ته خط/ جدایی و طلاق‌های به یادماندنی تاریخ سینما
اختصاصی سلام سینما- در سینمای جهان آثار متفاوت و زیادی ساخته شده‌اند که طلاق محوریت اصلی‌شان بوده و یا رولی فرعی در فیلم ایفا می‌کرده است. برخلاف سینمای ایران که طلاق‌های به‌یادماندنی‌اش محدود هستند، در فیلم‌های آمریکایی و اروپایی، از آثار کلاسیک گرفته تا فیلم‌های هزاره سوم، از ژانر کمدی گرفته تا درام‌های خانوادگی، طلاق حضور پررنگ و قابل توجهی دارد.
اما اگر بخواهیم به همه این فیلم‌ها اشاره کنیم با لیست بلندبالا و کسل‌کننده‌ای روبه‌رو خواهیم بود که ممکن است بسیاری از فیلم‌هایش معمولی و یا حتی ضعیف باشد. ( اگر به‌خاطر داشته باشید در یادداشت طلاق‌های ماندگار فیلم‌های ایرانی این چنین نبود و با وجود تعداد کم اما عموم این فیلم‌ها خاص و جالب توجه بودند.)
بنابراین از میان کلی فیلم خوب و بد و یا مشهور و محجور این لیست ده‌تایی را از طلاق‌ها و جدایی‌های دلخراش و به‌یادماندنی تاریخ سینما آمریکا و اروپا در ادوار مختلفش تدارک دیده‌ایم.
هرچه باشد در روزهای اول آشنایی‌شان، مایکل جوانی مثبت در قامت یک سرباز منضبط و جدی ارتش بود و زن روی زندگی با او حساب کرده نه یک سرکرده مافیایی. از همان آغاز قسمت دوم سردی را در همسر مایکل می‌بینیم و به مرور با ترور در اتاق خواب، اینکه اجازه بیرون رفتن از محوطه خانه را ندارد و... متوجه بغرنج‌تر شدن اوضاع می‌شویم تا جایی که او به مایکل حقیقتی را درباره بچه‌شان می‌گوید و این حکم تیر خلاص را دارد. نه تنها مایکل برای همیشه او را طرد می‌کند که اجازه دیدن بچه‌ها را هم بهش نمی‌دهد.
صحنه‌ای که در کمال خونسردی، در را به روی او می‌بندد، در حالیکه صورت همسرش بسیار شکننده و مستاصل به‌نظر می‌رسد، یکی از به‌یادماندنی‌ترین صحنه‌های بهترین قسمت از سه‌گانه «پدرخوانده» فرانسیس فورد کوپولا است.
یک زن مطلقه
فیلم درحالی شروع می‌شود که مادر خانواده که زنی زیبا و قابل اتکاست متوجه می‌شود همسرش با دختر دیگری آشنا شده و می‌خواهد زندگی‌اش را با او ادامه دهد. زن درهم می‌شکند. مرد خیلی زود به سمت زندگی جدید خود می‌دود و زن را با اندوه خود و عزلتش باقی می‌گذارد و فیلم نشان می‌دهد چطور زن باید خودش و زندگی‌اش را جمع و جور کند.
پل مازورسکی در یکی از بهترین فیلم‌های دهه هفتاد، با ساختی که ملهم از سینمای مستقل آمریکا در اوج شور و خروش دهه هفتادی خود است، مضمونش را طوری می‌پروراند که یادآور فیلم‌های روشنفکرانه اروپایی هم باشد. او ترکیب بسیار جالبی را از تلفیق فرم و مضمون آمریکایی/ اروپایی به‌دست داده و موفق شده به عمق احساسات زنانه در پروسه از هم‌گسیختگی عاطفی و سراپا شدن دوباره، دست یابد.
سفید
سه‌گانه رنگ‌های کیشلوفسکی درباره رابطه و آدم‌هاست. در چارچوب‌های مختلفی به تشریح روابط می‌پردازد و در این میان «سفید» فیلمی است که با طلاق گره می‌خورد. سه‌گانه کیشلوفسکی یکی از مهم‌ترین مجموعه‌های تاریخ سینما است. فیلمی که هم تماشاگران عامه را به خود علاقمند کرده و هم محبوب منتقدان است.
«سفید» فیلمی اروپایی با فضاسازی خاص سینمای اروپا است: ریتم کندی که تماشاگر را به تفکر وا می‌دارد و لحظه‌هایی که با مکث و سکون، مورد تاکید قرار می‌گیرند. «سفید» درباره دختری به نام کارول است که از لهستان کمونیستی فرار کرده و در آرزوی زیست مدرن و آزاد به فرانسه آمده. او در آن‌جا کار می‌کند، عاشق می‌شود و ازدواج می‌کند اما با درخواست ناگهانی همسرش برای طلاق، زندگی که بعد از فرار به سختی برای خود دست و پا کرده، از هم می‌پاشد.
سکانسی که او از خانه همسرش رانده می‌شود و با یک چمدان در دستش، سرگردان خیابان‌های مدرنیته می‌گردد در عین سادگی، بسیار دردناک است.
کریمر علیه کریمر
احتمالا یکی از معروف‌ترین فیلم‌ها درباره طلاق که هم پروسه جدایی را مدنظر دارد و هم زیست بعد از طلاق را. نکته جالب «کریمر علیه کریمر» در اینست که فیلمساز رابرت بنتن، در عین اینکه معضلات زن را زیرنظر دارد اما با مرد می‌ماند و این‌بار این مرد داستان است که از ایده طلاق غافلگیر می‌شود و زندگی‌اش ناگاه فرومی‌پاشد. تد کارمندی است که برای پیشرفت در زندگی و فراهم کردن رفاه بیشتر برای خانواده خود در کار غرق شده و در این مسیر همسرش آنقدر تنها مانده که دیگر تاب تحمل این زندگی بدون توجه و محبت مردش را ندارد. درحالیکه تد خوشحال به خانه می‌آید تا خبر ترفیع شغلش را بدهد با این صحنه مواجه می‌شود که زنش درحال ترک کردن اوست. زن می‌رود و قرار نیست دیگر برگردد و حالا تد باید در نبود او زندگی را ادامه دهد و البته به امورات پسرشان برسد.
«کریمر علیه کریمر» فیلم درخشانی است با بازی‌هایی به‌یادماندنی از مریل استریپ و داستین هافمن که اسکار بهترین بازیگر مرد را برای او به ارمغان آورد.
وال و ماهی مرکب
نکته جالب در پرداخت داستان «وال و ماهی مرکب» در اینست که هرکدام از بچه‌ها انگار نماینده یکی از والدین خود هستند و با الگوگیری‌های متفاوت از کاراکترهای مادر و پدرشان، دو سیر زیستی و رشد متفاوت را در پیش می‌گیرند.
«وال و ماهی مرکب» فیلمی است که در کمال آرامش به مقوله طلاق می‌پردازد و خیلی خبری از داد و بیداد نیست و به‌جایش خانواده صحبت‌های متداومی باهم دارند تا بتوانند همگی در کنار هم از این مرحله گذار کنند. تماشای فیلم تجربه ویژه‌ای از جدایی را به تماشاگر نشان می دهد و از این نظر بهترین فیلم نوا بامبک هم به‌حساب می‌آید.
بازی رایان گاسلینگ و میشل ویلیامز بسیار همدلی‌برانگیز است و شخصیت پردازی خوب در فیلمنامه فیلمی را نتیجه می‌دهد که تا عمق عواطف تماشاگرش را نشانه می‌رود. درک سیانفرانس، کارگردان فیلم هم در اجرای خود به زیبایی حرارت عاشقانه در روزهای اول و سرمای رابطه در لحظات واپسین را با رنگ و نور و فاصله‌گذاری‌ها میان دوربین و شخصیت‌ها به تصویر می‌کشد و کارگردانی‌اش بسیار قابل توجه است.
صحنه‌ای که آن‌ها برای نجات زندگی خود به یک کلبه ساحلی رفته‌اند اما درست در لحظه‌ای که می‌خواهند شور سال‌های دور را احیا کنند، آن‌را بیش از همیشه پس می‌زنند، هم تماشاگر و هم کاراکترها را ناامید می‌کند و آن‌ها درمی‌یابند که راهی جز جدایی باقی نمانده... این یکی از صریح‌ترین و غم‌انگیزترین صحنه‌هایی است که درباره فروغ یک رابطه پرشور به نمایش درآمده است.
او در «پسرانگی» روند رشد و بزرگ شدن یک بچه از کودکی تا جوانی را روایت می‌کند. در پروسه تولید، هرسال با بزرگ‌تر شدن پسرک و رفتن روی سنش، بخشی از فیلم را می‌ساختند. هرچند که فیلم درباره رشد و نمو پسر و خصوصا دوران بلوغش است اما جدایی پدر و مادر و طلاقشان تاثیر ویژه‌ای در زندگی او و شخصیت‌اش و به تبع آن تمامیت فیلم دارد.
نکته مهم درباره این جدایی که به حاشیه نویسی فیلم می‌ماند و هرگز موکد نمی‌شود اما نمی‌توان منکر نقش پررنگش شد، در همین تاثیر غیرمستقیمی است که بر روند بزرگ شدن پسرک و شخصیت شکل گرفته نهایی‌اش می‌گذارد.
نکته درباره گلوریا اینست که بچه‌هایش سرو سامان گرفته‌اند و هرکدام زندگی خود را دارند، خودش یک روزمره ثابت دارد و زندگی‌اش تثبیت شده است و از تکانه‌های عاطفی جدایی گذر کرده و به‌خوبی با تنهایی خودش کنار آمده و با آن خوشحال است اما در همین رقص‌های شبانه است که با ورود ناگهانی مردی به زندگی‌اش، روند عادی زیست رها و شادمانه او بعد از طلاق دستخوش تغییر می‌شود.
بازی جولیان مور به تنهایی درجه کیفی فیلم را جابه‌جا می‌کند و چند پله‌ای بالاتر می‌کشد. او در نقش گلوریا بل می‌درخشد. آنقدر که حتی نمی‌توان بهترین صحنه بازیگری‌اش در این فیلم را انتخاب کرد. امکان ندارد تماشاگری با دیدن فیلم مجذوب این زن زیبا و شکننده و رقص‌های تک نفره رهایی‌بخشش نشود.
پیچیده است
حالا طی مجموعه اتفاقاتی او همسر سابقش را دوباره می‌بیند و انگار شعله خاموش میان آن‌ها دوباره جان می‌گیرد. از سوی دیگر پای یک مرد دیگر هم وسط است که به جین علاقه ویژه‌ای دارد اما نمی‌خواهد زندگی مشترکی آغاز کند و حالا جین بعد از مدت‌ها تنهایی، در یک دوراهی عاطفی میان رجعت به همسر سابق خود و مرد دیگر قرار می گیرد. به راستی که پیچیده است!
بر خلاف عموم فیلم‌هایی که درباره جدایی هستند یا طلاق بخش مهی از آن‌ها است، بامبک در «داستان ازدواج» به‌جای اینکه روی تنهایی و حزن و اندوه جدایی دست بگذارد، سعی دارد نشان دهد که چطور این جدایی می‌تواند باعث شکوفایی آدم‌ها شود و یا حداقل، در کمترین حالتش، آدم‌ها را با جنبه‌های سرکوب‌شده شخصیت‌شان که در پی ازدواج به‌وجود آمده است، روبه‌رو می‌کند. انگار از دل جدایی هر دو طرف این رابطه مجبور می‌شوند به خودشان و درونیاتشان نگاهی دوباره بیاندازند و از این رهگذر آنچه را که بوده‌اند بکوبند و یک انسان جدید، از نو بسازند.
بخشی از فیلم که مربوط به پروسه جدایی و وکیل‌بازی و گیس و گیس کشی است، بدترین صحنه‌های فیلم را نتیجه می‌دهد و شاید اصلی‌ترین عاملی باشد که نگذارد «داستان ازدواج» بدل به یک فیلم پنج ستاره شود.
