اختلال شخصیت نوعی وضعیت سلامت روانی می باشد که بر طرز تفکر، احساس و رفتار فرد تاثیر می گذارد. اختلال های شخصیتی بر اساس شباهت های توصیفی به سه دسته تقسیم بندی می شود. در این مطلب با اختلال شخصیت کلاستر a آشنا می شوید.
منظور اختلال شخصیت کلاستر a
به طور کلی اختلال شخصیت نوعی وضعیت سلامت روانی فرد است که بر طرز تفکر، احساس و رفتارش تاثیر می گذارد. این اختلال ها می توانند کنترل احساسات و تعامل با دیگران را دشوار نمایند. همچنین شامل الگوهای رفتاری طولانی مدتی می باشند که در طی زمان تغییر چندانی پیدا نمی کنند.
در بیشتر مبتلایان به اختلال شخصیت، این الگوها به پریشانی عاطفی در مسیر کاری، درسی، یا زندگی روزمره گردد. به عبارتی اختلالات شخصیتی الگوهای پایداری از رفتار و تجربه درونی می باشند که به انتظارات فرهنگی به طور قابل توجهی فرق دارند. همچنین فراگیر و انعطاف ناپذیر می باشند که از دوره نوجوانی یا ابتدای بزرگسالی این اختلالات شروع شده و در طی زمان ثابت مانده و سبب پریشانی فرد می گردند.
قابل ذکر است این اختلال ها بر اساس شباهت های توصیفی به سه دسته تقسیم بندی می شوند. دسته اول اختلال شخصیت کلاستر a که شامل اختلال های پارانویا، اسکیزوئید و اسکیوزتایپی می باشند. دسته دوم اختلال شخصیت کلاستر b است که اختلال های شخصیت ضد اجتماعی، مرزی، نمایشی و خود شیفته را در بر می گیرد.
و در نهایت دسته سوم اختلال شخصیت c بوده که شامل اختلال شخصیت اجتنابی، جبری، وابسته و وسواسی می باشد. در این مطلب با اختلال شخصیت کلاستر دسته a بیشتر آشنا خواهید شد.
اختلال شخصیت کلاستر a مجموعه ای از اختلالات شخصیتی می باشد که می توانند به صورت مزمن بر کیفیت زندگی فرد مبتلا تاثیر بگذارند. به طور معمول فرد مبتلا از بیماری خود اطلاعی ندارد و بینشی نسبت به رفتارهای عجیبش هم ندارد. ولی اطرافیان را شدیدا رنج می دهد. با آگاهی از انواع اختلال شخصیت کلاستر a و روش های درمان آن می توان زودتر این اختلال را شناسایی و فرد مبتلا را به سوی درمان و افزایش کیفیت زندگی هدایت کرد.
در این نوع اختلال شخصیتی برای فرد دشوار است که با سایرین ارتباط برقرار کند و ممکن است دیگران به او به عنوان یک فرد عجیب و غریب و غیرعادی نگاه کنند. به عبارتی ویژگی مشترکی که در این دسته اختلال شخصیتی قرار می گیرد این است که فرد مبتلا به آن اغلب غیرعادی یا عجیب به نظر می رسد.
به این ترتیب داشتن رفتارهای عجیب و غریب، مشخصه اختلالات شخصیت کلاستر a می باشد که می تواند در قالب اختلال شخصیت پارانویید، اسکیزوئید واسکیزوتایپ خود را نمایان سازد.
۱. اختلال شخصیت پارانویید
خصوصیت اصلی فرد پارانویید یک الگوی عدم اطمینان و بدبینی فراگیر نسبت به سایرین می باشد. به نحوی که انگیزه های دیگران از سوی وی به عنوان انگیزه های بدخواهانه تفسیر می گردد. این الگو از ابتدای بزرگسالی شروع شده و در زمینه های متعدد نمایان می شود.
فرد مبتلا به این اختلال بدون این که شواهد خاصی باشد همواره تصور دارد که دیگران می خواهند او را استثمار کرده یا فریب داده و صدمه بزنند. در حقیقت وی مدام احساس می کند دیگران درحال دسیسه چینی علیه او هستند و این موضوع سبب می شود که بدون علت و ناگهانی به دیگران حمله ور شود.
مبتلایان به شخصیت پارانویید اغلب مشغولیت ذهنی بیش از اندازه درباره وفاداری و صداقت اطرافیان خود داشته و اکثرا با تردیدهای بی مورد اطرافیان را آزار می دهند. این شک و تردیدها سبب شده که به هیچ فردی اعتماد نکرده و تمایلی برای صمیمی شدن با افراد نداشته باشد.
با توجه به این که فرد پارانویا هر تعامل کوچکی را زیر سوال می برد به هیچ سوال شخصی پاسخ نمی دهد و اغلب از سوی دیگران هم به عنوان فردی تهدید کننده در نظر گرفته می شود. به طور کلی این افراد در زندگی دائما ناراضی بوده و همیشه در ذهن خود با توهین های خیالی درگیر می باشند و با خشم به دیگران جواب می دهند.
این مسئله در روابط زناشویی با حسادت های جدید و رنج آور خود را نمایان می سازد. شخصیت پارانویید به همه افراد شکاکیت و اعتماد دیرپایی دارد. و مسئولیت این احساسات نیز از نظر وی بر عهده دیگران است نه او. فرد مبتلا به این اختلال شخصیتی اغلب متخاصم، متعصب، تحریک پذیر، خشمگین و جرم اندیش توصیف می شود.
افرادی که شواهدی دال بر تخلف دیگران از قانون جمع کرده و به همسر سوظن مرضی داشته، اغلب در این دسته اختلال قرار می گیرند. این افراد ممکن است سرد و دور به نظر برسند. همچنین احتمال دارد بی دلیل به افراد، مکان ها و مسائل بیش از حد مشکوک شوند.
تشخیص اختلال شخصیت پارانویید به چه صورت است؟
پیش از هر چیز باید اشاره کرد میزان شیوع این اختلال بین ۲-۴ درصد است. و در بستگان بیمار مبتلا به اسکیزوفرنی بروز شخصیت پارانویید بیشتر از افراد دیگر می باشد. در ضمن پارانویا در مردان نسبت به زنان شایع تر است. برای تشخیص اختلال شخصیت پارانویید ممکن است حین معاینه روانپزشکی، رسمی به نظر رسیده و از این که به اجبار به روانپزشک مراجعه کرده اند، ناراحت باشند.
تنش عضلانی، منبسط کردن عضلات و ناتوانی در آسودن و نیاز به کاوش محیط برای پیدا کردن سر نخ هایی در آن، ممکن است در فرد مبتلا دیده شود. حالت عاطفی بیمار جدی نبوده و برخی از پیش فرض های آن ها در بحث ها ممکن است اشتباه بوده ولی تکلم منطقی است. همچنین در محتوای فکر آن ها از فرافکنی، پیش داوری و افکار انتساب به خود مشاهده می شود.
درمان اختلال شخصیت پارانویید
اختلال شخصیت پارانویید به دو روش دارو درمانی و روان درمانی تحت معالجه قرار می گیرد. در روش اول برای مقابله با اضطراب و پریشانی بیمار دارو درمانی مفید می باشد. در بیشتر موارد داروی ضد اضطراب کافی بوده ولی در مواردی ممکن است داروی ضد روان پریشی به میزان کم و مدت کوتاه تجویز گردد.
روش دوم که روان درمانی است درمانگر باید در همه برخوردهایی که با این نوع بیماران دارد کاملا روراست و صریح باشد. اگر به علت تناقض یا اشتباهی، به طور مثال دیر آمدن درمانگر سر جلسه روان درمانی بهتر است صادقانه معذرت خواهی نماید. و چنانچه در دفاع از خود به توجیه پردازد، باید بداند که اعتماد و تحمل روابط صمیمانه برای این نوع بیماران مشکل است.
شایان ذکر است بیمار پارانویید در گروه درمانی خوب عمل نمی کند با این وجود روان درمانی گروهی جهت ارتقای مهارت اجتماعی و کاهش تردید آن ها از طریق ایفای نقش می تواند سودمند باشد.
۲. اختلال شخصیت اسکیزوئید
خصوصیت اصلی شخصیت اسکیزوئید یک الگوی فراگیر کناره گیری از ارتباطات اجتماعی و دامنه محدود بیان احساسات در موقعیت های بین فردی می باشد. این الگو از ابتدای بزرگسالی شروع و در جنبه های مختلفی نمایان می شود. افراد مبتلا به این اختلال، در ظاهر به صمیمیت تمایلی ندارند.
فرد اغلب فعالیت هایی را انتخاب می کند که به مشارکت با دیگران نیاز نداشته باشد و در نتیجه از سوی دیگران به عنوان فرد تنها و منزوی توصیف می شود. همچنین این افراد علایق محدوید داشته و اغلب از دوستان نزدیک یا محرم راز به جز یک خویشاوند درجه یک محروم می باشند.
جالب است بدانید که این افراد نسبت به تاییدها و انتقادات اطرافیان بی تفاوت بوده و از این که دیگران درباره آنها چه تصوری دارند، ناراحت نمی شوند. فرد اسکیزوئید به علت واکنش پذیری هیجانی پایین ممکن است در ظاهر به عنوان فردی موقر شناخته شود ولی در درون مشکلات عمیقی در تجربه عواطف دارد.
در حقیقت شخصیت اسکیزوئید به ندرت می توان هیجانات شدید مانند خشم یا شادی را تجربه کند. از این رو در ارتباطات نزدیک تر به عنوان فردی بی احساس و سرد توصیف می شود. به طور کلی این افراد الگوی همیشگی زندگی آن ها انزوای اجتماعی است. از تعامل انسانی ناراحت شده و درونگرای افراطی هستند.
دیگران نیز آن ها را فردی نامتعارف و منزوی تلقی می کنند. این افراد ممکن است بیشتر وقت شان را به تنهایی گذرانده و فعالیت های انفرادی را ترجیح می دهند. اختلال اسکیزوئید می تواند سبب عدم علاقه در افراد دیگر شود. این افراد در یک زندگی تخیلی یا فانتزی غنی درگیر بوده و در بروز احساسات خود با مشکل بسیاری روبرو هستند.
اختلال شخصیت اسکیزوئید چگونه تشخیص داده می شود؟
این افراد در معاینه روانپزشکی ممکن است به نظر رسد که از مسئله ای ناراحت هستند. آن ها به ندرت تماس چشمی را تحمل می نمایند. بیمار اسکیزوئید دوست دارد هر چه زودتر مصاحبه تمام شود. حالت عاطفی این افراد محدود، سرد با به طرز نابجایی جدی می باشد. شاد بودن برای شخصیت اسکیزوئید دشوار است.
تکلم بیمار هدفمند بوده ولی بیشتر پاسخ ها کوتاه است و سعی می کند در حرف زدن پیش دستی نکند. این بیماران گاه صنایع ادبی غیر معمول مانند استعاره های غریب را استفاده می کنند. ممکن است شیفته اشیای بی جان یا مفاهیم ماورای طبیعی بوده و در محتوای ذهنی شان احساس صمیمیت ناموجهی نسبت به افراد ناآشنا وجود دارد. وضعیت هوشیاری و شناخت بیمار سالم بوده و حافظه آن ها کارکرد خوبی دارد.
درمان اختلال شخصیت اسکیزوئید
در این اختلال شخصیت نیز برای معالجه دو شیوه درمانی روان درمانی و دارو درمانی به کار گرفته می شود. درمان بیماران دچار اختلال شخصیت اسکیزوئید مشابه درمان افراد مبتلا به پارانویا بوده با این فرق که تمایل و استعداد این بیماران برای درون نگری با انتظارات درمانگر هخوانی داشته و ممکن است با درمانگر رابطه صمیمی ایجاد نکرده ولی در روان درمانی فعالانه مشارکت می کنند.
در گروه درمانی هم ممکن است بیمار تا مدت ها سکوت نماید ولی سرانجام مشارکت می کند. در برابر حملات متخاصمانه سایر اعضای گروه به این بیمار که چرا اینقدر ساکت است باید از بیمار دفاع نمود. برای دارو درمانی نیز مقادیر کمی داروهای ضد روان ریشی، ضد افسردگی و محرک روانی در بعضی بیماران موثر است. داروهای سرتونرژیک ممکن است حساسیت بیمار به طرد را کاهش دهد. همچنین بنزودیازپین ها هم سبب کاهش اضطراب بین فردی شوند.
۳. اختلال شخصیت اسکیزوتایپی
دسته آخر از اختلالات وابسته به اختلال شخصیت کلاستر a، اختلال اسکیزوتایپی می باشد. خصوصیت اصلی این ناهنجاری شخصیتی یک الگوی فراگیز از ایرادهای اجتماعی و بین فردی می باشد که علاوه بر تحریف های شناختی و رفتارهای عجیب با ناراحتی حاد و ظرفیت خیلی کم برای برقراری رابطه صمیمی مشخص می گردد.
فرد مبتلا اغلب تفسیرهای نادرستی از اتفاقات پیرامونش دارد و به رویدادهای محیطی معانی خرافی خاصی می دهد. شخصیت اسکیزوتایپی اغلب خرافاتی است و دارای مشغولیت ذهنی بسیاری نسبت به این مسائل می باشد. آن ها به طور معمول با عقاید عجیب شان حس می کنند دارای قدرت ویژه ای برای خواندن افکار دیگران یا پیش بینی حوادث و اتفاقات هستند.
این افراد به طور معمول گفتار عجیبی داشته و حرف های مبهم و نامربوط می زنند. ضمنا ممکن است مانند شخصیت پارانویید افکار بدبینانه و همراه با سوظن از خود بروز دهند. از دیگر خصوصیت شخصیت اسکیزوتایپی می توان به تعاملات خشک و محدود با سایرین، پوشیدن لباس های نامناسب، ظاهر عجیب، بی توجهی به قراردادهای اجتماعی و مضطرب بودن در حضور افراد ناآشنا اشاره کرد.
حتی به نظر افراد غیر متخصص نیز مبتلایان به این اختلال، بسیار عجیب و غریب به نظر می رسند. تفکر جادویی، افکار متنسب به خود، عقاید منحصر به فرد، اشتباهات ادراکی و گسستن از واقعیت زندگی روزانه این افراد می باشد. این افراد به داشتن روابط صمیمی تمایل کمی دارند و به دیگران بی اعتماد می باشند. ضمنا اضطراب اجتماعی زیادی را تجربه می نمایند.
در گذشته ۳ درصد افراد با این اختلال روبرو بودند. نسبت جنسی آن مشخص نیست ولی در زنان مبتلا به سندروم ایکس شکننده شایع می باشد. در بستگان تنی بیمار مبتلا به اسکیزوفرنی هم بیشتر از گروه های شاهد گزارش شده است.
تشخیص و درمان اختلال شخصیت اسکیزوتایپی
اختلال شخصیت اسکیزوتایپی بر اساس تفکر، رفتار و ظاهر منحصر به فرد بیمار تشخیص داده می شود. و درمان آن هم مشابه اختلالات قبلی به دو صورت روان درمانی و دارو درمانی صورت می گیرد. همچنین می توانید برای آشنایی با اختلال شخصیت مرزی و اختلال شخصیت اجتنابی روی لینک ها کلیک کنید.
