کشور را سرپا نگه داشت. حتی پس از جنگ هم وقتی می خواهند پالایشگاه آبادان را بازسازی کنند باز ، همین قطعات است که به کمک می آید یعنی چند نفر تصمیم می گیرند تا این سرمایه مملکت را بدون اینکه کسی به آن ها بگوید به این شکل حفظ کنند و الان جالب است که مشابه همین رقم را امروز به عناوینی دیگر در خبرها می شنوی که اختلاس می شود.
در چند سال گذشته بازیگران سرشناسی به فیلم هایی که در دسته فیلم های دفاع مقدسی قرار می گیرند وارد شده اند مثل امیر جدیدی یا جواد عزتی. با توجه به حمایت مالی که از طرف وزارت نفت داشتید نمی خواستید از بازیگران چهره استفاده کنید تا فیلم جذابیت های بیشتری برای فروش در گیشه داشته باشد؟
من در «آبادان یازده 60» هم همین رویه را در پیش گرفتم. نمی خواستم سراغ استار بروم و دنبال این بودم تا همه کنار هم متعلق به خود آنجا باشند. در «پالایشگاه» هم از طرف صاحبان فیلم فشار می آمد که سوپراستار داشته باشیم ولی از یک طرف بودجه نداشتیم و از طرف دیگر من اصرار داشتم که بودجه دعوت از یک بازیگر چهره را برای خود فیلم خرج کنیم چون «پالایشگاه» فیلم استار نیست ، فیلم اجراست. الان هم که نتیجه کار را می بینم به نظرم تمام بچه ها بخصوص بانیپال (شومون) و امیررضا دلاوری به عنوان بازیگران غیر بومی خیلی خوب ، لهجه آبادانی را درآوردند و جنس کارگری آن ها در نقش ، خیلی خوب در فیلم نشست؛ حتی الهام نامی با وجود سکانس های بسیار اندکش در یاد مخاطب می ماند. البته این را هم باید اضافه کنم که «پالایشگاه» فیلم خیلی سختی بود و بخاطر همان پیگیری ها با چند بازیگر مطرح هم صحبت کردیم اما بعضی از آن ها می گفتند این فیلم خیلی دردسر دارد. همین پول را در تهران می گیریم چرا به گرمای آبادان بیاییم؟
با این وجود شما با یک بازیگر مطرح به نتیجه رسیده بودید تا در فیلم بازی کند که آن هم به حاشیه های زیادی ختم شد.
بله ولی چون ما هیچ نقشی در آن نداشتیم ترجیح می دهم دربار ه آن حرفی نزنم.
به فیلم برگردیم و صحنه هایی که از آبادان تصویر کردید. زمانی ناصر تقوایی می گفت برخی سمبل ها و مکان هایی که از جنگ در آبادان آسیب دیده اند باید حفظ شوند. شما چقدر از فیلم را در آبادان ساختید و فکر می کنید چقدر از آنچه آقای تقوایی می گفت در آبادان انجام شده است؟
فیلم را که به طور کامل در آبادان ساختیم و از پرده سبز و آبی هم استفاده کردیم متاسفانه مسئولین ظاهرا قرار نیست به آبادان و خرمشهر رسیدگی کنند و اصلا انگار مردم آنجا قوم فراموش شده اند مثل سیستان و بلوچستان. یکی از موضوعاتی که من معتقدم باید درباره آن فیلم ساخت همین چیزهاست. مردم با دیدن فیلم «پالایشگاه» متوجه می شوند که آبادان چه بوده ، چه آدم هایی در آن حضور داشتند و الان به چه شرایطی رسیده است. در زمان جنگ شهر در دست بچه های شرکت نفت بود؛ یعنی تمام شهر را بچه های شرکت نفت کنترل می کردند چون نظم و انضباط را می دانستند و خیلی فوری شهر را ساماندهی کردند. حتی این چاپ کوپن از آبادان شروع و بعد در کل کشور رایج شد. اولین بار کوپن ها در چاپخانه آبادان به چاپ رسیدند و بعدها سهمیه بندی برنج و روغن به کل کشور رسید. ما صحنه های زیادی را بنا به داستان های مختلف اتفاق افتاده در فیلمنامه داشتیم که بخاطر طولانی بودن ، مجبور به حذف آن ها از فیلمنامه شدیم از جمله اینکه پدر آن نقشی که امیررضا دلاوری آن را بازی می کند ، سرآشپز شرکت نفت بود و آشپزخانه شرکت نفت در روزهای جنگ روزانه 15 هزار غذا برای رزمنده ها و مردم داخل شهر می پخت. این ها اتفاق های خاصی هستند که برای مردم هم جذابیت دارند.
شما در زمان فعالیت پالایشگاه این فیلم را ساختید. در چه ساعت هایی در پالایشگاه حضور داشتید؟
ما در ساعت هایی در پالایشگاه کار می کردیم که کارکنان آنجا به ما می گفتند مگر دیوانه اید در این تایم فیلمبرداری می کنید؟ چون آن ها بخاطر گرما ساعت 11 تا 2 ظهر کار خود را تعطیل می کردند و این دقیقاً زمانی بود که ما همچنان کار می کردیم یعنی از صبح تا غروب در پالایشگاه بودیم و بیشتر تمرکز ما هم در بخش هایی بود که کارهای اصلی پالایشگاه انجام نمی شد یا اگر هم دستگاه ها روشن بودند کارکنان با ما همکاری زیادی انجام می دادند تا بتوانیم با سر و صدای کمتری صحنه ها را فیلمبرداری کنیم. بسیاری از این کارکنان پالایشگاه از کسانی بودند که پدر ، برادر یا عموی آن ها پیش تر در گذشته های دور در پالایشگاه کار می کردند و بعضی سکانس هایی را که فیلمبرداری می کردیم آن ها در جریان واقعی ماجرا بودند؛ حتی یکی از آن ها گفت پدرش راننده لیفتراک بود و جزو کسانی بوده که شهید شده است. بچه های شرکت و مردم آبادان و خرمشهر و مسئولان پالایشگاه خیلی همراهی کردند. به نظرم علاوه بر مردم ، بخشی از مخاطبان اصلی این فیلم مسئولان هستند آن هم نه فقط مسئولان وزارت نفت ، بلکه اتفاقاً مسئولان دیگر وزارتخانه ها را نیز مخاطب این فیلم می دانم تا بدانند این پالایشگاه چطور و با چه غیرتی حفظ شده است.
قرار نیست فیلم جدیدی بسازید؟
چرا مشغول نوشتن فیلمنامه ای هستم که داستان آن به بعد از زمان جنگ برمی گردد.
آقای طباطبایی کشاندن مردم برای دیدن این نوع فیلم ها در سینما با وجود تعدد فیلم های کمدی کار سختی است. در دفتر پخش چه برنامه هایی را در نظر دارید؟
در حال حاضر ما با چند مسئله مهم مواجه هستیم از جمله اینکه به سینمادارها بعد از دوران رکود نمی توان حق نداد چون دو سال کرونایی را پشت سر گذاشته ، به شدت ضرر کرده و آنقدر هزینه هایش زیاد بوده که تازه با فروش امسال سینما به نقطه سر به سر با هزینه های سال قبلش رسیده است. از طرف دیگر مخاطب عادت کرده که فیلم کمدی تماشا کند یعنی حتی وقتی به سالنی می رود و متوجه می شود فیلمی که می بیند فقط به ظاهر کمدی بوده بعد از چند دقیقه از سالن بیرون می آید به همین دلیل شرایط اکران بسیار سخت شده ولی با این حال تلاش می کنیم در شهرستان ها و به ویژه شهرهای فاقد سینما اتفاق هایی را برای پخش فیلم رقم بزنیم تا اکران های خارج از سینما داشته باشیم بخصوص آنکه مخاطبی که در این شهرهاست و نیز آن دسته از تماشاگرانی که از طریق سینماهای سیار فیلم ها را نگاه می کنند ، به این جنس فیلم ها نزدیک تر هستند.
ما بیش از هر چیز باید تلاش کنیم فیلم «پالایشگاه» را به آن دسته از مخاطبانی برسانیم که این نوع سینما را دوست دارند و منتظر دیدن آن هستند و معتقدیم اگر مخاطب به سالن بیاید حتماً از تماشای این فیلم لذت می برد.
البته به نظرم این انتظاری که امسال نسبت به فروش فیلم ها ایجاد شد ، باید حتماً تعدیل شود چون الان سینمادارها به فیلمی که 50 میلیارد تومان می فروشد می گویند نفروخته است یعنی انگار فیلمی با فروش زیر 100 میلیارد را خوب نمی دانند. این مسئله به نگه داشتن فیلم در سانس های متعدد ضربه می زند. همین الان فیلم اگر فیلم «جنگل پرتقال» در سانس های محدود اما به طور پیوسته اکران شود مخاطب خود را پیدا می کند و فروش بیشتری به دست می آورد در حالی که به چنین فیلمی فضا داده نمی شود و بعد از مدتی اکران آن را تمام می کنند و به جایش یک کمدی دیگر پخش می کنند. وقتی توقع فروش بالا می رود یک فیلم اجتماعی که 20 یا 30 میلیارد تومان هم بفروشد مثل یک اثر شکست خورده است در صورتی که این روزها در بین این همه فیلم کمدی یک انیمیشن داریم که 50 میلیارد تومان فروخته و در باشگاه 50 میلیاردی های سینما تنها فیلم غیرکمدی ماست اما به چشم هیچکس نمی آید. این روند سبب می شود سرمایه گذارها دیگر وارد حیطه فیلم های غیر کمدی نشوند. تمام این ها هم در شرایطی است که سال آینده تعداد فیلم های کمدی در حال تولید یا ساخته شده ، آنقدر زیاد است که به راحتی هر ماه می توان دو فیلم کمدی اکران کرد و اگر این اتفاق بیفتد فیلم دیگری را نمی توان با آن ها روی پرده برد.
فیلم «پالایشگاه» امکان پخش تیزر از تلویزیون را دارد؟
طباطبایی : بله تعدادی تیزر داریم ولی پخش تیزر در ماهواره بسیار مهم است چون فیلم های کمدی که در شبکه های ماهواره ای تبلیغ می شوند سبب می شوند بیشتر مخاطبان فضای کلی سینمای ایران را صرفا در همان محدوده ببینند در صورتی که ما اصلا امکان پخش تیزر در ماهواره را نداریم و عجیب است که سینمادارها این نکته را بررسی می کنند که آیا فیلمی تبلیغات ماهواره ای دارد یا خیر و اگر داشته باشد به نوعی پوئن مثبت برایش محسوب می شود.
بیوگرافی مهرداد خوشبخت
مهرداد خوشبخت متولد 12 شهریور 1348 در آبادان. فارغ التحصیل دوره سینمای جوان خوزستان از کارگردانان و تدوینگران سینمای ایران است.
اولین کار جدی اش در عرصه کارگردانی ، ساخت فیلم تلویزیونی «پرواز» با موضوع «حیات پس از مرگ» بود. او در عرصه تبلیغات هم تیزرهای بسیاری نوشته و کارگردانی کرده و عضو اتاق فکر آژانسهای تبلیغاتی مختلف و معتبری است.
