بیوفیدبک درمانی یا (Biofeedback therapy) یک روش درمانی غیر دارویی است که در آن بیماران یاد می گیرند فرآیندهای بدنی غیر ارادی مانند انقباض عضلانی، فشار خون یا ضربان قلب را کنترل کنند.
با کمک این متد درمانی بیماران می توانند طیف وسیعی از شرایط و مشکلاتی مانند درد مزمن، بی اختیاری ادراری، هایپرتانسیون یا فشار خون بالا، سردرد تنشی و سردرد میگرنی را تسکین بدهند.
از آنجا که بیوفیدبک غیر تهاجمی است و در آن از داروهای شیمیایی استفاده نمی شود، احتمال بروز عوارض جانبی در آن بسیار کم است.
این روش درمانی می تواند برای کسانی که تمایلی به دارودرمانی ندارند، یا کسانی که نباید از دارو استفاده کنند (مثل خانم های باردار) مفید باشد.
بیوفیدبک درمانی چگونه به درمان و تسکین مشکلات افراد مختلف کمک میکند؟
به طور کلی سه روش معمول درمان بیوفیدبکی وجود دارد:
- بیوفیدبک حرارتی که دمای پوست را اندازه گیری می کند.
- الکترومیوگرافی که فعالیت های عضلات را اندازه گیری می کند.
- نوروفیدبک یا بیو فیدبک EEG که بر فعالیت الکتریکی مغز متمرکز است.
بیوفیدبک EEG ممکن است به بیماران مبتلا به موارد زیر کمک کند:
- اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD)
اعتیاد - اضطراب
- تشنج
- افسردگی
- سایر مشکلات مربوط به بافت مغزی
در طی یک جلسه بیوفیدبک‌تراپی، درمانگر، الکترودهایی را به پوست بیمار وصل می کند و اطلاعات اخذ شده از طریق الکترودها را به یک دستگاه مانیتورینگ می فرستد.
درمانگر داده های ارسال شده روی مانیتور را مشاهده می کند و از با آزمایش و خطا طیف وسیعی از فعالیت های ذهنی و تکنیک های آرامش را که می تواند به تنظیم فرآیندهای بدنی بیمار کمک کند پیدا می کند.
سرانجام، بیماران یاد می گیرند که بدون نیاز به نظارت، تمام فرآیندهایی که در طول بیوفیدبک با آزمون و خطا شناسایی شد را انجام دهند تا مشکلات خود را کنترل کنند.
من به چند جلسه درمانی نیاز دارم؟
جلسات درمانی معمولاً کمتر از یک ساعت طول می کشند. در برخی شرایط، بیماران در هشت تا ۱۰ جلسه شرکت می کنند. برای برخی مشکلات دیگر مانند فشار خون بالا، ممکن است بیش از ۲۰ جلسه زمان لازم باشد تا تمام فرآیندهای درمانی مرتبط با مشکل خود را پیدا کنید.
در کنار این جلسات، فعالیت های ذهنی و آرامش بخشی نیز انجام می شود که فرد به مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه در روز باید در خانه انجام دهد.
کاربردهای این روش درمانی
براساس اعلام مرکز پزشکی دانشگاه مریلند (UMM) ، هنوز معلوم نیست که چرا یا چگونه بیوفیدبک عمل میکند. اما به نظر می رسد این شیوه درمانی برای افرادی با شرایط و مشکلات مرتبط با استرس در ارتباط هستند مفید است.
وقتی فردی استرس را تجربه می کند، برخی از فرآیندهای داخل بدن او مانند فشار خون می توانند نامنظم شوند. بیوفیدبک درمانی با کمک تمرینات آرامش بخش و تمرین های ذهنی دیگر به کاهش علایم بیماران کمک میکنند.
در ادامه با مشکلاتی که می توانند توسط بیو فیدبک برطرف و یا تحت کنترل بیماران و مبتلایان در بیایند بیشتر آشنا خواهید شد.
میگرن
بیشتر افراد برای درمان سردرد و میگرن به دنبال روش های درمانی بیوفیدبکی هستند. اما مطالعاتی که در مورد اثربخشی آن انجام شده است، نتایج متفاوتی به همراه داشته است.
در سال ۲۰۱۵، یک مطالعه ژاپنی نشان داد که درمان‌بیوفیدبک، دفعات و شدت علائم در مبتلایان به سردرد میگرنی کاهش می دهد.
با این حال، در سال ۲۰۰۹، محققان دیگر گزارش دادند در حالی که به نظر می رسد ریلکسیشن میتواند سردردهای میگرنی را کاهش دهد اما ادغام آن با این شیوه درمانی چندان کارساز نیست.
انستیتوی مغز و اعصاب میشیگان (MHNI) نشان می دهد که درمان بیوفیدبک، علائم سردرد و میگرن را در ۴۰ تا ۶۰ از درصد بیماران دقیقا مشابه با اثربخشی داروها کاهش میدهد. محققان پیشنهاد می کنند که ترکیب بیوفیدبک با دارو ممکن است اثربخشی درمان بیماران را افزایش دهد.
بیش‌فعالی
برخی مطالعات نشان داده اند که بیوفیدبک EEG، یا نوروفیدبک، ممکن است به مبتلایان به ADHD کمک کند.
اختلال استرس پس از سانحه
برخی از انواع درمان‌های‌بیوفیدبک ممکن است به بیماران مبتلا به اختلال استرس پس از آسیب و حادثه (PTSD) کمک کند.
بی‌اختیاری ادرار
آژانس سیاست گذاری و تحقیقات مراقبت های بهداشتی بر اساس یافته های انجام شده در مطالعات بالینی در حال حاضر آموزش تمرینات عضلات کف لگن (کگل) را با استفاده از روش بیوفیدبک برای درمان بی اختیاری ادرار را توصیه می کند.
اضطراب کودکان در دندانپزشکی
محققان دانشکده دندانپزشکی نارایانا و چند بیمارستان هندی بررسی کردند که درمان بیوفیدبک ممکن است در کنترل اضطراب کودکانی که از جلسات ترمیم دندان می ترسند یا اضطراب دارند مفید باشد.
بیماری رینود
بیماری رینود شرایطی است که باعث می شود برخی از قسمت های بدن در پاسخ به دمای پایین یا استرس عاطفی، بی حس شود. این سندروم ناشی از مشکل خونرسانی به بافت پوست است.
مطالعات نشان می دهد که بیوفیدبک حرارتی می تواند به کاهش علائم بیماری رینود کمک کند. انجمن Raynaud گزارش می دهد که در ۸۰ تا ۹۰ درصد از بیماران مبتلا به رینود پس از انجام این متد درمانی جریان گردش خون به پوست بهبود میابد.
یبوست مزمن
تیمی از دانشگاه آیووا دریافتند که درمان‌بیوفیدبک برای برطرف کردن علایم یبوست مزمن نقشی موثرتر از ملین ها دارند. محققان دریافتند که این متد درمانی می تواند بر روی عضلات در ارتباط با حرکات روده تاثیر مثبتی بگذارد.
به گفته نویسنده اصلی این مطالعه، نتایج نشان می دهد که بهبود حرکات روده در تقریباً ۸۰ درصد بیماران از طریق بیوفیدبک امکان پذیر است.
نتایج تحقیقات دیگر نشان می دهد که یبوست مزمن در اشخاصی که سندروم روده تحریک پذیر دارد و حتی آن هایی که این مشکل را ندارند با بیوفیدبک تسکین داده میشود.
بی‌اختیاری مدفوع
دانشمندان دانشگاه لوبک در آلمان دریافتند که ترکیب تحریک الکتریکی با درمان‌بیوفیدبک به بیماران مبتلا به بی اختیاری مدفوع کمک می کند تا شدت بیماری کاسته شود.
آنها در مجله بین المللی بیماری کولورکتال گزارش دادند که، شواهد کافی برای اثربخشی BF (بیوفیدبک) به همراه ES (تحریک الکتریکی) در درمان بی اختیاری مدفوع وجود دارد.
درمان‌شناختی و رفتاری
دکتر جان کریستال، سردبیر روانپزشکی بیولوژیک، در این باره اعلام می کند که بیو فیدبک ممکن است درهای جدیدی بر روی درمانهای شناختی و رفتاری باز کند.
درد مزمن رکتوم و مقعد
مطالعات محققان دانشگاه کارولینای شمالی نشان داده است که استفاده از بیو-فیدبک نسبت به برخی از درمان های دیگر، برای کنترل و تسکین درد مزمن رکتوم موثرتر است.
براکسیسم شبانه (دندان قروچه)
تیمی از بیمارستان دندانپزشکی ترنر (منچستر، انگلستان) تأثیر بیوفیدبک درمانی را بر براکسیسم مورد بررسی قرار دادند.
به نوزده شرکت کننده دستگاه بیوفیدبک ویژه ای داده شد تا به مدت ۵ هفته و هر شب از آن استفاده کنند. یازده نفر از شرکت کنندگان وقتی صبح از خواب بیدار شدند متوجه شدند که با کاهش سردرد و ناراحتی بیماری تمپورومندیبولار مواجه هستند.
نویسندگان این مطالعه نتیجه گرفتند که استفاده از بیو فیدبک می تواند سطح فعالیت عملکردی را کاهش داده و با علائم مربوط به براکسیسم شبانه را کاهش می دهد. علاوه بر این، شرکت کنندگان هیچ عوارض جانبی در طول دوره مطالعه گزارش نکردند.
آپراکسی گفتاری کودکان
کودکان مبتلا به آپراکسی گفتاری، در ادای صحیح آنچه که به زبان می آورند با مشکل مواجه هستند. مشکل این افراد در واقع در ساختارهای زبانی نیست بلکه مشکل از پایه به بافت مغز مرتبط است.
محققان تعدادی کودک که از این مشکل رنج میبردند را با کمک بیوفیدبک پس از ۱۸ جلسه درمانی مورد ارزیابی قرار دادند. و متوجه شدند که ادای کلمات و صحبت کردن کودکان تا حدی بهبود پیدا کرده است.
سایر شرایط و مشکلات
سایر شرایطی که ممکن است با بیوفیدبک بتوان آن ها را تحت کنترل در آورد عبارتند از:
- کمردرد
- افسردگی
- اضطراب
- آسم
- فشار خون بالا
- دیابت
- درد مزمن
- بی اشتهایی عصبی
- ناتوانی های یادگیری
- اسپاسم عضلانی
- دریازدگی
