ناحیه مقعد، همان آخرین بخش روده بزرگ است که مواد زائد از طریق آن دفع می شود. مقعد ناحیه به شدت حساس است که مملو از اعصاب بوده و اختلالات گوارشی به شدت بر روی آن تاثیرگذار است. آشنایی بیشتر با ناحیه مقعد و بیماری های احتمالی آن می تواند تشخیص سریع ترین بیماری ها و روند درمان کمک کند. در ادامه به بررسی ناحیه مقعد و شایع ترین بیماریهای این ناحیه و راهکار درمان آنها می پردازیم:
مقعد چیست؟
مقعد سوراخی در بدن جانوران است که مواد زائد از طریق آن دفع می شود. از آنجایی که مقعد برای دفع مدفوع ساخته شده و حالت ارتجاعی داشته و دیواره آن از دو عضله به نام های اسفنکتر داخلی و خارجی ساخته شده است.
عضلات اسفنکتر با ایجاد انقباض به دفع مدفوع کمک می کنند. همچنین مقعد دارای دو دریچه است که یکی به صورت ارادی و یکی به صورت غیر ارادی باز و بسته می شود.
شایع ترین بیماری های ناحیه مقعد به ترتیب عبارتند از:
1)کیست مویی
کیست مویی (سینوس پیلونیدال) نوع دیگری از بیماریهای ناحیه مقعد است که باعث میشود، حفره ای عمیق زیر پوست ایجاد شود، این حفره میتواند با مو، عفونت و مواد زائد پر شود. با محض شروع علائم باید کیست مویی با جراحی برداشته و تخلیه شود. در غیر این صورت پیشرفت کرده و بزرگتر و عمیق تر میشود.
علت ایجاد کیست مویی به طور دقیق مشخص نیست، اما اغلب در اثر برگشت مو به داخل پوست و یا رشد آن در خلاف جهت طبیعی ایجاد میشود. برگشت مو به داخل پوست باعث تجمع عفونت و ایجاد حفره ای میشود که همان کیست مویی است.
از علائم کیست مویی می‌توانیم به این موارد اشاره کنیم:
- درد
- سوزش و خارش
- ترشحات عفونی
- مشاهده ناحیه متورم یا فرورفته در پشت کمر
- بوی بد این ناحیه
درمان کیست مویی فقط با روشهای جراحی امکان پذیر است. باید توده و ناحیه کیست به طور کامل تخلیه شود. جراحی به سه روش جراحی باز، جراحی بسته و لیزر انجام میشود.
در جراحی باز بعد از تخلیه کیست ناحیه خالی را با پانسمان می پوشانند و تا زخم به تدریج ترمیم شود. در جراحی بسته بعد از تخلیه توده ناحیه را با بخیه می بندند، این کار به افزایش سرعت بهبودی کمک کرده، ولی احتمال عود و عفونت را افزایش می دهد.
در جراحی با لیزر، فقط با تابش اشعه و نور لیزر، کیست تخلیه شده و این کار از آسیبهای بیشتر و عوارض احتمالی جلوگیری کرده و سرعت بهبودی را افزایش می دهد.
2)شقاق مقعد
شقاق مقعدی یا فیشر (fissure) بیماری شایعی است که بسیاری از افراد در طول زندگی خود آن را تجربه می‌نمایند. این بیماری در واقع یک شکاف مقعدی یا زخم مخاطی می‌باشد که قسمت داخلی ناحیه مقعدی یا آنال را که طولی حدود ۳ سانتی متر دارد، دچار می‌سازد.
شقاق مقعدی یا همان فیشر، رایج ترین بیماری این ناحیه است. شقاق در اثر ایجاد ترک، بریدگی یا شکاف عمیق بر روی عضله مقعد ایجاد میشود.
فشار و اسپاسم شدید داخل عضله،عامل این بیماری است و مانع ترمیم زخم میشود. این زخم که به زخم مقعد هم معروف است،در ابتدا در پوشش مخاطی مقعد ایجاد میشود اما به مرور،شدت گرفته و بیشتر میشود تا جایی که ممکن است عضله مقعد را به دو نیم تقسیم میکند.
هرچقدر سریع تر برای درمان شقاق اقدام کنید، بیماری سریع تر و راحت تر درمان میشود،تاخیر در درمان بیماری می تواند، باعث شدت گرفتن آن شود.
رایج ترین نشانه بیماری شقاق،درد شدید مقعد است که اغلب بعد از دفع مدفوع از شدت می گیرد. ممکن است بیمار هنگام درد متوجه خونریزی یا مشاهده خون در مدفوع شود. سوزش و خارش مقعد نیز از دیگر علائم بیماری محسوب می شود.
3)بواسیر
بواسیر یا هموروئید یکی دیگر از بیماری های رایج مقعدی در جهان است. تقریباً از هر چهار نفر، سه نفر به بواسیر مبتلا می شوند. سبک زندگی، نحوه تغذیه و جنسیت تاثیر مستقیمی بر آمار ابتلا به این بیماری دارد.
بواسیر، متورم شدن یا گشاد شدن دیواره سیاهرگهای قسمت انتهای روده یا همان مقعد است، تورم این سیاهرگها باعث می شود، زائده گوشتی از مقعد بیرون بزند.
این بیماری به دو نوع داخلی و خارجی تقسیم می شود:
- بواسیر داخلی : در نوع داخلی،سیاهرگ های داخل کانال مقعد یا رکتوم متورم شده اند،علائم این بیماری در ابتدا خیف بوده و ممکن است بیمار هیچ علائمی نداشته باشد. شروع بیماری معمولا با خونریزی های غیر طبیعی از مقعد و یا با دفع مدفوع است. به تدریج علائم شدت میگیرد و درد، خارش و تورم و بیرون زدگی زائده ها مشاهده میشود.
- بواسیر خارجی : اگر سیاهرگ های متورم شده، خارج از مقعد ( زیر پوست مقعد) باشند، هموروئید از نوع خارجی تلقی میشود. در این موارد بیمار درد شدیدی را احساس میکند و به مرور سایر علائم بیماری نیز ظاهر می‌شوند.
بواسیر باعث درد، خارش، سوزش و خونریزی و بیرون زدن زائده های گوشتی از مقعد میشود. هر عاملی که فشار زیادی را به ناحیه مقعدی وارد کند، میتواند باعث این بیماری شود. به طور مثال اغلب بواسیر بعد از یبوست یا اسهال طولانی مدت، زایمان و بارداری، آمیزش مقعدی و ورزشهای سنگین و بی تحرکی در طولانی مدت ایجاد میشود.
برای درمان بواسیر باید این زائده با جراحی برداشته شود. جراحی به روش سنتی و با لیزر انجام میشود. جراحی سنتی شامل استفاده از تیغ جراحی برای حذف زائده است. اما در لیزر درمانی با استفاده از تابش نور زائده برطرف خواهد شد. مسلما لیزر روش مناسب تری است که با هزینه ای به صرفه تر و با کمترین عوارض این بیماری را درمان میکند.
پزشکان توصیه میکنند، برای مدارا با بواسیر قبل از اقدام به جراحی با مصرف فیبر بیشتر، نوشیدن آب، ورزش و نشستن در آب گرم و مصرف پماد علائم بیماری را کنترل کنید.
4)فیستول
فیستول مقعد از بیماری های کمتر شایعی است که به دنبال آبسه های مقعدی شکل می گیرد. فیستول مسیری است شبیه به تونل که به طور غیر طبیعی دو بخش یا دو ارگان از بدن را به هم متصل میکند. فیستول مقعد انواع مختلفی داشته و از داخل روده شروع شده و تا انتهای پوست نزدیک مقعد امتداد می یابد. این مسیر غیر طبیعی باعث میشود، عفونت ها و آلودگی های روده به سطح پوست برسد.
علت این بیماری عفونت طولانی مدت و درمان نشده مثل آبسه است. البته به جر آبسه عوامل دیگری نیز مثل کرون و کولیت روده در این بیماری نقش دارند. فیستول می تواند باعث خونریزی، ترشحات عفونی، درد و التهاب و قرمزی شود. معمولاً یک سوراخ عمیق روی پوست مشاهده میشود.
برای درمان فیستول تنها راه جراحی است. جراحی میتواند به روش سنتی و یا لیزر درمانی انجام شود. جراحی سنتی فیستول به هیچ وجه توصیه نمیشود ! علت این امر ریسک بالای درمان است. برای درمان باید کل مسیر فیستول برش داده شده و از عفونت تخلیه شود. ممکن است حین جراحی آسیب به بافت عضلات وارد شده و بی اختیاری را در پی داشته باشد. همچنین درمان به این روش دوره نقاهت طولانی مدتی دارد.
در جراحی فیستول با لیزر، داخل فیستول به طور کامل از عفونت تخلیه شده و با لیزر ضد عفونی شود و از بین می رود. لیزر سرپایی، با کمترین میزان آسیب و بدون درد یا خونریزی این بیماری را درمان میکند.
