همه چیز در مورد معنی دژاوو
«دژاوو» واژه‌ای فرانسوی است که در فارسی «آشناپنداری» معنا می‌شود. ۶۰ تا ۸۰ درصد انسان‌ها تجربه دژاوو را داشته‌اند. مثلاً با دیدن یک رویداد یا وارد شدن به یک شهر جدید و دیدن نماهای شهر، خاطره‌ای آشنا در ذهنشان خطور می‌کند و می‌اندیشند که «من قبلاً این رویداد یا این مکان را دیده‌ام».
دژاوو چیست؟
«دژاوو» یا «آشناپنداری» یا «حالت پیشتر دیده شده» یادآوری خاطره‌ای است که به نظر می‌رسد قبلاً تجربه شده ولی به خاطر انسان نمی‌آید، حالتی است که بعد از دیدن یک اتفاق، انجام یک فعالیت یا وارد شدن به مکانی جدید به ذهن انسان می‌رسد که «من قبلاً این صحنه را دیده‌ام یا این کار را قبلاً انجام داده‌ام یا قبلاً در این مکان بوده‌ام».
علل وقوع پدیده دژاوو
این پدیده در افرادی که در سلامت کامل هستند و بدون هشدار رخ می‌دهد، چند ثانیه یا چند دقیقه ذهن را مشغول می‌کند و تمام می‌شود. بنابراین علت واقعی این پدیده برای دانشمندان مشخص نیست، ولی براساس تحقیقات و آزمایشات انجام شده، چند نظریه برای علت وقوع دژاوو بیان شده که در زیر به طور مختصر بیان می‌شود:
– سوء عملکرد مدار مغز
این نظریه می‌گوید که وقتی مغز دچار عملکرد نادرست می‌شود، دژاوو تجربه می‌شود، شبیه تشنجی که بیماران مبتلا به صرع دچار آن می‌شوند.
بخشی از مغز که اتفاق کنونی را بررسی می‌کند و بخشی از مغز که خاطرات گذشته را به یاد می‌آورد، با هم فعال می‌شوند و مغز، اتفاق کنونی را به اشتباه به عنوان یک خاطره یا اتفاقی که قبلاً رخ داده، درک می‌کند. این اختلال تا زمانی که در دفعات زیاد و به طور منظم اتفاق نیفتد، نگران‌کننده نیست.
برخی از متخصصان کارکرد اشتباه مغز را اینگونه توصیف می‌کنند: مغز انسان برای ذخیره کردن اطلاعات موجود حافظه کوتاه مدت در حافظه بلند مدت، مسیر خاصی را طی می‌کند. گاهی اوقات مغز انسان برای انتقال اطلاعات از حافظه کوتاه مدت به بلند مدت از یک مسیر میانبر استفاده می‌کند، این امر باعث می‌شود انسان فکر کند یک حافظه قدیمی را بازیابی می‌کند تا اتفاقی که تازه رخ داده است.
برخی دیگر نظریه تأخیر را مطرح می‌کنند. اتفاقی صورت می‌گیرد، اطلاعاتی که از طریق حواس درک می‌شود، از دو مسیر جداگانه به مغز می‌رسد که یکی از این مسیرها کمی سریع‌تر از دیگری اطلاعات را به مغز می‌رساند. این تأخیر بسیار ناچیز است اما مغز یک رویداد را به عنوان دو تجربه متفاوت درک می‌کند.
– استنباط تقسیم شده
این نظریه می‌گوید گاهی فرد چیزی را در دو زمان مختلف مشاهده می‌کند ولی در اولین بار به آن توجهی ندارد و با نگاهی کوتاه و ناقص از آن می‌گذرد، در همین حال مغز انسان در مورد همین نگاه کوتاه، حافظه تشکیل می‌دهد. و با مشاهده دوم، دژاوو اتفاق می‌افتد.
در واقع بی‌توجهی و نگاه گذرا برای بار اول، باعث می‌شود هنگام مشاهده دوم این باور وجود داشته باشد که برای اولین بار است که این چیز مشاهده می‌شود ولی مغز تصور قبلی را به یاد می‌آورد و دژاوو تجربه می‌شود.
– یادآوری حافظه
این نظریه دژاوو را به یادآوری خاطرات و روش پردازش حافظه ربط می‌دهد. می‌گوید که دژاوو در پاسخ به رویدادی رخ می‌دهد که شبیه چیزی است که قبلاً تجربه شده اما حافظه آن را به یاد نمی‌آورد. مثلاً در کودکی اتفاقی رخ داده و حافظه آن را به یاد نمی‌آورد اما مغز می‌تواند وضعیت مشابه را تشخیص دهد و احساس آشنایی به وجود می‌آید.
گاهی انسان می‌خواهد اصطلاحی را بیان کند ولی نمی‌تواند، مطمئن است که این واژه را می‌داند ولی نمی‌تواند آن را در مغز خود پیدا کند، در این زمان حافظه انسان روش دیگری در پیش می‌گیرد، ایجاد یک حس آشنا. در حقیقت چیزی در مغز وجود دارد که انسان دوست دارد به دنبالش بگردد.
– نظریه‌های دیگر
برخی دژاوو را نوعی تجربه روانی می‌دانند. مثل اینکه این اتفاق در رؤیا یا در زندگی قبلی تجربه شده باشد، اما دلیل و مدرکی برای این نظریه ارائه نشده است.
آیا دژاوو نگران‌کننده است؟
پدیده دژاوو در مدت زمان کوتاه اتفاق می‌افتد و انسان در این حالت کاملاً هوشیار است ولی ممکن است نتواند عکس‌العمل نشان دهد و از نظر دیگران غیرعادی به نظر برسد.
مواردی که با وقوع پدیده دژاوو بهتر است برای برطرف کردن زمینه‌های آن به پزشک مراجعه شود عبارتند از:
– تجربه دژاوو به طور مرتب (بیش از یک بار در ماه)
– تجربه دژاوو قبل یا در حین تشنج در مبتلایان به صرع
– ایجاد اختلالات حسی یا توهم، از جمله اختلالات بویایی، چشایی، شنوایی و بینایی
– انقباض یا از دست دادن کنترل عضلات
– ایجاد حرکات تکراری غیر ارادی، مانند پلک زدن
– طغیان احساساتی که نمی‌توان آنها را توضیح داد.
همچنین دژاوو می‌تواند یکی از علائم ابتلای به زوال عقل باشد. دژاوو برخی افراد مبتلا به زوال عقل را وادار به ایجاد خاطرات کاذب می‌کند. در این مورد نیز حتماً باید به پزشک مراجعه شود.
سخن پایانی
دژاوو احساس عجیبی است که انسان حس می‌کند قبلاً چیزی را تجربه کرده است حتی اگر مطمئن باشد که چنین تجربه‌ای در کار نیست. معمولاً افراد نمی‌توانند توضیح خاصی برای علت به وجود آمدن این حس آشنا ارائه دهند. دانشمندان دلایلی برای وقوع چنین پدیده‌ای بیان کرده‌اند که بیشتر آنها در حد فرضیه است.
به طور کلی وقوع این حالت هرچند وقت یک‌بار نمی‌تواند نگران‌کننده باشد، هنگام اضطراب و استرس و خستگی شدید، این حس بیشتر تجربه می‌شود و با برطرف شدن این موارد از بین خواهد رفت.
اما در صورت مشاهده علائمی مثل تشنج، انقباض عضلات، انجام حرکات تکراری غیرارادی و… مراجعه به پزشک می‌تواند برای از بین رفتن این حالت و از بین بردن زمینه‌های وقوع دژاوو مفید واقع شود.
برای خواندن مطالب دانستنی کلیک کنید.
