دیابت دوران حاملگی اگر کنترل نشود، تاثیرات جدی بر روی سلامت مادر و جنین می گذارد. ما در ادامه این مقاله از علایم و راه های کنترل و عوارض این نوع دیابت بارداری نوشته ایم.
دیابت بارداری چیست؟
در کل دیابت به نوعی اختلال در تحمل قند خون گفته می شود. سلول‌های بدن انسان برای رفع نیاز خود به انرژی از گلوکز یا قندخون استفاده می‌نمایند. انسولین نام هورمونی در بدن است که از لوزالمعده ترشح شده و به گلوکز اجازه ورود به سلول‌ها را می دهد. هر مشکلی که در ترشح انسولین ایجاد شود یا باعث شود سلول‌های بدن به انسولین مقاوم گردند منجر به افزایش قند خون یا به وجود آمدن دیابت می‌شود. اگر این اتفاق برای اولین بار در دوران حاملگی اتفاق بیفتد به آن دیابت حاملگی می‌گویند. در طول بارداری، تغییراتی در سطح هورمون‌های مختلف بدن رخ می‌دهد که می‌تواند ترشح انسولین را تحت تاثیر قرار دهد، اما اکثریت مادران این تغییرات را تحمل کرده و به سلامت از آن عبور می نمایند اما اگر میزان این تغییرات بیش از اندازه باشد دیابت حاملگی بروز پیدا می کند.
علایم دیابت حاملگی:
از نشانه های وجود قندخون در دوران حاملگی می توان به وجود تشنگی یا خستگی زودرس در مادران اشاره کرد. اکثر مادران مبتلا به دیابت حاملگی بدون علامت هستند، به همین علت بررسی قند خون برای تمام خانم‌های باردار امری حتمی است. این بررسی در هفته‌های ۲۴ تا ۲۸ انجام می گیرد، مگر اینکه بانویی در معرض ابتلای قندخون بالاتری قرار داشته باشد که در این صورت آزمایش‌های تشخیصی دیابت باید در همان هفته‌های آغازین حاملگی انجام شود.
عوارض قندخون بارداری بر جنین:
تغذیه جنین از راه عبور خون مادر از بندناف اتفاق می افتد. اگر که قند خون مادر بالا باشد، موجب بالا رفتن قند خون جنین هم می‌شود و به همین علت جنین انرژی بیشتری دریافت کرده که موجب بالا رفتن ذخیره چربی و افزایش وزن جنین می گردد. این افزایش وزن می‌تواند منجر به زایمان سخت شود و احتمال نیاز به عمل سزارین را بیشتر کند. از طرفی بدن جنین برای مقابله با قند بالا انسولین بیشتری تولید میکند و بعد از زایمان درحالی که منبع قند بالا، یعنی خون مادر از نوزاد جدا گردد اما میزان انسولین خون همچنان بالا بماند، این امر می‌تواند منجر به افت قندخون نوزاد شود و زندگی و ادامه حیات او را به خطر بیندازد. یکی دیگر از عوارض دیابت حاملگی بر جنین افزایش مایع کیسه آب یا همان مایع آمنیون است که زایمان را بسیار مشکل می کند.
عوارض قندخون بارداری بر مادر:
از مشکلات دیابت حاملگی بر روی مادر می‌توان به خطر ابتلا به فشارخون بالا و مسمومیت بارداری را نام برد که این عارضه به شدت سلامت و زندگی مادر و جنین را تحت تاثیر قرار داده و تهدید میکند که بستری در بیمارستان و اعمال مراقبت های ویژه را لازم می دارد.
این عارضه بیشتر در چه اشخاصی رخ می دهد؟
وجود بعضی نشانه ها که از جمله مهمترین آن‌ها می‌توان به اضافه وزن مادران، سابقه ارثی ابتلا به دیابت، سابقه تولد نوزاد سنگین‌تر از ۴ کیلوگرم، سابقه مرده‌زایی در بارداری‌های قبلی، سابقه دیابت در بارداری‌های قبلی و سابقه فشارخون اشاره کرد.
عوارض دیابت حاملگی در آینده:
معمولا دیابت دوران حاملگی با زایمان بهتر می شود، اما دو سوم مادران در بارداری‌های بعدی خود دوباره مبتلا به این مشکل می شوند. از طرف دیگر این احتمال وجود دارد که این افراد طی سال‌های بعدی زندگی خود به دیابت نوع ۲ مبتلا شوند. بنابراین اشخاصی که سابقه دیابت یا قندخون بارداری دارند باید به صورت سالانه آزمایش قندخون داده تا از این نظر بررسی شوند. همچنین این خطر درباره کودکانی که از چنین مادرانی متولد می‌شوند نیز وجود دارد پس باید این کودکان نیز تحت کنترل وزن و رژیم غذایی در طول سال های رشد خود قرار بگیرند.
روش درمان قندخون حاملگی:
برای درمان دیابت بارداری، راه های مختلفی وجود دارد که مهمترین جنبه درمانی آن کنترل وزن و رژیم درمانی می باشد. خوب است بدانید که رژیم غذایی مادر باردار نقش بسیار مهمی در تامین سلامت مادر و جنین دارد که در صورت بروز دیابت دوران حاملگی اهمیت آن چند برابر نیز می گردد. پرهیز و محدودیت در مصرف چربی‌ها، شیرینی‌ها، نمک و نیز افزایش سهم کربوهیدرات‌های پیچیده، میوه‌ها و سبزی‌ها در وعده‌های متعدد و متناسب با سن حاملگی و شرایط زندگی مادر باردار از اصول اولیه درمان دیابت بوده که برای هر شخص باید به طور جداگانه توسط پزشک تغذیه، نوشته شود. یکی دیگر از راه های درمان این عارضه، انجام فعالیت مناسب بدنی است که نوع و اندازه آن با توجه به شرایط هر شخص توسط متخصص زنان و زایمان تعیین می گردد. روش درمانی دیگری استفاده از دارو مناسب در این زمینه می باشد. هرچند اکثر مبتلایان به دیابت حاملگی با رعایت صحیح اصول ذکر شده می توانند این بیماری را تحت کنترل در بیاورند و درمان شوند ولی تعداد معدودی از اشخاص نیاز به مصرف انسولین پیدا می‌کنند که باید به دقت و با نظارت متخصص غدد یا دیابت این عمل را انجام دهند. در نظر داشته باشید که اندازه‌گیری منظم قند خون که فاصله های آن توسط پزشک تعیین می‌شود یکی از راه های جلوگیری و کنترل عوارض دیابت است که نباید از آن غافل شد.
آیا در این مورد جای نگرانی وجود دارد؟
دیابت حاملگی در صورتی که کنترل نشود، می‌تواند عواقب ناگوار و حتی جبران‌ناپذیری در پی داشته باشد، اما مراقبت به موقع و رعایت نکات توصیه شده توسط پزشکان به ویژه برنامه غذایی درست در بیشتر موارد سبب رفع خطر، زایمان بدون عوارض و تولد نوزاد سالم می شود.
بعد از فارغ شدن در این این مورد باید چگونه عمل کرد؟
همان طور که ذکر شد احتمال بروز دیابت نوع۲ در بانوانی که سابقه دیابت حاملگی دارند بالاتر می باشد. پس جهت جلوگیری از بروز این عارضه باید ضمن رعایت رژیم غذایی درست و فعالیت ورزشی مناسب، افزایش وزن خود را نیز کنترل کنید. دقت کنید که دوران شیردهی بهترین زمان برای شروع کاهش وزن با برنامه غذایی است. توجه کنید، یک رژیم غذایی سالم و مناسب در این دوران نه تنها باعث کمبودی در کمیت و کیفیت شیر نمی‌شود بلکه می‌تواند به سرعت بهبود وضعیت مادر نیز بیانجامد. علاوه بر این، در نظر داشته باشید که کسانی که چنین سابقه‌ای دارند در فاصله زمانی یک تا سه ساله باید میزان قندخون خود را در غربالگری ابتلا به دیابت بررسی کنند. همچنین کنترل وزن و رژیم غذایی در کودکانی که از چنین مادرانی متولد شده‌اند نیز اهمیت بسیار بیشتری نسبت به سایر نوزادان دارد، زیرا بررسی و کنترل، خطر ابتلای این دسته از کودکان را به دیابت در سنین بالاتر را به شدت کم می کند.
روشهای پیشگیری از دیابت حاملگی
با تغییر سبک زندگی، انجام فعالیت های فیزیکی و استفاده از رژیم غذایی صحجیح به راحتی می توانید از بروز بیماری دیابت پیشگیری کرده و یا آن را به تعویق انداخت. تغییر سبک زندگی و مصرف وعده های غذایی در ساعات مقرر تاثیر زیادی در کنترل این بیماری دارد. همچنین تحرک روزانه و جلوگیری از بی تحرکی نیز می تواند در بهبود و پیشگیری از این بیماری موثر باشد.
استرس در بارداری یکی دیگر از عوامل تاثیرگذار در بیماری است که برای رفع این مشکل لازم است استرس و اضطراب خود را کاهش دهید و دارای روحیه شادی باشید و رژیم غذایی را درست مصرف کنید. حال در صورت ابتلا به دیابت حاملگی لازم است حتما به پزشک متخصص مراجعه کنید تا برنامه غذایی مناسب و مخصوص برای شما تجویز نماید.
همچنین در طول دروان بارداری باید وزن گیری متناسب با شاخص توده بدنی شما باشد تا پزشک بر اساس قد و وزنتان وضعیت شما را سنجیده و میزان وزن گیری در بارداری و و رژیم غذایی مناسب را پیشنهاد دهد. بهترین رژیم غذایی؛ رژیم غذایی متعادل که شامل پروتئین، سبزیجات و کربوهیدرات در هر وعده غذایی می باشد.
ورزش مناسب
داشتن ورزش هایی مناسب همچون پیاده روی تند روزانه به مدت حدود ۳۰ دقیقه و در صورت نداشتن منع در دوران حاملگی، می تواند گزینه ای عالی برای پیشگیری و درمان دیابت حاملگی باشد.
ورزش کردن تاثیر زیادی در کاهش وزن و پایین نگه داشتن وزن بدن دارد، حتی انجام ورزش به قصد کاهش وزن نباشد، می تواند حساسیت بدن در مقابل هورمون انسولین را بهبود ببخشد. حال برای ورزش کردن حتما ثبت نام در باشگاه های ورزشی و داشتن رژیم های غذایی سخت و خسته کننده مخصوص ورزشکاران لازم نیست، بلکه بهترین روش برای شروع ورزش، داشتن پیاده روی روزانه و به مدت ۳۰ دقیقه می باشد.
به طور کلی، تغذیه در دوران حاملگی همراه با یک فعالیت بدنی مناسب در حفظ سلامت مادر و جنین بسیار حائز اهمیت می باشد. تست ها و آزمایش های هر ماه را به موقع و سر وقت انجام دهید و حتما تحت نظر یک پزشک متخصص تا پایان دوران حاملگی خود قرار بگیرید. برای اطلاع از عوارض دیابت نوع ۱ و دیابت نوع ۲ و به این مقاله مراجعه نمایید.
