شناخت موانع خودشناسی و رفع آن ها

خودشناسی یکی از مهمترین مسائل برای تکامل انسان ها است که بسیار ضروری می باشد ولی در برخی موارد رسیدن به این موضوع برای انسان ها سخت و مشکل می باشد. با این وجود موانعی نیز در سر راه برای رسیدن به خودشناسی وجود دارد که در این مطلب به بررسی آنها می پردازیم.

بررسی موانع خودشناسی

خود شناسی نوعی اصطلاح در علم روانشناسی می باشد که برای توصیف اطلاعات فرد یا خود فرد و همچنین دانش فرد. خودشناسی که با خوداندیشی مرتبط باشد به فکر کردن در مورد خود و انتقاد و پرسشگری از تفکرات خود گفته می شود. خودشناسی به عنوان اصلی ترین مهارت فردی در بررسی فلسفه می باشد. رسیدن به خودشناسی برای برخی از افراد به سادگی امکان پذیر نیست و مشکلات خاص خودش را دارد. موانع و مشکلاتی برای رسیدن به خودشناسی وجود دارد که در ادامه آنها را معرفی می کنیم.

خوش بین بودن به خود

شاید در نگاهی سطحی هر فرد خودش را بدون نقص و ضعف بداند و به آسانی مسائل را برای خود حل شده می داند. و اینگونه است که خود را در پیش خود تبرئه می نماید. اما باید بدانید که راه و روش حقیقت جویی اینگونه نیست. افرادی که اینچنین مسائل را ساده در نظر گرفته و خیلی خوش بینانه به خود نگاه می کنند، هیچ وقت نمی توانند خود را اصلاح کرده و به کمال برسند. افرادی که از عیب های مهم و اساسی خود چشم پوشی نمایند همیشه خودشان را انسان های کامل و بدن عیب و نقص می دانند، این موضوع باعث می شود تا فرد احساس بی نیازی داشته باشد. این احساس باعث می شود تا مسیر هر نوع سازندگی اصولی و خویشتن شناسی بسته شود. برای موفقیت در خودشناسی فرد باید همت کرده و از فریب دادن خود دوری نموده و از اغفال و فریب دیگران و خود در این مورد بپرهیزد.

تبرئه خویشتن

در بیشتر موارد در شرایط معمولی، افراد از قبول عیب ها و شناخت آنها سرباز زده و دوری می کنند. اغلب مردم در حضور همه ادعا دارند که عیب هایشان را خواهند پذیرفت و قبول دارند، ولی موارد و شواهد زیادی موجود است که نشان می دهد افراد بسیار کمی هستند که صادقانه و مشتاقانه به دنبال یافتن عیب ها و شناخت خود می باشند. زمانی که افراد خود را عاری از عیب و نقص دانسته و عیوب خود را توجیه می نمایند در واقع راه درک حقیقت و اولین باب هر نوع اصلاح جدی را بر روی خود می بندند، و اکثر افراد در همین قدم اول با شکست رو به رو خواهند شد. هر فردی توانایی شناخت خود را دارد و می تواند بر صفات خویش به راحتی آگاه گردد اما مهمترین اشکال در این مورد این است که عزم و اراده راسخ برای آشنایی با نقص های خود را ندارد.

خود پسندی

یکی دیگر از عوامل موانع خودشناسی که باعث می شود تا انسان از شناخت واقعی خود دور بماند خودپسندی می باشد. برخی از انسان ها به خاطر خودخواهی، خود را کاملا پسندیده و به آسانی حاضر به این موضوع نمی شوند که عیب و نقص خود را بپذیرند. خودپسندی یکی از بدترین نشانه های خودخواهی است و از زیان بار ترین مسائل در زندگی دنیوی و اخروی است. بر طبق فرموده ی امام باقر (ع) سه چیز پشت انسان را خواهد شکست:

فردی که عمل خیر خود را زیاد کند، کسی که گناه خود را فراموش نماید و شخصی که دچار خودپسندی شود.

حجاب ها

وجود برخی حجاب ها یکی دیگر از موانع خودشناسی است. آدمی به مرور زمان نسبت به چیزهایی که دارد وابسته شده و انس می گیرد، این انس و عادت به چیزها، حجابی بزرگ است که اجازه نمی دهد انسان حقیقت موضوع را به درستی شناسایی کند. این موضوع درباره فکرها، عقاید، صفت ها و حالات نیز صادق می باشد.

فقدان شخصیت

افرادی که از داشتن شخصیت حقیقی محرم هستند، در فکر و نظرشان برای خود شخصیت کاذبی ساخته که این شخصیت در برخی مواقع با حقیقت بسیار فاصله دارد. این گونه افراد خود را دارای قدر، بها و منزلتی می دانند که فقط در خیال و فکر وجود دارد. حال اگر فردی نقص و عیوب او را یادآوری نماید، بهای کاذبی که برای خود قائل شده بود از دستش رفته و تحمل این موضوع برایش مشکل است. و اینگونه است که شخصیت کاذبی که برای خود ساخته از هم فرو پاشیده و آرامش سطحی فرد را نابود خواهد کرد.

فقدان دلواپسی

اکثر افراد در شرایط معمولی دغدغه ای نسبت به نقص و کمال خود نداشته و نیازی به شناخت و اصلاح خود نمی بینند، این موضوع جای تاسف دارد، زیرا حساسیت در مقابل نقص ها تا وقتی در فرد وجود دارد که روح هوشیار و بیداری خود را داشته باشد و آن را از دست نداده باشد. هر چقدر که روح آدمی با خو گرفتن به نقص ها و آلودگی ها، هشیاری طبیعی خود را از دست بدهد، حساسیتش را از رسیدن به کمال از دست خواهد داد. رفاه زدگی، مقامات دنیوی، جهل و بی خبری، مقامات دنیوی، علم ظاهری و …  باعث تشدید در این غفلت خواهند شد.

بی حوصلگی

یکی دیگر از مسائلی که باعث می شود انسان از خود غفلت کرده و تمایل چندانی به شناخت نقایص خود نداشته باشد، بی حوصلگی است. اطلاع از عیوب نیاز به زحمت و تلاش داشته و برخی از افراد زحمت اینکار را به خود نمی دهند. رسیدن به خودشناسی بدون تحمل رنج و زحمت میسر نمی شود. فردی که حوصله رنج و زحمت را نداشته باشد در واقع خود را از توجه به نقص هایش بازداشته است.

غرور و تکبر

زمانیکه هیچ کسی را از خود کامل تر ندانی و راهنمایی های صادقانه افراد دیگر را در حق خود پذیرا نشوی یعنی تکبر و غرور بر شما غلبه کرده است. افرادی که دچار غرور و تکبر می شوند از صفات و امیال درونی خود بی خبر می مانند. آدمی هر چه بیشتر خود را بشناسد از ضعف و نقص هایش بیشتر اطلاع می یابد. شناسایی ضعف ها باعث خضوع و افتادگی بیشتری خواهد شد. بدترین امور از نظر امام علی (ع) خشنودی از خود می باشد.

ناامیدی

برخلاف برخی از انسانها که توجه به نقایص خود ندارد، بعضی از افراد وجود دارند که به دنبال ضعف های خود هستند و بعد از آشنا شدن با ضعف هایشان، بعد از مدتی مراقبت در برطرف شدن ضعف ها احساس موفقیت نداشته و به همین جهت ناامید می شوند. ناامیدی باعث می شود تا فرد از خویشتن شناسی به دور بماند. یکی از مهمترین مشکلات و موانع خودشناسی همین ناامیدی است.

مقایسه های اشتباه و ناروا

افراد برای رسیدن به خودشناسی نباید خود را با دیگران مقایسه کرده و موفقیت ها و یا ضعف هایشان را با موفقیت های دیگران مقایسه نمایند. باید به این موضوع توجه داشت که شرایط افراد با هم فرق داشته و یکسان نیست. البته مطالعه درباره احوال دیگران و آموختن راه های موفقیت از سایرین با مقایسه فرق داشته و برای شناخت نقاط ضعف و قدرت لازم است. مقایسه های اشتباه و ناروا یکی دیگر از موانع خودشناسی می باشد.