سرو ابرکوه قدیمی ترین درخت زنده جهان در یزد + عکس

سرو ابرکوه قدیمی ترین درخت زنده جهان در یزد

سَرْو اَبَرکوه یا (سرو زرتشتی) یکی از آثار طبیعی ملی ایران است.

• ثبت بیوگرافی و زندگینامه شما در گوگل!

این درخت که در شهر ابرکوه قرار دارد که یکی از پیرترین موجودات زنده دنیا است. محیط تنه این درخت در روی زمین یازده و نیم متر است و بلندای آن بین 25 تا 28 متر برآورد شده است.

سرو ابرکوه با عمر تقریبی 4500 سال به عنوان پیرترین درخت ایران و آسیا و و پس از کاج متوشلخ در کالیفرنیا دومین درخت پیر جهان به حساب می آید.

حمدالله مستوفی در کتاب نزهت القلوب که در سال 740 قمری تألیف شده درباره ابرکوه می نویسد :

آنجا سروی است که در جهان شهرتی عظیم دارد. چنانچه سرو کشمیر و بلخ شهرتی داشته و اکنون این از آن ها بلندتر و بزرگتر است و درخت سرو در ایران زمین مثل آن نیست.

دانشمند روس الکساندروف ، عمر این سرو را بیش از 6000 سال و محققان ژاپنی سن آن را بیش از 8000 سال می دانند. برخی از افسانه ها ، کاشتن آن را به زرتشت و برخی نیز به یافث (پسر نوح) نسبت می دهند.

سرو باشکوه ابرکوه از گونه سرو شیراز و از سروهای مدیترانه این درخت با نام علمی cuppresus sempervirens با ارتفاع 25 متر می باشد. قطر تنه آن 4/5 متر بوده و بسیاری از دانشمندان و کارشناسان داخلی و خارجی از این درخت به عنوان یکی از کهنسال ترین درختان جهان یاد می کنند. الکساندر روف (دانشمند) عمر درخت را 4000 تا 4500 سال برآورد کرده بود ولی پس از آن دانشمندان بازدید کننده روسی از ژاپن و روسیه عمر درخت را تا 7 هزار سال تخمین زده اند. این درخت دارای ارزش علمی ، قدمت و زیبایی خارق العاده ای بوده و نیز به عنوان میراث طبیعی ایران بعد از قله دماوند به ثبت رسیده است و هرساله بازدیدکنندگان فراوانی از داخل و خارج کشور را به خود جذب می نماید. با توجه به ارزش های قابل توجه درخت و به منظور صیانت از این گنجینه ژنی ارزشمند برابر با مصوبه مورخ 1382/12/27 شورایعالی حفاظت محیط زیست سرو ابرکوه به عنوان اثر طبیعی ملی در زمره مناطق چهارگانه محیط زیست قرار گرفت. تا قبل از این مصوبه حفاظت و مدیریت سرو به عهده شهرداری ابرکوه بود و پس از آن مدیریت بر عهده اداره محیط زیست قرار گرفت.

اثر و نماد ملی

نماد سرو به عنوان یکی از نمادهای مهم در ایران باستان شناخته می شود. در نگاره ها و آثار باستانی مانند حجاری های دوره هخامنشی در تخت جمشید ، نماد درخت و به طور خاص ، سرو آورده شده است.

در فرهنگ ایرانیان قدیم آمده است :

سرو به دلیل آن که درختی همیشه سبز است ، همواره در ایران اهمیت خاصی داشته است و سرو ابرقو نیز که آن را سرو زرتشت می نامند ، نمادی از همین امر به شمار می رود.در پارچه بافی های ایران گونه ای گیاه ، درخت و در واقع همان سرو خمیده که بعدها در فرهنگ ایرانی بته جقه نامیده شده ، دیده می شود. مینیاتور بهترین مجال برای شناسایی این درخت کهنسال است که به شکلی منحصر به فرد در آثار هنرمندان این مرز و بوم جلوه کرده است. سرو ابرقو ، این نگین سبز کویر ایرانیان در تمامی جهان به عنوان نمادی از زندگی و زیبایی معرفی شده است. این درخت کهنسال که تاریخ بشر به آن مباهات می کند ، از قبل از اسلام به یادگار باقی مانده و با سن زیادی که دارد با شادابی قابل قبولی در حاشیه شهر ابرکوه استقرار یافته است.

اقدامات لازم برای نگهداری از سرو ابرکوه

سرو زیبای ابرکوه باید توسط ما ایرانیان به نسل های بعدی نیز معرفی گردد و نسل به نسل منتقل شود. به منظور جلوگیری از بروز هرگونه خسارت به درخت کهنسال و حفظ آن بعنوان میراث ماندگار جهت ارائه به نسل های بعد مطالعات تفصیلی - اجرایی نحوه نگهداری از اثر طبیعی ملی سرو ابرکوه جهت ساماندهی و مدیریت سرو تهیه و تصویب گردیده است. در این طرح تلاش شده تا تمامی ملاحظات حفاظتی ، گردشگری و خدمات شهری در کنار هم دیده شود و با ایجاد هماهنگی و مدیریت همه جانبه و با دوام نیز ضمن حفظ سلامتی درخت تا حد ممکن در زمینه بهره برداری از دیدگاه گردشگری پایدار فراهم گردد.

درختان دیرزیست در دوران طولانی زندگی خود ممکن است با موانع اکولوژیک و تنش های نامساعد محیطی روبرو شوند که برای حفظ آنها می بایست از نظر متخصصان و کارشناسان بهره جست. بدین منظور کمیته کمیته استانی ساماندهی سرو ابرکوه با مسئولیت محیط زیست و همکاری رابطین این کمیته در دفتر فنی استانداری ، سازمان جهاد کشاورزی ، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه یزد ، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان ، اداره حفظ نباتات جهاد کشاورزی ، اداره کل منابع طبیعی ، سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری ، شهرداری و فرمانداری ابرکوه تشکیل گردیده تا در جلسات مستمر آن با همفکری کارشناسان مجرب از ارگان های یادشده ، راهکارهای حفاظت و ساماندهی سرو ابرکوه را به نحوی اجرایی کند که مبتنی بر دیدگاه های حفاظتی بوده و تضمین کننده بقا و دوام این گونه باشد.

از مهمترین اقدامات انجام شده توسط این اداره کل با همکاری برخی از ارگانها نظیر شهرداری و فرمانداری ابرکوه و استانداری یزد می توان به موارد ذیل اشاره نمود :

• حصارکشی و ساماندهی فضای پیرامون اثر طبیعی ملی سرو ابرکوه
• به کارگیری روشهای مبارزه بیولوژیک به منظور دفع و جلوگیری از آسیب آفات به درخت
• پیگیری از متخصصین ذیربط در کشور و خارج از کشور به منظور ترمیم تنه درخت
• نصب صاعقه گیر

جایگاه سرو در ادبیات کهن فارسی

"سر به آزادگی از خلق برآرم چون سرو"

همه ما می دانیم درخت سرو همیشه سبز است و می توان گفت که هیچ گاه روی خزان را نمی بیند. علاوه بر این ویژگی برجسته ، درخت سرو ، مقاومت بسیار خوبی نیز در برابر خشکسالی داشته و در برابر طوفان ها نیز مستحکم است ، آن هم به حدی که تا روی زمین خم می شود ، ولی هرگز کمر آن نمی شکند و استوار باقی می ماند.

در ادبیات فارسی و در توصیفاتی که به طور معمول از معشوق صورت می گیرد به سراغ بلندقامتی ایشان رفته و وی را بسان سرو می دانند.

برای مثال بیدل می فرماید :

نیست سرو از بی بری ممنون احسان بهار

بار منت خم نسازد گردن آزاده را

و یا اوحدی مراغه ای در جایی به قامت رعنا و ایستاده سرو اشاره کرده :

ای سرو که اسباب جوانی همه داری

با ما به جفا پنجه مینداز که پیریم

و درنهایت نیز به بیتی از سعدی بسنده می کنیم :

سرو را قامتِ خوب است و قمر را رخ زیبا

تو نه آنی و نه اینی که هم این است و هم آنت

احتمالاً تابه حال با حکاکی هایی از درخت سرو که در پرسپولیس انجام شده است برخورده اید. باید به این نکته نیز اشاره کنیم که در فرهنگ ایران باستان ، درخت سرو نشان اهورامزدا است؛ بنابراین کاشت این درخت ، مقدس بوده و به وفور صورت می گرفته است.

ابیاتی از شاهنامه

یکی سرو آزاده بود از بهشت

به پیش در آذر آن را بکشت

نبشتی بر زاد سرو سهی

که پذرفت گشتاسپ دین بهی

سرو ابرکوه در سفرنامه ها

سرو ابرکوه و دیگر سروهای کهن ایران ، در کتب و سفرنامه ها مختلف عنوان شده اند و جالب این است که در مجموع مطالب و اطلاعات در مورد این سرو کهنسال در منابع غیرفارسی بیشتر از منابع فارسی وجود دارد.

مارکوپولو در خاطرات سفرش به ایران می نویسد : 

یکی از چند سروی که در ایران دیده ام سرو خوش بالای ابرکوه است که همچون آبشاری سبز از آسمان بر روی زمین تفدیده ابرکوه فرو می آید و از هر طرف که وارد ابرکوه شوی سرو کهنسال و پرطراوت مانند چراغ دریایی سبزی مارا به بندر دریای کویر و خورشید تابان فرا می خواند .

حمدالله مستوفی هم در کتاب نزهت القلوب که در سال 740هجری قمری تألیف شده است ، درباره این سرو آورده است :

آنجا سروی است که در جهان شهرتی عظیم دارد. چنانچه سرو کشمیر و بلخ شهرتی داشته و اکنون این ، از آنها بلندتر و بزرگتر است.

باورها و اعتقادات مردم درباره تاریخ و قدمت سرو ابرکوه

افسانه ها و داستانهایی نقل می شود که اغلب سند و مرجع علمی مقبولی ندارند ولی برخی از شواهد تاریخی را می توان در نوشته های پراکنده جستجو کرد. برخی از تخمین ها علمی هستند اما اکثر افسانه ها به واقعیت نزدیک نیست.

کاشت توسط پسر نوح

برخی مورخان معتقدند نهال این درخت را یافث ، پسر نوح نبی پس از طوفان معروف ، در محل فعلی غرس نموده است. یا در کتاب عهد عتیق به عنوان یکی از پسران نوح نامیده شده است. در میان مردم او به عنوان جوانترین پسر نوح معروف گشته ولی برخی متون او را پسر ارشد نوح می دانند. او و همسرش از جمله کسانی بودند که سوار کشتی نوح شدند و نجات یافتند.

کاشت توسط اصحاب رس

مردم ابرکوه می گویند سرو ابرکوه یکی از آن دوازده درختی است که اصحاب رس می پرستیدند. اصحاب رس قومی درختپرست بودند و به دعوت پیامبرشان اعتنایی نکردند تا عذاب الهی شامل بادهای سرخ و شعله ور زمین زیر پایشان دامنشان را گرفت.

کاشت توسط زرتشت پیامبر

در اسطوره های ایرانی سرو ابرکوه را با عنوان درخت زرتشت یاد کرده اند و کاشت این سرو را به زرتشت نسبت می دهند و معتقدند که زرتشت ، وقتی در اسفندماه به ابرکوه رسید ، بذر سرو را در این دشت کاشت و به مردم این شهر نوید داد که درختی ماندگار در شهرشان خواهند داشت که تاریخ پادشاهان را از سر می گذراند. در کتب چنین آمده است : زرتشت ، چون موسم اسپند به ابرکوه رسید ، با دست خود بذر سرو بر این دشت فشاند و بر مردمان نوید داد که درختی در آن میان بماند تا ببیند درفش فرزندش بهرام ، پادشاه صبح دم رستاخیز را.

آسیب ها وتخریب درخت توسط مردم

با وجود حصار کشی و حضور نگهبان در اطراف درخت ، باز هم عده ای از مردم کوته فکر از غفلت نگهبان و بازبودن حصار سوءاستفاده کرده و اقدامات تخریبی همچون یادگاری نویسی بالارفتن از این درخت کهنسال که از قدیمی ترین موجودات زنده ایران و جهان است را صورت می دهند.