فیلم‌های ایرانی و خارجی که درباره زلزله ساخته شده اند

سمفوني دوربين براي خاک ...

سيل، گردباد، صاعقه، زلزله و... با شنيدن نام اينها ياد چه چيزي مي‌افتيد؟ اولين چيزي که به ذهن مي‌رسد ويراني است و به دنبالش مرگ. اينها بلاياي طبيعي هستند و جزء جدايي‌ناپذير زندگي ماهرازگاهي ‌مي‌آيند، تکاني به زندگي ما مي‌دهند و مي‌روند. کم اتفاق ‌مي‌افتند ولي آنچنان فجيع‌اند که خاطرات تلخ‌شان(تاکيد مي‌کنيم تلخ، چون شيريني‌اي در کار نيست!) تا سال‌ها و گاهي براي همه عمر در ذهن مي‌مانند.

سيل که مي‌آيد همه چيز را جارو مي‌کند و مي‌رود، حتي انسان‌ها را. گردباد همه چيز را با خود مي‌برد، زير و رو مي‌کند حتي انسان‌ها را! صاعقه مي‌زند، خشک مي‌کند، مي‌سوزاند و مي‌کشد. زلزله ويران مي‌کند، از کشته پشته مي‌سازد و خانه‌ها را به تلي از خاک بدل مي‌کند. خدا را شکر که گردباد و صاعقه در کشور ما نيست و سيل کم است.

ما چيزي به‌نام «تورنادو» و «کاترينا» نداريم ولي تا دلتان بخواهد زلزله داريم. از صدقه سري خانه‌هاي مقاوممان هم، ويراني زلزله برايمان سنگين تمام مي‌شود. به تصوير کشيدن اين خاطرات تلخ و ويراني‌ها اتفاقي است که سال‌هاست با سينماي ما عجين است، اما حال با ويراني آذربايجان دوباره انگار از دل خاک بيرون آمده. اين‌بار سراغ فيلم‌ها و سريال‌هاي خاطره‌انگيزي رفتيم که با محوريت زلزله ساخته شده.

خانه دوست کجاست

اولين و تنها سه‌گانه زلزله را «عباس کيارستمي» ساخته. کيارستمي به‌خاطر معروفيت بيش از اندازه‌اش(!) نياز به معرفي ندارد. اولين فيلم اين سه‌گانه در سال ?? و در شهرهاي شمالي و با نام «خانه دوست کجاست» ساخته شد. کيارستمي اين فيلم را با مشارکت کانون پرورش فکري ساخته است. البته داستان اين فيلم ربطي به زلزله ندارد و به‌خاطر اينکه دو فيلم بعدي در ادامه اين داستان است يکي از فيلم‌هاي سه‌گانه محسوب مي‌شود. مضمون داستان در مورد پسر بچه‌اي است که يک بار دفتر مشق دوستش را اشتباه با خود به خانه مي‌برد و مجبور مي‌شود مشق دوستش را هم بنويسد.

زندگي و ديگر هيچ

داستان دوم به نام «زندگي و ديگر هيچ» که يک سال بعد از زلزله مرگبار «رودبار» ساخته شد داستاني در مورد همان زلزله است. داستان اين قسمت به قسمت قبلي مربوط مي‌شود. يعني پدر و پسري، سه روز بعد از زلزله خرداد ?? به گيلان مي‌روند تا بازيگران فيلم قبلي را که در رودبار زندگي مي‌کردند پيدا کنند. ولي با راه بندان شديد مواجه مي‌شوند. در آخر داستان اين دو نفر به آن دونفر(!) نمي‌رسند ولي از سلامت جسمي‌‌شان مطلع مي‌شوند.

زير درختان زيتون»

آخرين و سومين قسمت از اين سه‌گانه دو سال بعد يعني در سال ?? با نام «زير درختان زيتون» ساخته مي‌شود. باز هم داستان در مورد رودبار است. اين قسمت درا‌مي عاشقانه دارد در مورد علاقه پسري به دختري در همان روستا. اما خانواده دختر و خود دختر با اين ازدواج مخالف هستند تا اينکه زلزله مي‌آيد و پدر و مادر دختر از دنيا مي‌روند. ولي باز هم دختر تن به ازدواج با پسر نمي‌دهد. در اين ميان گروهي براي فيلمبرداري به رودبار مي‌روند و از اين دونفر به عنوان بازيگر غيرحرفه‌اي در کار دعوت مي‌کنند. کارگردان که به علاقه پسر به دختر پي مي‌برد به داستان آنها علاقه‌مند مي‌شود و مي‌خواهد داستان آنها را جلوي دوربين ببرد.

ميناي شهر خاموش

بعد از زلزله رودبار و منجيل در خرداد ??، زلزله «بم» در اوايل دي سال ?? در رده دوم بدترين زلزله‌ها، به لحاظ تعداد کشته، در ايران قرار دارد. اين زلزله هم سوژه جديدي براي فيلمسازي بود. سه سال بعد از اين اتفاق، «امير شهاب رضويان» که آن موقع ?? سال داشت و تا قبل از آن «سفر مردان خاکستري» را ساخته بود فيلمي با نام «ميناي شهر خاموش» با محوريت زلزله بم ساخت. اين فيلم با اينکه سيمرغ بهترين کارگرداني جشنواره بيست و پنجم فجر را هم گرفت ولي در سينما با استقبال خوبي روبه‌رو نشد. اين فيلم زندگي يک پزشک ايراني را روايت مي‌کند که ?? است در آلمان زندگي مي‌کند و بعد از اين مدت تصميم مي‌گيرد به کشورش برگردد. او که زندگي چندان خوبي نداشته در طول زمان برگشتش به ايران به زادگاهش بم مي‌رود و در آنجا متوجه مي‌شود که مادرش عشق فرد ديگري بوده. نقش اصلي اين فيلم را «عزت‌الله انتظامي» بازي مي‌کرد.

خاک سرد

دومين فيلم معروفي که در مورد زلزله بم ساخته شد «خاک سرد» به‌کارگرداني «رضا سبحاني» و بازي «محمدرضا فروتن» است. اين فيلم روايتگر داستان زندگي خانواده‌اي است که بعد از زلزله بم بايد با سختي کوير دست و پنجه نرم مي‌کردند تا بتوانند زنده بمانند. اين فيلم در سال ?? ساخته شد و در جشنواره فجر سال بعدش (همزمان با ميناي شهر خاموش) شرکت کرد ولي جايزه‌اي دريافت نکرد. اين فيلم هم در سينما اکران شد و با بي‌مهري مخاطبان همراه شد!

بيدار شو آرزو

يکي از کارهاي متفاوت و فوق‌العاده‌اي که همين تازگي‌ها از شبکه نمايش پخش شد کاري بود با نام «بيدار شو آرزو» به کارگرداني «کيانوش عياري». اين کار دقيقا بعد از زلزله بم ساخته شد. عياري براي ساخت اين فيلم، فيلمبرداري «روزگار قريب» را نيمه رها کرد و به بم رفت. ساخت اين فيلم يک سال طول کشيد. خود عياري گفته بود اين فيلم براي جشنواره‌ها و اکران ساخته نشده ولي در جشنواره بيست و سوم فجر اکران شد و سيمرغ بلورين «بهترين اثر هنر و تجربه» را دريافت کرد. عياري در مورد اين فيلمش گفته ديدنش اصلا خوشايند نيست. داستان فيلم در مورد زنداني‌اي است که در زندان کرمان بوده. شب زلزله مرخصي مي‌گيرد که به خانواده سر بزند که ناگهان زلزله مي‌شود. همسر، مادر و دخترش (آرزو) زير آوار از دنيا مي‌روند. در اين ميان اتفاقاتي مي‌افتد که اين فيلم را بسيار تلخ مي‌کند. در آخر هم زنداني دوباره به زندانش برمي‌گردد.

فيلم هاي خارجي با موضوع زلزله

در سال ???? ميلادي زلزله‌اي به بزرگي ?.? ريشتر شهر تانگشان در چين را لرزاند به‌طوري که حدود ??? هزار نفر کشته شدند. آن زلزله الهام‌بخش بسياري از کارگردانان چيني براي ساخت فيلم سينمايي شد. از معروف‌ترين‌هاي آنها «بعد از زلزله» است که در سال ???? ساخته شد. اين فيلم درامي طولاني اما دلنشين براي پاسداشت کشته‌شده‌هاي آن زلزله است. اثر معروف ديگر، «آسمانخراش جهنمي» به‌کارگرداني «مارک رابسون» آمريکايي است که در سال ???? ميلادي ساخته شد. به‌غيراز فيلم‌هاي سينمايي، سريال‌هاي زيادي هم در مورد زلزله ساخته شد كه معروف‌ترين آنها «سال‌هاي دور از خانه»، با نام معروف «اوشين» است. سريالي كه به‌عنوان تاثيرگذارترين سريال در ايران شناخته شد. پخش اين سريال از سال 1365 شروع شد و تا چندسال طول كشيد. داستانش در مورد زندگي زني ثروتمند بود كه قصه زندگي‌اش را تعريف مي‌كرد. اوشين در جواني و بعد از زلزله‌ ويرانگري که در سال ???? در توکيو اتفاق مي‌افتد تمام هستي و خوشبختي‌اش را از دست مي‌دهد و تمام بدبختي‌هايش از همان زمان شروع مي‌شود.

بیشتر بدانید : درباره مجموعه‌های ژاپنی خاطره‌انگیز

پايان ‌بندي

اگر بتوان زلزله را به‌طور جداگانه به صورت ژانر در نظر گرفت؛ ساخت فيلم در اين ژانر بسيار پررونق است. نمونه‌هاي خارجي اين ژانر به‌قدري زياد است كه از شمارش خارج شده‌اند. با نگاهي به آمار فيلم‌ها و سريال‌هاي ساخته شده در سينماي ايران و جهان، اين نتيجه به‌دست مي‌آيد كه با وجود جديد نبودن رخدادي مثل زلزله ولي هميشه مورد توجه سينماگران بوده. در واقع مي‌توان گفت، سينما و دوربين مقهور اين اتفاق بزرگ هستند. به‌نظر مي‌رسد تا دنيا، دنياست، زلزله كماكان به‌عنوان داغ‌ترين سوژه براي ساخت فيلم است.

بیشتر بدانید : روایت زلزله بم در قاب سینمای ایران

گردآوري: گروه فرهنگ و هنر سيمرغ
seemorgh.com/culture
منبع: tehrooz.com