همه افراد دست کم برای یک بار هم که شده، توانایی کنترل خود را از دست داده اند و ناخواسته حرف یا کاری از روی عصبانیت انجام داده اند که بعد از انجام آن بسیار پشیمان شده اند. هم چنین احتمال دارد که در شرایطی به طور ناخواسته و به شیوه نامناسبی بسیار هیجان زده شده باشیم. تسلط بر هیجانات به در اختیار داشتن احساسات و کنترل کردن آن ها گفته می شود تا بتوانیم حساب شده تر عمل کنیم و در هر موقعیتی بهترین عکس العمل ممکن را نشان دهیم.
همانند دیگر ویژگی های رفتاری، میزان تسلط بر هیجانات نیز بر روی یک طیف قرار می گیرد و شاید افراد بسیار کمی هستند که قادر به کنترل هیجانات خود در موقعیت های مختلف باشند. در حقیقت توانایی تسلط بر هیجانات در شرایط سخت، یک نقطه ایده آل است که می توانیم آن را هدف قرار دهیم. در ادامه مطلب به راه های تسلط بر هیجانات و نحوه کنترل آن ها خواهیم پرداخت.
چگونه می توان مهارت کنترل فردی را تقویت کرد؟
ابتدا بهتر است بدانید که انجام این کار یک فرایند طولانی است و ما در هر مرحله از زندگی مان می توانیم مهارت کنترل احساسات را در خودمان تقویت کنیم. مطالعه کتاب های مرتبط، شرکت در دوره های خود کنترلی و اشتیاق فرد برای رشد و تغییر، از جمله کارهایی است که می توان برای تقویت این مهارت به کار گرفت. خوب است ابتدا برای خودتان مشخص کنید که کدام قسمت زندگی تان به کنترل هیجانی بیشتری نیاز دارد؟ چه زمانی با کمبود تسلط بر هیجانات مواجه شده اید؟ در ادامه به راهکارهایی برای کنترل و تسلط بر هیجانات اشاره خواهیم کرد.
راهکارهای کنترل و تسلط بر هیجانات
۱. خودتان موقعیت را انتخاب کنید
برای این منظور می توانید از شرایطی که باعث ایجاد هیجانات ناخواسته در شما می شوند، دوری کنید. اگر فکر می کنید که هنگام عجله داشتن عصبانی می شوید، به منظور کنترل خشم خود بهتر است کارها را به دقیقه ۹۰ موکول نکنید. چند دقیقه زودتر از محل کار و یا خانه خارج شوید. در این شرایط دیگر هیچ چیزی نمی تواند باعث از کوره در رفتن شما شود.
۲. سعی کنید شرایط به وجود آمده را تغییر دهید
احتمال دارد آن هیجانی که به دنبال تسلط بر آن هستید، ناامیدی باشد. به طور مثال دوست دارید وقتی که مهمانی به خانه شما می آید، غذایی که می پزید، هیچ گونه مشکلی نداشته باشد. اما متأسفانه همیشه یک جای کار می لنگد. علتش هم این است که همه چیز را دست بالا گرفته اید. شما می توانید موقعیت را با انتخاب غذاهایی که به طور کامل از عهده آن بر می آیید، تغییر دهید. ممکن است لازانیای شما چندان چنگی به دل نزند، اما قیمه های شما بی بر و برگرد طرفداران خاص خود را دارد. پس چرا قیمه را انتخاب نکنید!؟
۳. مرکز اصلی تمرکز و توجه خود را تغییر دهید
گاهی اوقات شما دیگران را همه چیز تمام می بینید و خودتان را بسیار پایین تر از آن ها تصور می کنید. زمانی که به باشگاه می روید به جای آن که ورزش کنید، حواس تان پرت افرادی می شود که وزنه های بسیار سنگین بلند می کنند. شما ناخواسته متوجه آن ها می شوید و حسرت این را می خورید که ای کاش به جای آن ها بودید.
در این شرایط بهترین کار این است که به آن افراد توجه نکنید و به سراغ افرادی بروید که با وزنه های بسیار سبک تر از شما کار می کنند. همین کار ساده می تواند احساس بهتری را در شما به وجود آورد. حتی شاید بهتر باشد که همه حواس تان به کار خودتان باشد. چرا که خود پروسه ورزش کردن می تواند آن قدرت و توانایی را که به دنبالش هستید، برای شما به همراه داشته باشد.
۴. از تغییر افکارتان هراس نداشته باشید
حتی عمیق ترین هیجانات ما نیز از یک نقطه ای نشأت می گیرند. عصبانی هستید؛ زیرا فکر می کنید که به هدف اصلی تان نرسیده اید. خوشحالی می کنید؛ چون تصور می کنید که قرار است اتفاق خوبی برایتان بیفتد. ناراحت هستید؛ زیرا فکر می کنید که چیز مهمی را از دست داده اید.
شاید اگر افکارتان را تغییر دهید، شرایط فرقی نکند. اما حداقل می توانید برداشت خود را از شرایط تغییر دهید. در روش ارزیابی مجدد شناختی جهت درمان هیجانات زیاد، افکاری که باعث ناراحتی تان می شوند را با افکاری جایگزین می کنید که حداقل در شما احساس رضایت ایجاد می کنند.
۵. عکس العمل خود را تغییر دهید
چنانچه هیچ کدام از روش های بالا مؤثر واقع نشد و نتوانستید بر هیجانات خود مسلط شوید، قدم آخر این است که عکس العمل خود را تحت کنترل در آورید. احتمالا آن قدر عصبانی هستید که احساس می کنید به مرز انفجار رسیده اید. اما با روش های زیر خیلی فوری می توانید واکنش خود را به هیجانات منفی تغییر دهید:
- دوش بگیرید.
- با یک فرد قابل اعتماد صحبت کنید.
- نفس عمیق بکشید و از یک تا ده بشمارید.
- همان لحظه به سراغ کاری بروید که حال شما را بهتر می کند. مثلا می توانید آهنگ مورد علاقه تان را گوش کنید و یا پیاده روی کنید.
- کاری را انجام دهید که حواس شما را از موضوع به وجود آمده پرت کند. مثلا می توانید به انجام کارهای خانه مشغول شوید و یا میز خود را در محل کارتان تمیز کنید.
- بعد از این که احساسات منفی شما فروکش کرد و تسلط بر هیجانات را یاد گرفتید، می توانید هیجانات خود را با شخصی که مسبب اصلی این احساسات بوده، در میان بگذارید.
آشنایی با انواع هیجانات
متداول ترین هیجانات ما شامل موارد زیر است:
- تنفر
- عشق و محبت
- ترس و خشم
- امید و ناامیدی
- احساس حقارت
- اضطراب
- شادی
- غم و اندوه
- تعجب
- غرور
- پشیمانی و شرم
- دلسوزی
مسیر تسلط بر هیجانات با چه موانعی روبرو است؟
- تمایل نداشتن به رشد و تغییر.
- برخورداری از هیجانات بسیار زیاد و کنترل نشده.
- نداشتن برنامه جهت تقویت اراده و انضباط فردی.
- عدم برخورداری از شناخت و دانش کافی در خصوص ماهیت کنترل هیجان.
- واکنش نشان دادن به محرک ها بدون هیچ گونه فکر کردن.
- بی اعتمادی نسبت به خود و توانمندی هایمان.
- قبول این موضوع که کنترل خود می تواند زندگی را سخت کند.
- پذیرفتن این موضوع که کنترل بر روی خود می تواند ناخوشایند و محدود کننده باشد.
