اگر مادر قبلاً عمل سزارین انجام داده باشد، آیا می تواند در بارداری بعدی به روش طبیعی زایمان کند؟ زایمان طبیعی پس از سزارین را با نام اختصاری (VBAC (Vaginal Birth After Caesarean می شناسند.
مادرانی که قبلا یکبار تحت جراحی سزارین غیرتشخیصی به روش LSCS قرار گرفته اند و در بارداری فعلی نیز مانعی برای زایمان طبیعی وجود نداشته باشد، بهترین گزینه برای زایمان طبیعی بعد از سزارین هستند. روش سزارین LSCS روشی است که در آن یک برش افقی در زیر شکم ایجاد میگردد. در این روش روند بهبودی سریعتر بوده و مادر در زایمان های بعدی نیز با مشکلی مواجه نخواهد شد.
آیا انجام زایمان طبیعی بعد از سزارین امکان پذیر است؟
امکان پذیر بودن و یا نبودن این کار به چند عامل وابسته است که در ادامه شرح می دهیم:
نوع سزارین قبلی
نوع برش: یعنی شیوهای که رحم در آخرین بارداری برش داده شده است. برش کلاسیک به برش عمودی در قسمت فوقانی رحم اطلاق میشود. مادرانی که برش سزارین در آنها به شیوۀ کلاسیک انجام شده است، به دلیل احتمال بروز پارگی رحم نمی توانند بعد از سزارین زایمان طبیعی داشته باشند. همانطور که اشاره کردیم برش افقی قسمت پایین رحم را برش طولی سگمان تحتانی رحم در سزارین میگویند. چنانچه مادر قبلا به این روش سزارین شده باشد، میتواند در بارداری بعدی به صورت طبیعی زایمان کرده و احتمال بروز پارگی رحم کمتر خواهد بود.
دلیل سزارین قبلی: اگر سزارین قبلی به دلایلی مانند لگن منقبض یا تنگی لگن انجام شده باشد یعنی لگن مادر به دلیل وجود برخی انسدادها به اندازه ای کوچک باشد که کودک نتواند از آن عبور کند، این مشکل مجددا تکرار خواهد شد و در این شرایط زایمان طبیعی بعد از سزارین روش مناسبی نیست.
عوارض سزارین قبلی: اگر سزارین قبلی با عوارضی مانند پارگی غیرمنتظره رحم همراه بوده باشد، متخصص زنان و زایمان در بارداری های بعدی نیز سزارین را پیشنهاد خواهد کرد و نمیتوان روش زایمان طبیعی بعد از سزارین را در چنین مواردی برگزید.
وضعیت بارداری فعلی: اگر در این بارداری، کودک در وضعیت غیرطبیعی قرار گرفته یا جفت پایین تر از حد طبیعی باشد، زایمان طبیعی امکان پذیر نخواهد بود.
سایر مشکلات پزشکی/جراحی: برخی بیماریهای جسمی مانند بیماریهای قلبی خاص یا فشار خون شدید مانع از آن میشوند که مادر بتواند فشار ناشی از زایمان طبیعی را تحمل کند. اگر مادر قبلا جراحی فیبروئید (فیبروم یا میوم) انجام داده باشد، دیواره عضلانی رحم ضعیف شده و احتمال پارگی رحم در زایمان طبیعی وجود خواهد داشت. در چنین مواردی، باید معایب و مزایای زایمان طبیعی بعد از سزارین را به دقت مورد بررسی قرار داد.
احتمال موفقیت زایمان طبیعی پس از سزارین
احتمال موفقیت در این نوع زایمان بین 60٪ تا 70٪ است. در صورتیکه سزارین قبلی مادر به دلایلی چون عدم تناسب سر کودک با لگن انجام شده باشد، این مقدار کاهش خواهد یافت. ولی در شرایط عادی برای بانوانی که پیشتر سابقۀ زایمان طبیعی داشته اند، احتمال موفقیت بالاتر است.
مزایای زایمان طبیعی پس از سزارین در مقایسه با تکرار مجدد سزارین
از آنجا که میزان خونریزی، انتقال خون، عفونت، دردها و عوارض بعد از زایمان در زایمان طبیعی کمتر است، بیمار مدت کمی باید در بیمارستان تحت مراقبت قرار بگیرد و بهبودی با سرعت بیشتری اتفاق می افتد، روش زایمان طبیعی به مادران توصیه می شود. ثابت شده است که زایمان طبیعی بعد از یکبار سزارین اگر به طور موفقیت آمیز انجام شود، هیچ اثر نامطلوبی بر نوزاد ندارد. این نوع زایمان در مقایسه با سزارین با هزینه های کمتر انجام خواهد شد.
عوارض جانبی زایمان طبیعی پس از سزارین
خطر پارگی رحم اولین مورد نگران کننده در خصوص زایمان طبیعی بعد از سزارین بیان شده که به نقل از صاحب نظران، شیوع آن به شرح زیر است:
کمتر از 1٪ بعد از یکبار سزارین با برش ناحیه تحتانی رحم
1 تا 5 درصد پس از دو بار سزارین با برش ناحیه تحتانی رحم
4 تا 9 درصد پس از برش کلاسیک رحمی
در صورت القای زایمان احتمال پارگی رحم بیشتر خواهد بود.
اگرچه پارگی رحم به ندرت اتفاق می افتد اما برای مادر و کودک خطرات جانی به همراه دارد، در برخی موارد اختلال عصبی کودک (فلج مغزی) و نیاز به هیسترکتومی (عمل جراحی برداشتن کامل یا جزئی رحم) از پیامدهای آن به شمار می آید. با این اوصاف، چنانچه زایمان طبیعی به طور موفقیت آمیز انجام نشود، مادر به سزارین اورژانسی نیاز خواهد داشت که در مقایسه با سزارین انتخابی یا برنامه ریزی شده، خطر بروز عوارض در آن به مراتب بیشتر است.
ملاحظات پزشکی برای کاهش عوارض زایمان طبیعی بعد از سزارین
پزشک قبل از هرگونه تصمیم گیری در این خصوص موارد زیر را اجرا خواهد کرد:
بررسی سوابق پزشکی مربوط به بارداری قبلی برای ارزیابی علت سزارین و روش جراحی به منظور تعیین عوارض احتمالی یا لزوم تکرار مجدد سزارین.
بررسی وضعیت بیمار در بارداری فعلی به منظور ارزیابی عوامل مرتبط از قبیل موقعیت جفت، وضعیت قرارگیری نوزاد و تناسب یا عدم تناسب لگن مادر با اندازه نوزاد و تائید زایمان طبیعی
گفتگو با بیمار در خصوص مزایا و معایب استفاده از روش زایمان طبیعی بعد از سزارین و خطرات احتمالی
اگر وضعیت بیمار برای زایمان طبیعی بعد از سزارین مناسب و نیز خود با این روش موافق باشد، اجازه پیشرفت زایمان داده می شود. در طول این مدت، جنین دائما و با دقت مورد بررسی قرار می گیرد. بر اساس ارزیابی وضعیت، پزشک زنان و زایمان در خصوص نیاز به القاء زایمان یا تحریک زایمان تصمیم گیری خواهد کرد. اگر نشانه های زجر جنینی مشاهده شده و یا فرآیند زایمان به نحو مطلوب پیش نرود، سزارین اورژانسی انجام خواهد شد.
اگر بخواهم از زایمان طبیعی پس از سزارین استفاده کنم آیا میتوانم روش بی حسی نخاعی (اپیدورال) را انتخاب نمایم؟
به طور کلی روش اپیدورال برای تسکین درد زایمان مورد استفاده قرار می گیرد. این روش بدون خطر بوده و مشکلات بعدی پارگی رحم نیز بعد از آن گزارش نشده است.
علاوه بر این، اگر پیشرفت روند زایمان موفقیت آمیز نباشد، بی حسی اپیدورال به عنوان روش بیهوشی برای سزارین اورژانسی مورد استفاده قرار خواهد گرفت. بی حسی اپیدورال یا موضعی روش خوبی برای تسکین درد در زایمان طبیعی بعد از سزارین به شمار میآید. به غیر از بی حسی اپیدورال، شیوه های دیگری برای تسکین درد وجود دارد مانند تمرینات تنفسی، ماساژ پشت، گاز انتونوکس (ضددرد)، تزریق پتیدین و غیره.
آیا تصمیم برای زایمان طبیعی پس از سزارین به عهده بیمار است؟
تصمیم دربارۀ انتخاب زایمان طبیعی بعد از سزارین از سوی بیمار و پزشک متخصص زنان و زایمان به طور مشترک و با توجه به مزایا و معایب آن در موقعیت موجود اتخاذ خواهد شد.
