به طور کلی گیاه بادرنجبویه گیاهی شیرین و معطر و از خانواده نعناع ها می باشد که اغلب به عنوان چاشنی از آن استفاده می شود. همچنین کاشت بادرنجبویه از آنجایی که در برخی از نوشیدنی ها مورد استفاده قرار می گیرد و از دوران کهن در صنعت دارویی و درمانی جای داشته است مورد توجه بسیاری از پرورش دهندگان گل وگیاه قرار گرفته است.
آشنایی با مراحل کاشت بادرنجبویه
بهتر است بدانید که بادرنجبویه در واقع گیاهی علفی و چند ساله می باشد که منشا آن شرق مدیترانه و جنوب اروپا است. معمولا ارتفاع این گیاه بسته شرایط اقلیمی که در آن رشد می کند متفاوت است و بین ۵۰ الی ۱۰۰ سانتی متر می باشد. دارای ساقه مستقیم است ولی به ندرت ممکن است به صورت خوابیده نیز روی زمین قرار بگیرد. برگ های آن به شکل تخم مرغ و به طول سه الی شش سانتی متر و اغلب به صورت متقابل بر روی ساقه قرار می گیرند. سطوح برگ ها به رنگ سبز و شکلی ناصاف و برجسته هستند که معمولا گل های آن در قسمت فوقانی گیاه و در ناحیه زاویه برگ ها تشکیل می شوند. غنچه های آن زرد رنگ می باشند که با باز شدن به رنگ های دیگری از جمله بنفش یا سفید تبدیل خواهند شد. توجه داشته باشید که کاشت و پرورش گیاه بادرنجبویه اغلب از طریق بذر و به کندی انجام خواهد شد که روند رویش آن نیز در اوایل بهار پس از گرم شدن هوا آغاز می شود. بهتر است بدانید که اندام های هوایی گیاه در طول فصل زمستان در اثر سرمازدگی به سرعت خشک می شوند و البته که در این حالت ریشه ها زنده هستند و از فعالیت خفیفی برخوردار می باشند. میوه های آن نیز از اواسط فصل تابستان یعنی اواخر مرداد به تدریج آماده برداشت می شوند و بهتر است بدانید که یکی از نشانه های رسیدن میوه پراکنده بودن دانه ها در اطراف است.
دستورالعمل کاشت گیاه در زمین:
توجه داشته باشید که برای کاشت گیاه بادرنجبویه در فضای آزاد معمولا دو روش کاملا مجزا اعم از کشت مستقیم بذر در زمین اصلی و کشت بذر به صورت غیر مستقیم وجود دارد که در ادامه سعی داریم به بیان هر کدام به صورت مجزا بپردازیم:
کشت مستقیم بذر:
به طور کلی در اواخر پاییز زمین را که ۲۰ الی ۳۰ تن کود دامی به آن داده شده و تا عمق ۲۵ الی ۳۰ سانتی متری شخم خورده به ردیف هایی با فواصل ۶۰ سانتی متری از هم تقسیم کنید و بذر را در عمق ۰.۵ الی ۱ سانتی متری کشت کنید. لازم است که بذرها را بخ دلیل قوه نامیه ی ضعیفی که دارند حدود ۲۰ ساعت پیش از کشت درون آب بخیسانید و یا اینکه ۴۸ ساعت در دمای صفر درجه نگهداری کنید و سپس آن ها را بکارید. توجه داشته باشید که رشد اولیه این گیاه بسیار کم است و بایستی مادام علف های هرز حذف شوند ولی زمانی که بوته ها به حدی رسیدند که زمین را پر کردند نیازی به حذف علف های هرز نیست زیرا علف های هرز قدرت رقابت با بادرنجبویه را نخواهند داشت. معمولا به خاطر همین رشد ضعیف بادرنجبویه است که آن را به صورت مستقیم کشت نمی کنند. توجه داشته باشید که در این سیستم کشت برای هر هکتار زمین شما به ۸ الی ۱۰ کیلوگرم بذر نیاز دارید.
کشت غیر مستقیم بذر:
بهتر است بدانید که در این سیستم کشت بایستی بذر های بادرنجبویه را به صورت ردیفی و در اواخر بهمن ماه در خزانه زیر پلاستیکی و یا در اواخر فروردین و اردیبهشت در خزانه ی هوای آزاد کشت کنید و به این نکته توجه داشته باشید که باید فاصله ردیف ها از یکدیگر ۲۵ تا ۳۰ سانتی متر و عمق کاشت حدود ۰.۵ سانتی متر باشد. همچنین که برای هر هکتار زمین شما به ۰.۵ کیلوگرم بذر مناسب نیاز دارید و از هر متر مربع خزانه ۲۵۰ الی ۳۰۰ نشا به دست خواهید آورد. توجه داشته باشید که زمان مناسب برای انتقال نشاها از خزانه زیر پلاستیکی به زمین اصلی اواسط اردیبهشت ماه و برای انتقال نشاها از خزانه ی هوای آزاد به زمین اصلی اواخر تابستان است.
دستورالعمل کاشت گیاه درون گلدان:
برای انجام این سیستم کشت باید پس از تهیه بذر مناسب و مرغوب به منظور افزایش قدر جوانه زنی آن ها را به مدت ۶ الی ۲۰ ساعت در آب و دمای محیط بخیسانید و یا اینکه آن ها را به مدت ۴۸ ساعت در دمای صفر درجه سانتی گراد قرار دهید. در این روند تنها باید صبور باشید تا گیاه به خوبی بتواند جوانه زنی داشته باشد. اغلب علاقه مندان به کاشت بذر بادرنجبویه انتظار دارند در مدت زمان کمتر از ۶ روز جوانه زنی اتفاق بیافتد اما باید بدانید که مدت زمان ایده آل برای جوانه زنی بذور بادرنجبویه بین ۵ الی ۱۴ روز می باشد.
توجه داشته باشید که اگر خاک مورد استفاده برای بستر خشک نیست می تواند انتخاب خوبی برای خاک گلدان و کاشت بذر بادرنجبویه باشد زیرا این گیاه برای رشد نیاز به خاکی حاصلخیز با زهکشی ایده آل دارد. پس از انتخاب و تهیه خاک باید کف گلدان را کمی ماسه بریزید و باقی آن را با خاک مورد نظر پر کنید. سپس روی سطوح خاک را شیار یا گودی با عمق نیم تا یک سانتی متر ایجاد کنید و تعدادی بذر داخل آن قرار دهید و بعد با لایه ای نازک خاک روی آن را بپوشانید. بهتر است بدانید که یک اصل مهم در روند کشت بادرنجبویه در گلدان وجود دارد که در ادامه به بیان آن پرداخته ایم:
برای اینکه بذر بادرنجبویه به راحتی درون گلدان جوانه بزند بهتر است لایه ای کود گاوی پوسیده یا خاکی با ترکیب شن و ماسه مانند خاک کوه یا خاک رودخانه پیدا کنید و آن را به ضخامت ۱ سانتی متر بر روی سطوح خاک گلدان بریزید سپس آن را آبیاری نمایید و بذر گیاه را مانند نمک روی آن بپاشید تا بذور بتوانند وارد خلل و فرج خاک شوند. در این فضا رطوبت و دمای فراهم شده می تواند موجب جوانه زنی بذر ها شود. توجه داشته باشید که علت انتخاب این نوع بستر قدرت پایین جوانه زنی و رشد بذر در حالتی می باشد که در عمق و زیر خاک کشت شود.
شما می توانید به منظور ایجاد تراکم و حفظ رطوبت بذرها روی خاک را کمی فشار دهید و گلدان ها را در محل مناسب و دائمی قرار دهید.
مهم است بدانید که بذر بادرنجبویه پس گذشت مدت زمان دو الی سه هفته جوانه خواهند داد و به شروع به رشد می کنند.
دستورالعمل برداشت محصول بادرنجبویه:
توجه داشته باشید که در سال اول یک مرتبه ولی از سال دوم به بعد دو یا سه مرتبه پیکر رویشی بادرنجبویه را می توان برداشت کرد. به طور کلی زمان مناسب برای اولین برداشت مرحله گلدهی اواخر تیر ماه است. در واقع دومین برداشت معمولا اواسط شهریور انجام می گیرد و چنانچه شرایط آب و هوایی مناسب باشد اواخر مهرماه نیز می توان سومین برداشت را انجام داد. از آنجایی که پیکر رویشی گیاهان از ۴ الی ۵ سانتی متری زمین برداشت می شود بهتر است آن را زمانی برداشت کنید که قطرات شبنم موجود بر روی سطوح گیاهان بر اثر تابش آفتاب خشک شده باشند. همچنین بهتر است به منظور افزایش کیفیت مواد موثره تنها برگ های این گیاه را برداشت کنید. از آنجایی که برگ ها بلافاصله پس از برداشت سیاه و قهوه ای می شوند باید پس از برداشت به سرعت در حرارت ۴۵ تا ۵۰ درجه سانتی گراد قرار دهید تا خشک شوند. به طور عملکرد پیکر رویشی تازه ۱۰ الی ۲۰ تن در هکتار است که پس از خشک شدن ۲ الی ۴ تن پیکر رویشی خشک حاصل خواهد شد.
شرایط مورد نیاز برای کشت گیاه بادرنجبویه:
همانطور که می دانید تمامی گیاهان برای اینکه بتوانند روند رشد خود را به خوبی طی کنند نیاز به شرایطی دارند که شما بایستی آن را فراهم نمایید و به همین منظور در ادامه سعی داریم به برخی از شرایط و اصول لازم برای کاشت بادرنجبویه بپردازیم:
خاک:
به طور کلی گیاه بادرنجبویه برای رشد نیاز به خاکی حاصلخیز با زهکشی ایده آل دارد و می توانید از ترکیب خاک های رسی یا لومی شنی، پیت ماس و خاک برگ نیز برای رشد بهتر گیاه خود استفاده نمایید.
نور:
توجه داشته باشید که گیاه بادرنجبویه در صورتی که در فضای خارج از خانه کشت شود آفتاب کامل را ترجیح می دهد ولی قابلیت تحمل سایه جزئی را نیز خواهد داشت. اما زمانی که در فضای خانه اقدام به کاشت بادرنجبویه می کنید باید بستر آن را در زیر لامپ های فلورسنتی فشرده در فاصله ۵ الی ۱۰ سانتی متری قرار دهید و هر چند که لامپ های متال هالید سدیم فشار بالا نیز برای تامین نور مورد نیاز این گیاه مناسب خواهند بود و بهتر است گیاه را در فاصله ۶۰ الی ۱۲۰ سانتی متری لامپ قرار دهید.
آبیاری:
به طور کلی گیاه بادرنجبویه برای اینکه بتواند به خوبی رشد کند باید خاک بستر آن مادام مرطوب باشد و نباید به هیچ وجه اجازه دهید بین آبیاری ها خاک خشک شود. همچنین که باید آبیاری را طی یک برنامه منظم انجام دهید البته که باید مراقب باشید خاک بستر را بیش از حد خیس نکنید زیرا با پوسیدگی ریشه مواجه خواهید شد.
آفات گیاه بادرنجبویه:
گیاه بادرنجبویه ممکن است در طول رویش خود مورد هجوم برخی از آفات یا عوامل بیماری زا قرار بگیرد زیرا در طول رویش حشرات لارو ممکن است صدمات جبران ناپذیری به محصول وارد کنند و همچنین کک های نباتی شلغم نیز با تغذیه از برگ های گیاه میزبان آن را توری شکل می کنند. زنجره و شته نیز از دسته آفاتی هستند که با تغذیه از شیره نباتی علاوه بر ضعیف کردن گیاه باعث انتقال بیماری های ویروسی می شوند و صدمه های سنگینی را بر محصولات محول می کنند. همچنین بهتر است بدانید که گیاه ممکن است در طول روند رویش خود به عوامل بیماری زای قارچی از جمله قارچ لکه برگی نیز آلوده شود که می توانید جهت رفع آن از محلول فوندازول یا پرستون به صورت محلول پاشی استفاده نمایید.
