ایلنا/ براساس آخرین خبرهای بدست آمده، به چهار سال زمان و 200 میلیارد تومان برای مرمت عمارت مسعودیه نیاز داریم.
اکبر تقی زاده اصل (مدیر مرمت و احیای بناهای تاریخی شرکت سرمایه گذاری عظام) با اشاره به قراردادی که شرکت سرمایه گذاری عظام با صندوق توسعه و احیا بناهای تاریخی داشت، گفت: عمارت مسعودیه در سال 1389 طی یک مزایده جهت مرمت، احیا و تغییر کاربری به شرکت سرمایه گذاری عظام واگذار شد.
کاربری تعیین شده در قرارداد، اقامتی پذیرایی مطابق با استانداردهای بین المللی در سطح کمپینسکی بود اما از آنجا که پیش از برگزاری مزایده، مطالعات امکان سنجی کارکرد آتی عمارت مسعودیه انجام نپذیرفته بود، بعد از در اختیار گرفتن عمارت مسعودیه و بررسی هایی که انجام دادیم متوجه شدیم این بنا نمی تواند تبدیل به هتل شود، چرا که حفاظت از بنا در اولویت است و با توجه به آنکه سطوح تاریخی این بنا بزرگ و به صورت سالن است و اتاق اتاق نیست امکان خرد کردن و تبدیل آن به اتاق برای کاربری هتل نیست. نباید ظرفیت و ثروت ملی را برای رسیدن به اهدافمان خرد و اتاق اتاق می کردیم تا بتوانیم کاربری هتل و اقامتی برای آن تدارک ببینیم.
او با تاکید برآنکه تغییر کاربری عمارت مسعودیه به هتل و مرکز اقامتی کار اشتباهی است، یادآور شد: بعد از کاخ گلستان، عمارت مسعودیه مهمترین و فاخرترین عمارت تهران از دوره قاجاریه است. میتوان از این عمارت بهره برداری های مختلفی داشت که علاوه بر برکات آن برای تهران، تاثیرات بین المللی هم داشته باشد و کاربری هتلی و اقامتی، برکات آن را محدود می کند. یکی از شروط مندرج در قرارداد این بود که کلیه امور فنی مسعودیه باید توسط شورای فنی صندوق احیا مورد بررسی قرار گیرد نه امور اداری آنها.
همچنین عنوان شده بود که تعیین و تغییر کاربری از جمله اختیارات صندوق احیا خواهد بود. پس از مطلع کردن صندوق احیا درخصوص این مهم که عمارت مسعودیه نمی تواند کاربری اقامتی و هتل داشته باشد، موافقت شد که برای تعریف کاربری جدید باید مطالعات دقیقی انجام شود. از این رو در صدد تعریف شرح خدمات امکان سنجی برآمدیم.
او پیرامون اینکه به چهار سال زمان و 200 میلیارد تومان برای مرمت عمارت مسعودیه نیاز داریم، ادامه داد: از این رو با موافقت صندوق احیاء در اوایل دهه 90 در صدد انجام مطالعات مبسوطی برای تعیین کارکردهای مناسب این عمارت انجام و پس از بررسی ها، حدود 3 ماه طول کشید تا از 11 سناریو متفاوت که یکی از آنها هتل بود کاربری نهایی را که همان مرکز برگزاری رویدادهای فرهنگی، هنری و آموزشی است، به کمیته فنی صندوق احیاء ارائه شد. اعضای این کمیته در بهمن 1390 ضمن تشویق و قدردانی از نحوه انجام این مطالعات با نامناسب دانستن کاربری اقامتی پذیرایی، تلفیقی از سناریوهای پیشنهادی شامل فرهنگی، هنری و آموزشی را مورد تصویب قرار دادند.
در این نقطه بود که پیش بینی شد تا بخش حقوقی صندوق در صدد تغییر و حل مشکلات قرارداد اولیه برآید، چرا که دیگر قرار نبود عمارت مسعودیه هتل شود و باید کاربری آن به لحاظ حقوقی به مرکز رویدادهای فرهنگی، هنری و آموزشی تغییر میکرد.
مدیر مرمت و احیای بناهای تاریخی شرکت سرمایه گذاری عظام یادآور شد: بخش حقوقی صندوق به این موضوع ایراد گرفت و عنوان شد تغییر این کاربری که در قرارداد ذکر شده، از اختیارات صندوق خارج است. اینگونه بود که این موضوع را در هیات دولت مطرح کردیم و در کمیسیون های مختلف توضیحات لازم را ارائه دادیم و آخرین کمیسیون نیز کمیسیون امور لوایح دولت بود که از قضا اعضای این کمیسیون از مسعودیه بازدید کرده بودند و متوجه شده بودند که تعریف کاربری اقامتی برای آن اشتباه است و در نهایت کاربری جدید را مورد تایید قرار دادند.
چند هفته بعد از تایید این کمیسیون، رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری پیام داد که می خواهد از مسعودیه بازدید کند و عنوان کرد که لایحه تغییر کاربری مسعودیه را از دولت خارج کرده و دلیل امر را ایراداتی دانست که سازمان بازرسی به پرونده داشت. این ایرادات قبل از آن توسط دیوان محاسبات نیز مطرح شده بود که ما پاسخ لازم را ارائه داده بودیم که متقاعد شده بود. از این رو پاسخ ها وجود داشت. در همان گیر و دار بودیم که ماجرای پروژه «به روایت یک شاهد عینی» آزاده اخلاقی (عکاس و کارگردان) پیش آمد.
او با اشاره به ماجراهایی که آن روزها درخصوص پروژه آزاده اخلاقی در مسعودیه رخ داد، گفت: در آن زمان اخلاقی با هماهنگی هایی که قبلاً صورت گرفته بود میخواست صحنه به توپ بستن مجلس را اجرا کند که ناگهان شاهد حضور خبرنگاران و بعد هم ریاست صندوق احیا و حراست و…بودیم و عنوان شد که مسعودیه را به آتش کشیدند. همین امر سبب توقف فعالیت پروژه در مسعودیه شد. همین ماجرا سبب شد تا نامه بزنند که قرارداد با عظام لغو شده این درحالی است که اجازه فسخ نداشتند و باید جرم توسط قاضی تشخیص داده شود و با حکم محکمه و رای دادگاه این کار انجام گیرد. اینگونه بود که ماجرای شکایت و ادعای دعوی صندوق احیا به دادگاه مطرح و روند دادگاه 5 سال به طول انجامید.
تقی زاده افزود: درواقع از شرکت سرمایه گذاری عظام به سه دادگاه با موضوعات مختلف شکایت صورت گرفته بود. از جمله این شکایات حفاری غیر مجاز در جبهه غربی مسعودیه بود که عنوان میشد در این حفاری اموال دوره هخامنشیان بدست آمده و فروخته شد. این در حالی است که کاوش در این بخش به سرپرستی ناصر نوروززاده چگینی (باستان شناس) و با مجوز پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری انجام شده بود. در آن کاوش یک کاسه توالت از دوره رضا شاه و سرچپق و چند شی دیگر بدست آمده بود که همچنان برای بردن آنها به پژوهشگاه نامه می زنیم. در آن پرونده کیفری رای به نفع عظام داده شد.
او ادامه داد: شکایت دیگر به دادگاه رسانه بود که مرتبط نبود و شکایت دیگر درخصوص فسق قرارداد با موضوعیت مسائل حقوقی بود. این دادگاه خیلی طول کشید و در نهایت قاضی رای داد که آمدن صندوق احیا به مسعودیه و اسکان در آن، تصرف عدوانی است و باید خسارت بدهند و برای مدتی که در مسعودیه بودند، اجاره دهند و جریمه دیگری هم لحاظ شد و با توجه به آنکه شورای فنی که تنها نهاد تصمیم گیرنده درخصوص امور مسعودیه است، موافقت خود را برای تبدیل مسعودیه به مرکز رویدادهای فرهنگی، هنری و آموزشی اعلام کرده، این امر ابلاغ و سرمایه گذار در صدد این تغییر کاربری برآمد.
بعد از رای دادگاه، صندوق در صدد انجام مذاکره برآمد و ما از دریافت جرایم و خسارت و اجاره و…که میلیاردها تومان می شود، صرف نظر کردیم و خواستار ایجاد امکانی برای انجام کارهایمان شدیم که شرط اول آن رفتن صندوق توسعه و احیای بناهای تاریخی از عمارت مسعودیه است. الحاقیه قراردادی بستیم که طی آن زمان بهره برداری و قیمت تغییر کرد.
مدیر مرمت و احیای بناهای تاریخی شرکت سرمایه گذاری عظام در پاسخ به این سئوال که بر اساس گفته مدیرعامل صندوق توسعه صنایع دستی و فرش دستباف و احیا و بهره برداری از اماکن تاریخی و فرهنگی، این مجموعه به زودی عمارت مسعودیه را تخلیه و به بنای جدیدی در منطقه 12 نقل مکان خواهد کرد، گفت: بنابر تاریخی که در قرارداد الحاقی ذکر شده صندوق باید 29/12/1401 مسعودیه را تخلیه میکرد اما اکنون بیش از 9 ماه از آن تاریخ می گذرد و هنوز نقل مکان اتفاق نیفتاد.
حتی از زمانی که عظام از مسعودیه رفت و تا زمان بازگشت، یک آجر روی آجر گذاشته نشده. حتی یک دانه ماسه خریداری نشده و با وجود آنکه ساختمان تاریخی دائم در معرض فرسایش و تخریب است، هیچ کار مرمتی و استحکام بخشی در آن انجام نشد. با این وجود به محض بازگشت در صدد رفع خطر و مرمت اضطراری برآمدیم و داربستهای بیرونی را برای سردر پیاده در آخرین هفته اسفند سال 1401 بناکردیم، چرا که این بخش از بالا در حال ریختن بود و ممکن بود برای رهگذران خطرساز شود.
تقی زاده اصل همچنین به وضعیت نامناسب دیوار غربی سمت خیابان ملت اشاره کرد و گفت: این بخش از دیوار هم شکم داده بود که درحال مرمت اضطراری آن هستیم. همچنین گچ بری روی نما در بخشهایی طبله کرده و حتی ریخته بود که اکنون در حال تثبیت آن هستیم. تمیزکاری گچ بری ها نیز در جریان است و مرمت ارسی ها را در دست داریم، چرا که شکستگی آنها سبب می شود که باد و باران به داخل مجموعه نفوذ و سبب تخریب بخش داخلی شود. مرمت کاشی ها، کتیبه های خطی درون سرسرا که مخاطرات جوی درحال تخریب آن است را نیز در دست داریم. این کتیبه ها در کارگاه مرمت کتیبه های خطی در حال مرمت هستند.
او درخصوص وضعیت ستونهای بخش حیاط داخلی که گویی با تبر بخشهایی از آن کنده شده ، گفت: این یک معضل سازه ای نیست. در گذشته روی ستون اصلی رنگ زدند. وقتی سطوح بیرونی رنگ زده می شوند، باران و رنگ و رطوبت سبب باز شدن قشای رویی و در نهایت نفوذ رطوبت می شود، گچ پشت این رنگها به دلیل رطوبت صدمه دیده اند. نظر فعلی من این است که باید بررسی بیشتری در خصوص این ستونها انجام شود. در حال حاضر گمانه هایی زده ایم تا به هسته اصلی چوب برسیم و عموما چوب از پایه ستون آسیب می بیند. از این رو نیاز است تا مطالعات بیشتری داشته باشیم. مشکل سازه ای نیست و مربوط به آرایه است.
او در پاسخ به این سئوال که آیا مطالعاتی درخصوص میزان تخریبی که عمارت مسعودیه طی دعوای حقوقی بین شرکت سرمایه گذاری عظام و صندوق توسعه و احیا بناهای تاریخی متحمل شده، صورت گرفته است، گفت: پاسخ این سئوال خیلی سخت است و نمیتوان به دقت گفت که چنددرصد بنا فرسوده تر شده است اما قطعا فرسایش اتفاق افتاد. مرمت اضطراری یک بنا که امروز باید انجام شود را نباید به فردا موکول کرد، چرا که روند فرسایش بنا همیشه در یک روند سینوسی منظم طی نمی شود بلکه شیب تخریب به یکباره زیاد می شود. حتی نمیتوان گفت چند درصد بنا نیازمند مرمت اضطراری است.
او درخصوص ساخت سرویس بهداشتی در حیاط پشتی نیز گفت: این سرویس بهداشتی بخشی از تجهیز کارگاه مرمت و البته موقف است. تعدادی از استادکاران و کارشناسان مرمت ما در اتاق های حیات پشتی می خوابند و نیازمند سرویس بهداشتی بودند برای رفع نیاز آنها این سازه ساخت شد که برگشت پذیر هم هست. از آنجایی که خرید و جانمایی کانتینرهای آماده سرویس بهداشتی هزینه هنگفتی به همراه داشت و امکان آسیب به بنا را زیاد میکرد و وجود درخت در حیات مانع آن بود، در صدد ساخت سازه برآمدیم و تکرار میکنم که با پایان کارگاه های مرمتی برچیده خواهد شد و حتی ساخت آن با هماهنگی شورای فنی صندوق احیا بود.
تقی زاده با تاکید برآنکه عمارت مسعودیه در آینده علاوه بر تاثیری که در منطقه پیرامون خود و شهر تهران خواهد داشت، نقش برون مرزی نیز دارد، گفت: مرکز رویدادهای فرهنگی، هنری و آموزشی تهران در مسعودیه خواهد بود. در حوزه آموزشی به سراغ آموزش هایی می رویم که اکنون در دانشگاه ها وجود ندارد و بیشتر بین رشته ای هستند. برای مثال، اقتصاد فرهنگ، مدیر فرهنگی که بتواند برنامه ریزی فرهنگی داشته باشد. آموزش در حوزه سینما و…در کل آموزش هایی که هیچ جا نمی شود. حتی کارشناسی نسخ خطی و آثار تاریخی، ساز، اشیاء فرهنگی و…و شناسنامه دار کردن و حتی مرمت آثار را در این مکان انجام خواهیم داد، چرا که این کارها در هیچ مکانی انجام نمی شود.
تقی زاده با اشاره به تجربه ای که از بازگشایی درهای کارگاه های مرمتی به روی عموم دارد، گفت: بیشتر مدیران معتقد هستند که موقع مرمت باید درهای کارگاه ها به روی بازدید کنندگان بسته باشد اما من نتایج مثبت کارگاه های باز را دیده ام. نخست آنکه به کار انضباط داده می شود و مسئول کارگاه از آنجا که میداند زیر ذره بین افکار عمومی است درصدد ساماندهی کارگاه خود بر می آید و دیگر مصالح این سو و آن سو رها نمی شود، دوم آنکه کسی که کار مرمت می کند نمی تواند برود جایی قایم شود و چپق بکشد یا چرت بزند و…سوم آنکه ناچار است برای پاسخگویی به پرسش های متعدد بازدید کنندگان همیشه آماده و بروز باشد.
مدیر مرمت و احیای بناهای تاریخی شرکت سرمایه گذاری عظام درخصوص پیش بینی زمان مرمت عمارت مسعودیه گفت: پیش بینی من حدود 4 سال است و برای این مرمت نیز حدود 200 میلیارد تومان بدون تجهیز بنا نیاز است. ضمن آنکه قصد داریم امکان اجرای تئاتر و کنسرت را در مسعودیه فراهم کنیم و امکان حضور تا 1500 نفر را نیز داریم تا بتوانیم امنیت خیابانهای اطراف را تا پاسی از شب افزایش دهیم. نباید فراموش کرد که رفت و آمد افراد مختلف به مسعودیه طی روزهای فعالیت خود سبب شده بود تا معتادین و کارتن خوابهایی که در گوشه و کنار منطقه فعال بودند، برچیده شوند.
او همچنین در پاسخ به این سئوال که با توجه به آنکه بیشتر زمینه های گچ بری ها آبی و فیروزه ای بوده، آیا قرار است مجدد همین رنگ در پس زمینه زده شود، گفت: نمای ما چند رنگ است. اکنون در حال مرمت هستیم و لایه های تاریخی رنگها بیرون خواهد آمد. با توجه به آنکه در ادوار مختلف تاریخ استفاده های متفاوت از بنا داشتند به تبع رنگهای مختلف استفاده شد. برای مثال در دوره مسعود میرزا یک لایه رنگ و در دوره آموزش و پروش لایه دیگری از رنگ در بنا استفاده شد. هیچ کدام این لایه های رنگ پاک نمی شود بلکه شواهدی از آن در بخشهایی باقی خواهد ماند. سعی می کنیم که دوباره رنگهای گذشته را برگردانیم.
این استاد مرمت همچنین درخصوص وضعیت اورسی های عمارت مسعودیه گفت: هیچ کدام از اورسی ها تاریخی نیستند، چرا که در دوره ای تمام آنها به آتش کشیده و تخریب شده اند. آنچه اکنون وجود دارد توسط شادروان شیرازی ساخته شده و از آنجا که نگهداری خوبی نداشته، شکسته و تخریب شده اند.
گزارش و عکس: معصومه دیودار
