علل، انواع، درمان سرگیجه | قبل از مراجعه به پزشک علت سزگیجه را پیدا کنید

پایگاه خبری تحلیلی پیشنهاد ویژه :

با علت و درمان سرگیجه و سایر انواع گیجی آشنا شوید

سرگیجه (Vertigo) یکی از انواع گیجی (Dizziness) است. گیجی نیز یکی از شایع‌ترین شکایات پزشکی است که حدود 15 تا 35 درصد از افراد را در برهه‌هایی از زندگی‌ تحت تأثیر قرار می‌دهد. گیجی، اختلال در حس تعادل است که به اشکال متفاوتی مانند بی‌ثباتی، احساس چرخش و سردرگمی نسبت به محیط پیرامون ظاهر می‌شود. در این حالت ممکن است علائمی مانند سبکی سر، حالت تهوع یا عدم تعادل را تجربه کنید یا حس کنید در حال غش‌کردن هستید.

با علت و درمان سرگیجه و سایر انواع گیجی آشنا شوید.

انواع گیجی

سرگیجه (Vertigo): احساس کاذب حرکت.

عدم تعادل (Disequilibrium): احساس بی‌ثباتی، عدم تعادل و تزلزل.

پیش سنکوپ (Presyncope): سیاهی رفتن چشم و اینکه فرد احساس می‌کند به زودی از هوش خواهد رفت.

سبکی سر (Lightheadedness): احساس مبهمی که طی آن فرد حس می‌کند از محیط پیرامونش جدا شده است.

در اغلب موارد، بیماران تجربه خود را چنین گزارش می‌کنند که گویی اتاق دور سر آن‌ها می‌چرخد. چهار علت شایع بروز سرگیجه در مراجعات سرپایی عبارتند از:

سرگیجه وضعیتی حمله‌ای خوش‌خیم (BPPV): نوعی اختلال گوش داخلی که با گیجی، سرگیجه، عدم ثبات و تهوع همراه است و معمولاً با تغییر موقعیت سر ایجاد می‌شود.

نوریت وستیبولار: التهاب عصب دهلیزی در گوش داخلی که اطلاعات مربوط به تعادل را به مغز می‌رساند.

میگرن وستیبولار: نوعی میگرن که موجب سرگیجه‌های مکرر می‌شود.

بیماری منییر: اختلالی در گوش میانی که باعث سرگیجه و کاهش شنوایی می‌شود.

در اکثر موارد، می توان از طریق گرفتن سابقه و شرح حال یا معاینه فیزیکی به‌تنهایی به تشخیص نهایی رسید.

علائم گیجی

افرادی که گیجی را تجربه می‌کنند، در موارد بسیاری، علائم و حس‌هایی بیش از سرگیجه را توصیف می‌کنند و ممکن است مشکل خود را این‌گونه بیان کنند:

احساس کاذب حرکت و چرخش (سرگیجه)

سبکی سر و احساس غش کردن و از حال رفتن

احساس عدم ثبات و از دست دادن تعادل بدن

احساس شناور بودن، منگی یا سنگینی سر

این موارد ممکن است به دنبال راه رفتن، بلند شدن از جا یا حرکت سر، ایجاد یا حتی تشدید شوند. گیجی شما ممکن است با علائم دیگری مانند حالت تهوع همراه بوده و به حدی شدید و ناگهانی باشد که مجبور شوید فوراً بنشینید یا دراز بکشید. دوره‌های سرگیجه ممکن است ثانیه‌ها یا حتی روزها ادامه داشته و پس از مدتی مجدداً عود کند.

افرادی که گیجی را تجربه می‌کنند ممکن است آن را به شکل احساسات متفاوت نظیر احساس عدم ثبات و از دست دادن تعادل بدن توصیف کنند.

چرا سرگیجه را باید جدی بگیریم؟

اگر گیجی شدید یا سرگیجه را به همراه هر یک از علائم زیر تجربه می‌کنید، فوراً به نزدیک‌ترین مرکز مراقبت‌های اورژانسی مراجعه کنید:

سردرد ناگهانی و شدید

درد قفسه سینه

مشکل تنفسی

بی‌حسی و فلج دست‌ها و پاها

غش و از دست دادن هوشیاری

دوبینی

ضربان قلب سریع یا نامنظم

سردرگمی یا گفتار نامفهوم

اختلال در راه رفتن و سکندری خوردن

استفراغ‌های مداوم

تشنج

تغییر ناگهانی در شنوایی

ضعف و بی‌حسی در صورت

علل گیجی

گیجی ممکن است به دلایل گوناگونی رخ دهد. اکنون به شایع‌ترین دلایلی که به بروز انواع گیجی منجر می‌شوند می‌پردازیم.

سرگیجه (VERTIGO)

علل شنوایی و تعادلی مربوط به سرگیجه، شایع‌ترین عوامل بروز گیجی محسوب می‌شوند و عبارتند از:

سرگیجه وضعیتی حمله‌ای خوش‌خیم (BPPV)

نوریت وستیبولار: التهاب عصب دهلیزی (عصبی است که در گوش داخلی قرار داشته و پیام‌های مربوط به این نواحی را برای مغز ارسال می‌کند)

لابیرنتیت (التهاب گوش داخلی): التهاب لابیرنت (مارپیچ پر از مایعی که در گوش داخلی قرار دارد)

بیماری منییر (Meniere): به دنبال افزایش مایع اندولنف در گوش داخلی ایجاد می‌شود.

دو عامل یعنی از دست دادن شنوایی و طول مدت علائم، می‌تواند به پزشکان کمک کند تا گزینه‌های احتمالی را در تشخیص افتراقی محدود کنند:

سرگیجه بدون مشکل شنوایی به دنبال بیماری‌هایی مانند نوریت وستیبولار یا BPPV پدید می‌آید.

گیجی همراه با کاهش شنوایی معمولاً به دلیل بیماری‌هایی مانند منییر یا لابیرنتیت ایجاد می‌شود.

علائم شنوایی یک‌طرفه نیز تشخیص را به سمت یک ناهنجاری آناتومیک هدایت می‌کند؛ به‌خصوص در بیماران مبتلا به اختلال شنوایی محیطی (به این معنی که مشکل شنوایی به علت اختلالی در گوش خارجی، میانی یا داخلی باشد).

تناوب یا پیوستگی سرگیجه نیز در بالا بردن دقت تشخیص، مؤثر است:

سرگیجه دوره‌ای معمولاً در نتیجه بیماری‌هایی مانند BPPV یا بیماری منییر ایجاد می‌شود.

سرگیجه مزمن به دنبال نوریت وستیبولار و لابیرنتیت به وجود می‌آید.

سرگیجه میگرنی

سرگیجه میگرنی یا همان میگرن وستیبولار یکی دیگر از عوامل زمینه‌ای گیجی است که حدود 3 درصد از جمعیت کلی و نزدیک به 10 درصد از افراد مبتلا به میگرن را دچار می‌کند. با این حال، این تشخیص تنها زمانی باید مد نظر قرار گیرد که احتمال وجود سایر علل سرگیجه بررسی و رد شده باشند. تشخیص سرگیجه میگرنی در بیماران مبتلا به میگرن یا دارای سابقه میگرنی که سابقه سرگیجه دوره‌ای دارند، با وجود یکی از علائم زیر در طول حداقل دو دوره سرگیجه، تأیید می‌شود:

سردرد میگرنی

فوتوفوبیا (ترس از نور)

فونوفوبیا (ترس از صدا)

اورا (تجربه‌های دیداری خاص مانند دیدن تشعشع نورانی که در افراد مبتلا به میگرن یا صرع رخ می‌دهد)

ترس از صدا یا فونوفوبیا

پیش سنکوپ (PRESYNCOPE)

پیش‌سنکوپ زمانی است که فرد احساس می‌کند ممکن است به زودی از هوش برود. این حالت در اثر نرسیدن اکسیژن کافی به مغز ایجاد می‌شود. برخی عوامل قلبی-عروقی در این زمینه دخیل هستند و از این طریق سبب بروز گیجی می‌شوند. این عوامل عبارتند از:

آریتمی‌ها (نامنظم‌شدن ضربان قلب)

انفارکتوس میوکارد قلب (نرسیدن خون کافی به ماهیچه قلب)

انسداد شریان کاروتید (رگ‌های اصلی دو طرف گردن که به سر خون‌رسانی می‌کنند)

افت وضعیتی فشار خون(شکلی از کاهش فشار خون که هنگام ایستادن پس از نشستن یا دراز کشیدن رخ می‌دهد)

از میان بیماران مبتلا به تاکی‌کاردی (افزایش ضربان) فوق بطنی، 75 درصد آن‌ها سرگیجه را تجربه می‌کنند و حدود 30 درصد از آن‌ها به سنکوپ دچار می‌شوند. وجود علائم ناشی از تغییرات وضعیتی، گزینه‌های تشخیصی را به نفع افت وضعیتی فشار خون کنار می‌زند.

انواع گوناگونی از داروهای قلبی‌-عروقی ریسک بروز افت وضعیتی فشار خون را در افراد مسن افزایش می‌دهند. ازجمله این داروها می‌توان به رزرپین (در دوزهای بالاتر از 0.25 میلی‌گرم)، دوکسازوسین و کلونیدین اشاره کرد.

از دست دادن تعادل (DISEQUILIBRIUM)

عوامل گوناگونی وجود دارند که می‌توانند سبب احساس عدم ‌تعادل شوند. سکته مغزی، یکی از علل مهم و تهدیدکننده حیات است که باعث گیجی می‌شود. بنابراین اگر سرگیجه با سایر علائم سکته مغزی همراه است، باید احتمال وجود سکته به کمک روش‌های معتبر بررسی و سپس کنار گذاشته شود. در نهایت، ممکن است علت گیجی به سکته مغزی مربوط نباشد.

کاهش قدرت بینایی به همراه احساس عدم تعادل، به از هوش رفتن و غش منتهی می‌شود. در این موارد، پزشک باید سابقه وجود هرگونه اختلالی را که باعث عدم تعادل می‌شود نظیر پارکینسون، نوروپاتی محیطی (آسیب اعصاب اندام‌های انتهایی) و اختلالات عصبی‌-عضلانی (که می‌تواند روی نحوه راه رفتن تأثیر داشته باشد) بررسی کند.

مصرف بنزودیازپین‌ها و داروهای ضدافسردگی‌ سه‌حلقه‌ای، ریسک بروز آتاکسی (عدم هماهنگی عضلات) و سقوط را در افراد مسن‌تر افزایش می‌دهد.

احساس سبکی سر (LIGHTHEADEDNESS)

در سبکی سر، علل روان‌پزشکی خصوصاً اضطراب، بسیار شایع است. بنابراین، هنگام بررسی سوابق بیمار برای یافتن علت سرگیجه، وجود سابقه و علائم اضطراب و افسردگی حتماً باید درنظر گرفته شود. در یکی از مطالعات انجام‌شده، 28 درصد از بیماران مبتلا به گیجی، علائم حداقل یکی از اختلالات اضطرابی را گزارش کردند.

طبق نتایج مطالعه‌ای دیگر، یک نفر از هر چهار بیمار مبتلا به سرگیجه، معیارهای اختلال هراس (نوعی از اختلالات اضطرابی که فرد به طور منظم دچار حمله ترس می‌شود) را داشت. مطالعه انجام‌شده روی بیماران مبتلا به گیجی مزمن نشان داد احتمال بروز علائم عصبی در سیستم شنوایی، در افراد مبتلا به اختلال هراس، در مقایسه با افرادی که این اختلال را نداشتند، بیشتر بود.

بنابر گزارش‌ها نزدیک به 60 درصد از افراد با علامت گیجی مزمن به اختلال اضطراب مبتلا بودند. مهم است بدانید افسردگی و مسمومیت با الکل نیز می‌توانند با سرگیجه مرتبط باشند.

سرگیجه و سندرم هایپرونتیلاسیون

سندرم هایپرونتیلاسیون (HVS) علت مهم سبکی سر محسوب می‌شود. اگرچه این اختلال با انواع اختلالات اضطرابی مرتبط است، بسیاری از بیماران فاقد اختلال اضطرابی نیز این سندرم را تجربه می‌کنند. هایپرونتیلاسیون به معنای افزایش تعداد تنفس مازاد بر نیازهای متابولیک بدن است که در نهایت موجب آلکالوز تنفسی (کاهش دی اکسید کربن در خون در اثر تنفس بیش از اندازه) و احساس سبکی سر می‌شود. این بیماران ممکن است مکرر آه بکشند و علائم مرتبطی مانند درد قفسه سینه، نفخ، درد سردل (اپی گاستر) و سوزن‌سوزن‌شدن و خواب‌رفتگی (پارستزی) را گزارش کنند.

سایر علل سرگیجه

گیجی‌های نادر یا ناگهانی ممکن است به دلایل زیر اتفاق بیفتند:

افت فشار خون

گردش خون ضعیف

مصرف برخی از داروها

پایین بودن سطح آهن بدن (آنمی)

افت قند خون (هایپوگلایسمی)

مسمومیت با گاز کربن مونوکسید

گرم شدن بیش از حد و کاهش آب بدن (دهیدراتاسیون)