معرفی فرش گروس؛ با سابقه ترین فرش های دستبافت ایرانی

معرفی فرش گروس؛ با سابقه ترین فرش های دستبافت ایرانی

مجموعه: فرش و گلیم

فرش گروس، تار و پود در هم تنیده اصیل و کهن ایرانی 

فرش گروس مشهور به قالی آهنی

یکی از اصلی ترین ویژگی های فرش گروس استحکام و مقاومت آن است این فرش ساختاری متراکم دارد به همین دلیل است که به آن قالی آهنی نیز می گویند که به هیچ وجه نمی توانید آن را تا کنید. برای بافتن همچین فرش مستحکمی از تار و پود پشمی که یکی از خصوصیات آن این است که حالت ارتجاعی دارد، استفاده می کنند.

برای بافتن فرش گروس تار پود ضخیم را به همراه یک یا دو پود نازک وارد فرش میکنند و آن را توسط شانه های سنگین چوبی یا آهنی بسیار با شدت میکوبند تا بافتی فشرده و همچنین متراکم داشته باشند.

تار و پود فرش گروس

تار و پودی که برای بافتن فرش گروس به کار می رود از جنس پنبه یا پشم است و گره ترکی برای بافت آن به کار می رود. شیرازه ای که برای فرش گروس استفاده می شود در اکثر اوقات هم رنگ خود فرش است تا جلوه ای زیبا تر به آن ببخشد.

در قدیم بیشتر فرش های گروس 15، 25 و گاهی هم 40 رج داشتند اما فرش های گروس کنونی اکثرا بین 30 تا 35 رج دارند. یک تمایز دیگر آن ها این است که فرش های گروس در قدیم 5 پود داشتند و این باعث میشد که بسیار سنگین و سفت باشند.

 اما فرش های گروس کنونی دارای2 پود در بافت شان هستند همچنین دارهایی که در گذشته در بافتن فرش گروس استفاده می شد باعث میشد که گاهی فرش گروس به صورت ناصاف بافته شود که امروزه دارهای گردان و فلزی این مشکل را حل کرده اند و تمام قالی های گروس صاف بافته می شوند.

نقش ها و طرح های فرش گروس

یکی از طرح هایی که در قدیم در بافت این فرش بسیار استفاده می کردند طرح ترنج لوزی شکل می باشد بعد از آن طرح های مینا خانی و هرات طرفداران زیادی داشت. در قالی گروس طرح هایی شبیه به لنگر نیز در بالا و پایین فرش بسیار دیده می شد. استفاده از نقش گل های افشان و درختان و شاخه های در هم تنیده هم بیشتر در خطه های روستایی بافته میشد.

یکی از طرح های بسیار کمیاب فرش گروس هم حالتی است که فرش گروس زمینه آبی کبالت یا نیلی دارد و یکسری طرح هایی پر از گل و شکوفه در سرتاسر فرش قرار گرفته اند و در حاشیه اصلی این فرش نیز یکسری طرح هایی شبیه به نوارهای مارپیچی بسیار به چشم می خورد که جلوه ای زیبایی به فرش می بخشد.

ابعاد متداول و رایج فرش گروس

فرش های گروس ابعاد مختلفی از کوچک تا بزرگ دارند اما از ابعاد 5/1 * 1 متر به بالا شروع می شوند.  فرش گروس در ابعاد 3*2 متر و 4*3 متر بسیار رایج است و روستاییان این ابعاد را بیشتر می بافند. اما دیده شده که حتی در ابعاد بزرگ تر از 12 متر نیز بافته می شوند اما در این ابعاد آن چنان طرفدار ندارند.

در گذشته به دستور خان ها روستاییان این فرش را به ابعاد 32 متر نیز می بافتند .اما این ابعاد برای مردم عادی محبوبیتی نداشت و به همین خاطر این ابعاد خیلی کم و در صورت سفارش توسط روستاییان بافته می شد.

شیوه و روش بافت فرش گروس

فرش گروس با شیوه ای نوین که در هیچ کجای دنیا از این روش استفاده نمی شود بافته می شود. فرش گروس با گره های نامتقارن ترکی بافته می شود و روستاییان یک یا دو نخ پود را بعد از بافتن هر رج به گره ها اضافه می کنند. لازم به ذکر است که پود به نخی گفته می شود که در راستای افقی فرش قرار می گیرد و گره ها را محکم نگه می دارد. روستاییان بعد از آن که یه ردیف گره زده شده در آن موقع نخ پود را قرار می دهند.

در فرش گروس برای اینکه پود حالت نرم و انعطاف پذیر داشته باشد قبل از اینکه آن را جایگذاری کنند توسط آب مرطوب می کنند. که این نخ ها بعد از اینکه خشک شوند منقبض شده و بسیار محکم می شوند.

در تولید قالی گروس از رنگ های طبیعی پشم مانند سیاه، شکری و خاکستری روشن بدون رنگ رزی استفاده می کنند. همچنین روستاییان با استفاده از رنگ های گیاهی نیز به شکل محلی آن ها را رنگ رزی می کنند. اما دو رنگ سبز و آبی را خودشان تولید نمی کنند و آن را برای رنگ رزی به شهر بیجار می فرستند.

کیفیت فرش گروس

فرش گروس به دلیل داشتن استحکام بالا همچنین سادگی ، ظرافت و زیبایی منحصر به فرد خود طرفداران بی شماری دارد. فرش گروس از نظر دوام و کیفیت جز بهترین فرش های شرفی به شمار می رود. هنوز هم فرش های گروس در نمایشگاه های کشور عرضه شده و بسیار پر طرفدار هستند. فرش های ماشینی گروس نیز استحکام و اصالت در کیفیت خود را حفظ کرده اند. همچنین اکنون نیز از طرح های قدیمی و نقش نگارهایی که در گذشته معروف بوده اند استفاده می شود.

همچنین امروزه به دلیل اینکه فرش گروس بافتی زیبا و ظریف دارد آن را به شکل تابلو فرش و به عنوان فرش های تزئینی نیز در بازار عرضه می کنند. فرش های گروس تزئینی برای آنان که به هنر فرش بافی علاقه دارند بسیار مهم و ارزشمند می باشد.

نقش ها و طرح های خیره کننده و زیبا و استفاده از مواد اولیه مرغوب در تولید فرش گروس باعث شده که تابلو فرش ها و فرش های تزئینی گروس علاقه مندان زیادی را به خود جلب کند و تقاضای آن در بازار زیاد می باشد. 

گردآوری:بخش فرهنگ و هنر بیتوته