در سال‌های اخیر شیوع افسردگی در میانسالی نسبت به گذشته بسیار بیش‌تر شده است. افراد در سنین میانسالی ممکن است با تغییراتی نظیر؛ بازنشستگی، مستقل‌شدن فرزندان، ضعف‌های بدنی، بیماری‌های مختلف و… مواجه شوند. این تغییرات در برخی موارد موجب افسردگی در افراد می‌شوند. البته بسیاری از میانسالان علائم و شدت افسردگی در خود را به سرعت تشخیص نمی‌دهند و این یک تهدید بزرگ برای آن‌ها به شمار می‌آید. در ادامه به معرفی و بررسی علائم و نشانه‌های افسردگی در میانسالی می‌پردازیم و درنهایت تکنیک‌های درمان آن را بیان می‌کنیم، پس تا انتها با ما همراه باشید.
فهرست موضوعات این مطلب
افسردگی چیست؟
پیش از آنکه به بررسی افسردگی در میانسالی بپردازیم، خوب است که با مفهوم افسردگی آشنا شویم.
همه‌ی ما ممکن است در زندگی روزمره خود با غم و ناراحتی مواجه شویم، این غم در برخی مواقع چندساعت یا چند روز طول می‌کشد که کاملآ طبیعی است. حال اگر این عمل ماه‌ها ادامه داشته باشد و زندگی روزمره افراد را تحت تأثیر قرار دهد، با نام افسردگی شناخته و معرفی می‌شود.
افسردگی نوعی اختلال روانی جدی است که می‌تواند زندگی روزانه افراد را تحت تأثیر قرار دهد و به این ترتیب انجام امور روزمره را برای وی سخت کند. با بروز افسردگی دیگر افراد از کارهایی که در گذشته لذت می‌بردند، هیچ لذتی نخواهند برد.
لازم به ذکر است که افسردگی یکی از بیماری‌های شایع در میانسالی است. بطوری که مطابق با آمارهای به‌دست آمده حدود ۶ درصد از افراد سراسر جهان با افسردگی میانسالی دست و پنچه نرم می‌کنند.
خوب است بدانید که میان افسردگی و سن ارتباط مستقیم وجود دارد. به این معنا که هرچه سن افراد افزایش می‌یابد، احتمال بروز افسردگی نیز در آن‌ها بیش‌تر خواهد شد.
افسردگی میانسالی اگر به درستی کنترل نشود، علاوه بر مختل‌کردن زندگی افراد می‌تواند بیماری‌های مختلف و بسیاری نیز به همراه داشته باشد و درنهایت موجب خودکشی شود.
دلایل ایجاد افسردگی در میانسالی
میانسالی از سنین ۵۰ تا ۶۰ است و همانطور که گفتیم در آن تغییرات بسیاری زندگی روزمره افراد را تحت تأثیر قرار می‌دهد. بازنشستگی یکی از تغییرات بزرگ اما آشنای این سن است که به همراه خود بیکاری و بی‌هدفی را می‌آورد و به‌عنوان یکی از علل افسردگی در میانسالی شناخته می‌شود.
علاوه بر بیکاری تغییرات دیگری نظیر؛ ازدواج و مستقل‌شدن فرزندان و درنهایت تنها شدن والدین نیز می‌تواند موجب سندرم آشیانه خالی و افسردگی شود. این نکته را در نظر داشته باشید که در سنین میانسالی بدن رو به زوال می‌رود و فرد در بدن خود ضعف احساس می‌کند. از مهم‌ترین و اصلی‌ترین ضعف‌های این دوره می‌توان به پایین آمدن عملکرد قلب، کلیه‌ها، ریه‌ها و… اشاره کرد.
بطورکلی مهم‌ترین و اصلی‌ترین دلایل ایجاد افسردگی در میانسالی عبارت است از:
- بازنشستگی و بیکاری
- بی‌هدفی
- عوامل ژنتیکی
- ایجاد ضعف در بدن
- بیماری‌های مختلف نظیر؛ سکته مغزی یا سرطان
- استرس‌های مختلف ناشی از زندگی روزمره
- یائسگی در زنان
- مشکلات خواب
- فقدان ورزش و عدم تحرک بدنی
- مشکلات فیزیکی و محدودیت‌های حرکتی
- تنهایی و انزوای اجتماعی
- و…
مطلب مشابه: افسردگی پس از شکست عشقی و مراحل درمان آن
انواع افسردگی در سالمندان
امروزه در سالمندان افسردگی به شکل‌های مختلف بروز پیدا می‌کند که در ادامه به معرفی و بررسی شایع‌ترین و مهم‌ترین آن‌ها می‌پردازیم.
اختلال افسردگی اساسی
افسردگی اساسی که به‌عنوان اختلال افسردگی عمده یا افسردگی ماژور بالینی معرفی و شناخته می‌شود، یک اختلال خلقی است که احساس غم و اندوه و از دست‌دادن همیشگی در افراد ایجاد می‌کند.
اختلال افسردگی اساسی بر نحوه احساس، فکر و رفتار سالمندان اثر می‌گذارد و می‌تواند مشکلات عاطفی و جسمی به همراه داشته باشد. این نوع افسردگی ممکن است در انجام فعالیت‌های روزمره و عادی افراد اختلال ایجاد کند و درنهایت به آن‌ها احساس را منتقل کند که زندگی هیچ ارزشی ندارد.
خوب است بدانید که اغلب افراد مبتلا به افسردگی اساسی به کمک دارو، روان‌درمانی یا ترکیبی از هردو بهبود می‌یابند.
تا به امروز هنوز علت دقیق و مشخص افسردگی اساسی مشخص نشده است. البته عواملی نظیر؛ صفات ارثی، تفاوت‌های بیولوژیکی، ساختار مغز، هورمون‌ها و… می‌توانند در بروز این نوع افسردگی میانسالی نقش داشته باشند.
افسردگی اساسی در سالمندان خود را با علائم مختلفی نشان می‌دهد که از مهم‌ترین و شایع‌ترین آن‌ها می‌توان به خستگی، درد جسمی، مشکلات خواب، از دست‌دادن اشتها، اختلالات حافظه یا تغییر شخصیت، از دست‌دادن علاقه نسبت به رابطه جنسی، تفکر یا احساس خودکشی، انزوا و تمایل به ماندن در خانه به جای حضور در اجتماع و… اشاره کرد.
اختلال افسردگی مداوم
در این نوع افسردگی فرد افسرده حداقل دوسال علائم افسردگی را بروز می‌دهد. البته جالب است بدانید که این نوع افسردگی نسبت به افسردگی اساسی شدت بسیار کم‌تری دارد و افراد مبتلا به آن می‌توانند به سادگی امور روزمره خود را انجام دهند.
دلایل افسردگی مداوم نیز همانند افسردگی اساسی مشخص نیست، اما یکی از اصلی‌ترین آن‌ها سطح پایین سروتونین است. لازم به ذکر است که سروتونین یک هورمون طبیعی است که وظیفه کنترل بر احساسات را برعهده دارد و بر دیگر عملکردهای بدن اثرگذار است. البته علاوه بر مسائل هورمونی رویدادهای آسیب‌زای زندگی نظیر؛ از دست‌دادن شغل، بی‌خانمان شدن، مرگ یکی از عزیزان، حضور در محل وقوع جرم، ژنتیک و دیگر عوامل مشابه نیز می‌توانند زمینه‌ساز این نوع افسردگی در میانسالان شوند.
اختلال افسردگی ناشی از مواد/ دارو
همانطور که از نام این نوع افسردگی مشخص است به دلیل مصرف الکل، موادمخدر یا داروهایی نظیر مسکن ایجاد می‌شود. این نوع افسردگی همانند دیگر انواع افسردگی در میانسالی نشانه‌های مختلفی دارد که از رایج‌ترین آن‌ها می‌توان به داشتن خلق افسرده، احساس غم و اندوه شدید و عزت‌نفس پایین، تحریک‌پذیری، اختلالات خواب و از دست‌دادن انرژی، اختلالات وزن و بی‌اشتهایی، اختلال در کارکرد فرعی و… اشاره کرد.
اختلال افسردگی ناشی از ابتلا به بیماری
این نوع افسردگی به دلیل بیماری‌های قلبی یا سرطان رخ می‌دهد و با علائمی نظیر: بی‌انگیزگی، خستگی و… همراه است.
افسردگی پس از یائسگی
این نوع افسردگی از دیگر انواع افسردگی در سالمندان است که همانطور که از نام آن مشخص است در خانم‌ها رخ می‌دهد و در دوران یائسگی یا همان سنین میانسالی ایجاد می‌شود.
افسردگی پس از یائسگی همانند دیگر انواع افسردگی با نشانه‌های خود را نشان می‌دهد. از مهم‌ترین این نشانه‌ها می‌توان به احساس پوچی مداوم، ناراحتی همراه با تمایل به گوشه‌گیری، احساس گناه و بی‌ارزش‌بودن، بدبین‌بودن نسبت به تمام مسائل، تشدید افکار خودکشی، اقدام به خودکشی، افزایش و کاهش وزن، تحریک‌پذیری، بی‌تفاوتی و بدون دلیل گریه‌کردن، کاهش سطح میل جنسی، احساس خستگی و کندشدن عملکرد فیزیکی، بیش از حد نرمال خوابیدن و… اشاره کرد.
مطلب مشابه: جملات تاکیدی برای درمان افسردگی و سخنان برای فرد افسرده
افسردگی فصلی
افسردگی فصلی نوعی اختلال عاطفی است که ریشه در تغییر فصول دارد. بطورمعمول افراد در فصل‌های پاییز، زمستان و بهار دچار عوارض ناشی از آن می‌شوند. افسردگی فصلی پاییز و زمستان بطورمعمول با علائمی نظیر؛ احساس گناه و ناامیدی، کاهش میل جنسی، تحریک‌پذیری و اضطراب، کناره‌گیری از اجتماع، افزایش حساسیت به طردشدن، از دست‌دادن علاقه نسبت به انجام فعالیت‌هایی که برای فرد لذت‌بخش بوده‌اند، کاهش تمرکز، افزایش وزن، بروز مشکلات جسمی مانند سردرد، افزایش میل به شیرینی‌ها، اختلال شدید در تصمیم‌گیری و تفکر و… همراه است.
جهت درمان افسردگی فصلی نخستین گام، تشخیص صحیح آن است. این نکته را در نظر داشته باشید که تشخیص این افسردگی تنها توسط پزشک متخصص سلامت روان امکان‌پذیر است. امروزه از ارزشیابی مختلفی ازجمله معاینه بدنی، تست‌های آزمایشگاهی و ارزیابی روان‌شناختی جهت تشخیص این نوع افسردگی میانسالی کمک گرفته می‌شود.
درنهایت خوب است بدانید که درمان اختلال عاطفی فصلی با استفاده از نوردرمانی، روان‌درمانی و دارو درمانی انجام می‌گیرد.
فاکتورهای خطر ابتلا به افسردگی در سالمندان چیست؟
مطابق با تحقیقات و بررسی‌های انجام‌شده، عوامل بسیاری در ابتلای سالمندان به افسردگی نقش دارند. در برخی موارد واکنش‌هایی در مغز افراد رخ می‌دهد که در بروز این نوع افسردگی نقش دارند. البته برخی عوامل نظیر؛ مرگ عزیزان یا بروز یک بیماری وخیم نیز در بروز این اختلال نقش دارند و می‌توانند این بیماری را تشدید کنند یا زمینه بروز آن شوند.
علائم افسردگی در سالمندان
پیش از هرچیزی این نکته را در نظر داشته باشید که تشخیص افسردگی در سالمندان به سادگی تشخیص افسردگی در جوانان نیست. چراکه با گذشت زمان و افزایش سن علائم و نشانه‌های افسردگی نیز تغییر می‌کند و ثابت نیست. برای مثال در برخی افراد غم و غصه نشانه اصلی افسردگی نیست، بلکه احساس بی‌حسی و عدم علاقه نسبت به امور روزمره نشانه اصلی افسردگی در آن‌ها است.
مهم‌ترین و شایع‌ترین علائم و نشانه‌های افسردگی در سالمندان عبارت است از:
- افسرده‌حالی، اضطراب یا احساس پوچی
- احساس ناامیدی، گناه، بی‌ارزشی یا درماندگی
- زودرنجی و بی‌قراری
- از دست‌دادن علاقه نسبت به انجام امور لذت‌بخش
- کاهش انرژی و احساس خستگی مفرط
- آهسته‌تر از قبل حرکت‌کردن یا صحبت‌کردن
- مشکل در تمرکز، به خاطرسپردن یا تصمیم‌گیری
- مشکل در خوابیدن، زودبیدارشدن یا پرخوابی
- خوردن بیش‌تر یا کمتر از حد معمول
- خطور افکار خودزنی یا خودکشی و درنهایت اقدام به خودکشی
- و…
اگر از سالمندان مراقبت می‌کنید، حتماً در رابطه با احساسات و افکار از وی سوال بپرسید. گفت‌وگو و بیان‌کردن احساسات به ویژه در سالمندان نقش مهم و اثرگذاری در کم‌شدن علائم افسردگی و کاهش اقدام به خودکشی دارد.
مطلب مشابه: دلیل افسردگی پس از رابطه جنسی چیست؟
درمان افسردگی در سالمندان
خوشبختانه هر نوع افسردگی حتی در مراحل پیشرفته را می‌توان درمان کرد. به همین جهت پیشنهاد ما این است که هرگاه علائم و نشانه‌های آن را در خود مشاهده کرده‌اید، درمان آن را شروع نمایید. در ادامه به معرفی و بررسی موثرترین و رایج‌ترین روش‌های بهبود افسردگی در سالمندان می‌پردازیم.
روان‌درمانی
در این روش یک متخصص سلامت روان نظیر؛ روانشناس، مددکار اجتماعی بالینی، روانپزشک یا دیگر متخصصان بهداشت روان، رفتار مضر را در سالمندان شناسایی و درنهایت آن را تغییر می‌دهند. از رویکردهای درمانی افسردگی در سالمندان می‌توان به درمان شناختی_ رفتاری و روان‌درمانی بین فردی اشاره کرد. درمان شناختی _ رفتاری به افراد کمک می‌کند تا الگوهای فکری و رفتاری مخرب و زیانبار خود را بشناسند و تغییر دهند. به کمک این روش افراد می‌توانند بر روی مشکل فعلی و راه‌حل آن تمرکز کنند. روان‌درمانی علاوه بر بهبود افسردگی در سالمندان جهت بهبود مشکلاتی نظیر؛اعتیاد، مدیریت خشم، اضطراب، اختلال دوقطبی، اختلالات خوردن، حملات پانیک، اختلالات شخصیت، انواع فوبیا و… نیز بکار گرفته می‌شود.
روان‌درمانی بین فردی از دیگر تکنیک‌های افسردگی در سالمندان است که موجب حذف یا کمتر علائم مشکل‌زا می‌شود و به این ترتیب عملکرد افراد را بهبود می‌بخشد. شایان ذکر است که این تکنیک علاوه بر افسردگی در درمان اضطراب و وسواس سالمندان نیز موثر است.
تجویز دارو
داروهای درمان افسردگی در سالمندان نقش موثری در تنظیم هورمون‌های موثر بر خلق‌وخو و تغییر شیمی مغز نظیر؛ سروتونین دارند. در حال حاضر داروهای مختلفی جهت درمان افسردگی در سالمندان وجود دارد که با توجه به علائم بیمار تجویز می‌شوند.
از آشناترین و موثرترین داروهای ضدافسردگی که برای سالمندان تجویز می‌شود به مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین نظیر؛ قرص سرترالین، قرص فلوکستین و پاروکستین و مهارکننده‌های بازجذب سروتونین_ نور اپی نفرین نظیر؛ ونلافاکسین و دولوکستین اشاره کرد.
الکتروشوک درمانی
در این روش چند الکترود بر روی جمجمه قرار می‌گیرد تا به این ترتیب جریان الکتریکی ایمن و ملایمی از مغز عبور کند. این نکته را در نظر داشته باشید که در حال حاضر زمانی از این روش استفاده می‌شود که تجویز دارو و روان‌درمانی موثر نباشد.
تحریک مغناطیسی مغز
در این روش دستگاهی مخصوص فعال‌کردن مغز را انجام می‌دهد. جهت انجام تحریک مغناطیسی مغز هیچ نیازی به بیهوشی نیست و تنها مناطق خاصی از مغز موردهدف قرار می‌گیرد تا به این ترتیب علائم مرتبط با افسردگی نظیر؛ خستگی، حالت تهوع یا از دست‌دادن حافظه بهبود یابد.
خوب است بدانید مطابق با تحقیقات علمی و شواهد بالینی، درمان ترکیبی به معنای کاربرد هم‌زمان دارو و روان‌درمانی افسردگی میانسالی را به خوبی بهبود می‌بخشد. نوع دارویی که در این روش تجویز می‌شود با توجه به شدت افسردگی و علائم بالینی هر فرد تعیین می‌شود.
مطلب مشابه: روش های درمان اختلال دوقطبی یا افسردگی شیدایی
پیشگیری از افسردگی در میانسالی
پیشگیری از افسردگی یا دیگر اختلالات ذهنی و روانی امری جذاب و پرطرفدار در میان مردم است. لازم به ذکر است که بطور قطع نمی‌توان از افسردگی پیشگیری کرد اما با اصلاح سبک زندگی می‌توان سلامت مغز و بهداشت روان را تا حد بسیار زیادی بهبود بخشید.
بطورکلی مهم‌ترین و اصلی‌ترین نکات تغییر سبک زندگی جهت پیشگیری از افسردگی عبارت است از:
- فعالیت بدنی خود را افزایش دهید و از یک رژیم غذایی سالم و متعادل استفاده نمایید. با پیروی از بعضی رژیم‌های تحت نظر پزشک مثل کم‌سدیم می‌توان خطر ابتلا به افسردگی را بسیار کاهش داد.
- فراموش نکنید که ۷ تا ۹ ساعت خواب شبانه برای سلامت جسم و بهبود عملکرد مغز لازم است.
- با دوستان و خانواده در ارتباط باشید و از تنهایی و انزوا اجتناب نمایید.
- انجام فعالیت‌های مورد علاقه را در برنامه هفتگی یا ماهانه خود قرار دهید.
- با خانواده و پزشک خود در رابطه با افسردگی خود صحبت کنید.
- و…
روش‌های ایجاد احساس شادی و کاهش افسردگی در سالمندان
همانطور که گفتیم احساس تنهایی یک مشکل شایع و اصلی در سالمندان است که سلامت جسم و روان آن‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. با برطرف‌کردن مشکلات ذهنی و روانی می‌توان خلق‌وخوی سالمندان را به خوبی تغییر داد. به همین جهت با بهره‌گیری از روش‌های زیر احساس شادی را در سالمندان افزایش دهید.
باهم غذا بخورید
سعب کنید وعده‌های غذایی خود را با عزیزانتان میل کنید. چراکه تنها غذاخوردن موجب شعله‌ورشدن احساس تنهایی در افراد سالمند می‌شود. این نکته را در نظر داشته باشید که سر یک سفره غذاخوردن می‌تواند سلامت روانی و عاطفی سالمندان را بسیار ارتقا داد.
درنهایت پیشنهاد ما به شما این است که در برنامه هفتگی و ماهانه خود روزهایی را جهت سرزدن به بزرگ‌ترها و صرف شام و ناهار با آن‌ها اختصاص دهید.
طبیعت‌گردی
یک گردش ساده در پارک یا پیاده‌روی مختصر می‌تواند سلامت روان افراد سالمند را به خوبی تقویت کند. لازم به ذکر است که تنفس هوای تازه و مشاهده مناظر طبیعی یک تکنیک موثر جهت تقویت خلق‌وخوی افراد سالمند به شمار می‌آید.
استفاده از فناوری‌های مفید
تا حد امکان سعی کنید به والدین و سالمندان نزدیک خود چگونگی استفاده از رایانه یا دیگر ابزارهای الکترونیکی را برای تماس با اعضای خانواده و دوستان آموزش دهید. برای والدین خود حساب کاربری باز کنید تا در زمان تنهایی بتوانند از آن بهره گیرند. این نکته را در نظر داشته باشید که به این ترتیب شما می‌توانید در روزهایی که نزدیک والدین خود نیستید و امکان دیدار حضوری وجود ندارد، آن‌ها را خوشحال نمایید.
جمع‌بندی
در مطالب فوق به معرفی و بررسی افسردگی در میانسالی پرداختیم. همانطور که گفتیم در سال‌های اخیر شیوع افسردگی در میانسالی نسبت به گذشته بسیار بیش‌تر شده است. افراد در سنین میانسالی ممکن است با تغییرات نظیر؛ بازنشستگی، مستقل‌شدن فرزندان، ضعف‌های بدنی، بیماری‌های مختلف و… مواجه شوند. این تغییرات در برخی موارد موجب افسردگی در افراد می‌شوند. البته بسیاری از میانسالان علائم و شدت افسردگی در خود را به سرعت تشخیص نمی‌دهند و این یک تهدید بزرگ برای آن‌ها به شمار می‌آید.
افسردگی در میانسالی به دلایل مختلف و بسیاری ایجاد می‌شود که از مهم‌ترین و رایج‌ترین آن‌ها می‌توان به تنهایی و انزوا، بازنشستگی و بیکاری، بی‌هدفی، عوامل ژنتیکی، یائسگی در زنان، مشکلات خواب، فقدان ورزش و عدم تحرک بدنی و… اشاره کرد. این افسردگی خود را با نشانه‌هایی نظیر؛ احساس پوچی، افسرده حالی، اضطراب، درماندگی، زودرنجی، مشکل در تمرکز، اقدام به خودکشی ، بی‌قراری، از دست‌دادن علاقه نسبت به امور لذت‌بخش گذشته و… همراه است.
امروزه از روش‌های مختلف جهت درمان افسردگی در سالمندان بهره گرفته می‌شود و دیگر این اختلال به اندازه گذشته وحشتناک نمی‌باشد. از موثرترین روش‌های درمان افسردگی در سالمندان می‌توان به روان‌درمانی، تجویز دارو، الکتروشوک درمانی و تحریک مغناطیسی مغز اشاره کرد.
مطلب مشابه: روش های درمان افسردگی تابستانی (نحوه تشخیص و درمان)
