آشنایی با وسواس موکنی و روش های درمان

وسواس موکنی یا تریکوتیلومانیا یک اختلال روانشناختی شایع محسوب می شود که کمتر از سایر اختلالات مورد تشخیص قرار گرفته است. کسانی که به این نوع اختلال دچار هستند تمایل فراوانی به کندن موهایشان دارند. افرادی که درگیر این بیماری هستند احتمال دارد که ندانند درگیر نوعی بیماری قابل تشخیص هستند. احتمالا آن‌ ها کندن موهای خود را یک عادت بسیار بد بدانند.  برخی از افراد ممکن است نشانه های جسمی و روانی بسیار شدیدی را تجربه نمایند. این نوع وسواس یک اختلال بسیار نادر به شمار می رود که در آن کندن موها کاملا بی اختیار انجام می شود. در این نوع اختلال شخص به قدری درگیر کندن موهایش می شود که دیگر به ظاهر خود اهمیت چندانی نمی دهد. در ادامه مطلب ضمن آشنایی با وسواس موکنی، به علل، علائم و روش های درمان این اختلال اشاره خواهیم کرد.

اختلال وسواس موکنی چیست؟

کسانی که به اختلال وسواس موکنی مبتلا هستند تمایل عجیبی به کندن موهایشان دارند و بیشتر اوقات موهای سرشان را می کشند. با این حال بعضی از افراد امکان دارد موهای ابرو، مژه و ریش خود را نیز بکشند. برخی از افرادی که به این بیماری مبتلا هستند، حتی امکان دارد موهایی را که می کشند بخورند. به این شرایط تریکوفاژی می گویند که می تواند مشکلات زیادی در دستگاه گوارش فرد ایجاد نماید. بیشتر افرادی که به این اختلال مبتلا هستند در سنین نوجوانی درگیر این اختلال می شوند. بعضی از افراد امکان دارد در طول بزرگسالی به صورت متناوب و مداوم دچار این بیماری شوند.

علائم و نشانه های تریکوتیلومانیا یا وسواس موکنی

فردی که به اختلال تریکوتیلومانیا مبتلا است نشانه های فیزیکی و رفتاری زیر را تجربه خواهد کرد:

• ریزش موی شدید یا لکه های طاس به علت کشیدن مو
• تحریک یا سوزن سوزن شدن پوست در مناطق آسیب دیده
• تریکوفاژی
• چرخاندن یا شمردن مو
• ناتوانی در متوقف کردن مو علی رغم تلاش های فراوان برای توقف
• احساس آرامش فراوان پس از کندن مو
• کشیدن مکرر موها بدون هیچ گونه آگاهی خاصی

انواع شیوه های کندن مو در افراد مبتلا به وسواس تریکوتیلومانیا

کسانی که درگیر این نوع اختلال هستند به طور معمول از دو شیوه متمرکز یا خودکار برای کندن موهایشان استفاده می کنند. دسته اول به طور معمول هنگامی که با محرک های ایجاد تنش و ناراحی روبرو می شوند، به شکل کاملا آگاهانه اقدام به کندن موهای خود می کنند. دسته دوم به طور معمول در زمان موکنی از عمل خود آگاه نیستند و به شکل غیر عادی کار خود را انجام می دهند. تحقیقات نشان می دهد ۷۵ درصد افرادی که به این اختلال مبتلا هستند برای موکنی از شیوه خودکار استفاده می کنند و تنها ۲۵ درصد از آن ها به صورت آگاهانه این کار را انجام می دهند.

اصلی ترین عوامل ایجاد کننده تریکوتیلومانیا

مطالعات نشان می دهد یکی از علل وسواس موکنی به ژنتیک و وراثت ربط خواهد داشت. علاوه بر این عوامل دیگری مثل محیط، استرس، اضطراب و خلق و خو این اختلال را تشدید می کنند. زمانی که شخص درگیر اضطراب می شود ناآرامی و تنش در بدن او افزایش می یابد و این امر موجب می شود تا با کشیدن موهایش احساس آرامش پیدا کند. پس از آن با این کار احساس می کند نگرانی اش کمتر می شود. در واقع این افراد به دو شکل آرام می شوند: نخست تمرکزی که شخص برای کندن مو دارد، موجب ایجاد آرامش در او می شود. ثانیا درد ناشی از کندن مو موجب می شود که انرژی منفی در بدنش کاهش یابد.

متخصصان نمی دانند که چه چیزی موجب ایجاد وسواس موکنی در شخص می شود. بعضی از افراد گزارش می دهند که کشیدن مو می تواند به کاهش استرس کمک زیادی کند. طبق مقاله ای در مجله آمریکایی روانپزشکی این احتمال وجود دارد که برخی افراد موهای خود را به عنوان راهی برای مقابله با استرس و احساسات بکنند.

نگاهی به عوامل خطرساز وسواس موکنی

پزشکان به خوبی می دانند که برخی عوامل می توانند خطر ابتلا به این اختلال را تا حد زیادی در شخص افزایش دهند. این عوامل خطرساز به شرح زیر هستند:

• ترومای دوران کودکی: سازمان ملی اختلالات نادر می گوید: شخصی که ترومای دوران کودکی را تجربه کرده است امکان دارد بیشتر از سایر افراد به وسواس موکنی دچار شود. با این حال تحقیقاتی که از این نظریه به میزان کافی حمایت کنند، وجود ندارند.
• سابقه ژنتیک یا وراثت: شخصی که یکی از بستگان درجه یک او ( پدر، مادر، خواهر و برادر) مبتلا به وسواس موکنی باشد، احتمال بیشتری دارد که خودش درگیر این بیماری شود.

به یاد داشته باشید برخی تغییرات امکان دارد بر توانایی فرد برای کنترل رفتارهای تکانشی مثل کندن مو تأثیر فراوانی بگذارد.

چه کسانی در معرض ابتلا به بیماری تریکوتیلومانیا قرار دارند؟

متخصصین بر این باورند که بیشتر افرادی که درگیر وسواس موکنی یا تریکوتیلومانیا هستند آن را به هیچ عنوان گزارش نمی دهند. طبق مقاله ای که در مجله آمریکایی روانپزشکی محققین تخمین زده اند این بیماری توانسته بین ۰/۵ تا ۲ درصد از جامعه را تحت تأثیر قرار دهد. مطالعات نشان می دهد شیوع تریکوتیلومانیا در دوران نوجوانی بین مردان و زنان کاملا یکسان است. با این حال زنان بالغ بیش از مردان این بیماری را گزارش می دهند.

آشنایی با روش های درمان وسواس موکنی

خوب است بدانید یادگیری تکنیک های آرام سازی امکان دارد برای شخص مبتلا به وسواس موکنی مؤثر باشد. علاوه بر این اکثر افرادی که به این بیماری مبتلا هستند مانند بیماری هایی با اختلال سایکوسوماتیک، به دنبال درمان اختلال خود نیستند. بعضی از افراد درباره بیماری خود آگاهی چندانی ندارند و کندن مو را یک عادت بد تلقی کنند. برخی دیگر بنا به دلایلی میلی نسبت به تشخیص این بیماری ندارند. اکثر اوقات متخصصین وسواس موکنی را تشخیص نمی دهند. به بیان دیگر اطلاعات بسیار اندکی در مورد درمان های این بیماری وجود دارد. با این حال مطالعات نشانگر این است که درمان های رفتاری خاص و داروها می توانند برای کسانی که به این بیماری مبتلا هستند، مؤثر باشد.

دارو درمانی

برخی مطالعات در سال ۲۰۱۳ اثربخشی داروهای مختلف در درمان وسواس موکنی را بررسی نمود. این ارزیابی شامل هشت نوع کارآزمایی بود که هفت مورد آن ها تحت کنترل دارونماها قرار داشتند. داروهای مورد بررسی در این کارآزمایی عبارتند از:

• بازبینان اولانزاپین، N-استیل سیستئین و کلومیپرامین را به عنوان تنها داروهایی که می توانند اثر زیادی روی وسواس موکنی دارند شناسایی نمودند.
• N-استیل سیستئین
• الانزاپین که یک داروی ضد روان پریشی محسوب می شود. این نوع دارو به نظر می رسد که تنها در درمان بیماری هایی نظیر دوقطبی، اسکیزوفرنی و زوال عقل کاربرد داشته باشند، ولی با کمک به تعادل شیمیایی مغز در کاهش شدت این اختلال مهم نیز دخالت دارد.
• مهارکننده های انتخابی بازجذب سروتونین که جزو داروهای ضد افسردگی به شمار می روند.
• کلومیپرامین که یک داروی ضد افسردگی سه حلقه ای محسوب می شود.

مطالعات زیادی از حجم نمونه بسیار کوچک استفاده نموده اند و هنوز اطلاعاتی درباره عوارض جانبی داروها گزارش نشده است. آزمایشات بالینی کنترل شده برای تعیین مناسب ترین و ایمن ترین درمان دارویی وسواس موکنی ضروری است.

رفتار درمانی

تحقیقات انجام گرفته در سال ۲۰۱۲ نشان می دهد درمان معکوس عادت که نوعی درمان رفتاری محسوب می شود امکان دارد در درمان وسواس موکنی مفید باشد. درمان معکوس عادت پنج مرحله دارد:

• آموزش تعمیم: شخص می تواند مهارت های جدید را در موقعیت های مختلف تمرین نماید تا رفتار جدید به صورت خودکار ایجاد شود. منابع مورد اعتماد در سال ۲۰۱۱ نشان می دهند بسیاری از متخصصان اتفاق نظر دارند که درمان معکوس عادت می تواند نخستین گزینه درمانی برای وسواس موکنی باشد.
• آموزش آگاهی: شخص می تواند عوامل محیطی و روانی را به دقت شناسایی کند که باعث یک دوره کشیدن مو می شود.
• آموزش پاسخگویی رقابتی فرد: شخص تلاش می کند تا بتواند رفتار کشیدن مو را با یک رفتار متفاوت جایگزین نماید.
• آموزش تمدد اعصاب: شخص تکنیک های آرام بخشی مثل تنفس عمیق و مدیتیشن را تمرین می کند. این کارها می توانند به کشیدن مو و کاهش استرس کمک زیادی کنند.
• انگیزه و تبعیت: شخص باید در فعالیت هایی شرکت کند که به او یادآوری می کنند تا چه میزان درمان معکوس عادت در بهبود احوالات او مؤثر است. این مورد می تواند شامل دریافت تمجید از دوستان و خانواده باشد.

روان درمانی

روان درمانی نیز در درمان تریکوتیلومانیا مفید واقع شده است. همانطور که گفته شد درمان معکوس عادت می تواند به بیمار کمک کند تا از رفتارها و الگوهای فعالیت خود آگاه تر شود. این درمان با افزایش آگاهی به بیمار می آموزد که عادت های بدی مثل کندن مو را کنار بگذارد. بنابراین نسبت به هر شیوه دیگری مناسب تر است. درمان اضطراب و گروه درمانی در درمان این اختلال مفید هستند. با این حال توجه داشته باشید ابتدا باید اضطراب در بیمار تعیین گردد.

در صورتی که کندن مو موجب ریزش مو، اسکار و طاسی مو شده باشد انجام درمان های مکمل توسط پزشک متخصص پوست و مو به بیمار پیشنهاد خواهد شد. متخصص پوست می تواند به درمان آسیب های پوستی که با این اختلال در ارتباط هستند کمک کند. جراحان پلاستیک و ترمیمی نیز می توانند به پیوند پوست برای نواحی آسیب دیده بدن کمک فراوانی نمایند.

لازم به ذکر است اختلال وسواس موکنی یک اختلال تهدید کننده زندگی به شمار نمی رود، ولی وجود آن تا حد بسیار بالایی کیفیت زندگی فرد را کاهش می دهد و تأثیرات مخربی بر روان فرد دارد. به همین خاطر تشخیص و درمان به موقع آن حائز اهمیت است. توجه داشته باشید این که بیمار چه موقع می تواند به درمان واکنش نشان دهد، در هر فردی متفاوت است.

چه زمانی برای اختلال وسواس موکنی به مشاور مراجعه کنیم؟

اختلال وسواس موکنی یک اختلال روانی است که مسیر پیشگیری آن مشخص نیست و مثل بسیاری از اختلالات دیگر فرد به ندرت می تواند این مشکل را حل کند. این اختلال علاوه بر عوارض جسمی، عوارض متعدد روانی نیز به دنبال خواهد داشت. از طرفی، هر چه شخص مدت زمان بیشتری درگیر این بیماری باشد، ترک آن مشکل تر می شود. ریسک بروز این اختلال در دوره بلوغ بیشتر از دوره های دیگر است. به همین دلیل خانواده ها باید در این دوره بیشتر مراقبت فرزندان خود باشند. در صورتی که خانواده متوجه وسواس موکنی در نوجوان خود شود، می تواند این مشکل را به طور دقیق ریشه یابی کند. به یاد داشته باشید که درمان در سنین پایین بسیار مؤثرتر است.

امیدواریم مطالب این مقاله برای شما عزیزان مفید بوده باشد. در پایان پیشنهاد می کنیم مقالات اختلال وسواس فکری، درمان قطعی وسواس فکری و اختلال شخصیت وسواسی جبری را نیز مطالعه فرمایید.