سنسور دریچه گاز و نشانه های خرابی آن

سنسور دریچه گاز با کم یا زیاد بودن مصرف سوخت ارتباط مستقیمی داشته و در صورت خرابی سبب گاز خوردن بی دلیل خودرو و در پی آن افزایش مصرف سوخت می شود. برای دانستن نشانه های خرابی سنسور دریچه گاز خودرو با این مطلب همراه باشید.

آشنایی با سنسور دریچه گاز و نشانه های خرابی آن

امروزه تقریبا همه خودروهای وارداتی و چندین مدل داخل کشور از سنسور یا حسگر دریچه گاز (throttle sensor) بهره می برند. در این مدل ها حسگر مربوطه درون محفظه ای که خود دریچه در آن نصب است، تعبیه شده اند. در بعضی از خودروها مانند سمند، رانا، پژو ۲۰۶ و دنا  حسگر دریچه گاز برقی به کار رفته است.

ولی غالبا در همه خودروهای تولید شرکت سایپا تراتل سنسور معمولی به کار رفته است که این حسگر روی خود دریچه گاز تعبیه شده است. حسگر دریچه گاز یکی از اجزای اصلی قسمت موتور خودروهای انژکتوری محسوب می شود. این قطعه در کنار استپر موتور عملیات گاز خوردن ماشین را انجام می دهند. تراتل سنسور با کم یا زیاد بودن مصرف سوخت ارتباط مستقیمی داشته و در صورت خرابی سبب گاز خودرو بی دلیل خودرو و در پی آن افزایش مصرف سوخت می شود.

اگر تاکنون رانندگی نموده باشید، حتما اصطلاح ریپ زدن موتور به گوش شما خورده است. ریپ زدن موتور مشکلی است که به ویژه در فصول سرد سال روی می دهد. به نظر شما این موضوع از کجا سرچشمه می گیرد؟ بله خرابی تراتل سنسور سبب ریپ زدن و خاموش شدن خودرو می شود.

که البته تنها یکی از نشانه های خرابی سنسور موتور می باشد. ولی سنسور دریچه گاز چیست و چه نقشی در موتور ایفا می کند. ضمنا نشانه های خرابی این سنسور چیست؟ در ادامه مطلب به پاسخ همه این سوالات خواهید رسید.

 تراتل سنسور

به طور کلی سنسور به معنی وسیله ای است که تغییرات شیمیایی و فیزیکی را اندازه گیری و به امواج الکتریکی مبدل می کند. منظور از تراتل سنسور  نیز حسگری است که روی دریچه گاز انواع خودرو نصب می شود. در سمند ef7 این حسگر معمولا پشت دریچه اصلی گاز و نزدیک استپر بسته می گردد ولی در بعضی خودروها در بخش جلویی موتور خودرو مشاهده می شود.

البته در سمند یا پژو برقی این حسگر درون خود دریچه گاز تعبیه می شود و برای یک فرد غیر حرفه ای به راحتی قابل تشخیص نخواهد بود. وظیفه این قطعه اطلاع رسانی ای سی یو خودرو از موقعیت دریچه گاز می باشد. با فشار پدال گاز و تغییر مقاومت الکتریکی میزان ولتاژ ورودی به ای سی یو تغییر کرده و با فرستادن سیگنال مناسب میزان باز و بسته بودن صفحه تراتل معین می شود.

در فناوری روز دنیا حسگر دریچه گاز مکانیکی حالا با دریچه گاز برقی جایگزین شده است و این حسگر از روی دریچه گاز برداشته شده است. البته در بعضی از خودروهای تولید داخل نیز این حسگر جای خود را به دریچه گاز برقی داده ولی همچنان خودروهایی از خانواده سمند، پژو و پراید هستند که دریچه گاز آن ها برقی نیست.

در مجموع می توان گفت سنسور های به کار رفته در خودروهای مختلف برای عملکردهای متفاوتی استفاده می شوند. مانند سنسور اکسیژن یا سنسور درجه حرارت مایع خنک کننده ولی سنسور دریچه گاز وظیفه دارد بر موقعیت دریچه گاز نظارت داشته باشد. بنابراین به محض فشردن پدال گاز و باز شدن پولکی دریچه گاز، میزان سوخت انژکتورها از طریق سنسور دریچه گاز تنظیم می گردد.

دریچه گاز خودرو شامل چه اجزایی است؟

دریچه گاز از شیر پروانه ای تشکیل شده و با تغییر زاویه اش سطح موثر عبور جریان هوا را عوض می کند و میزان جریان هوا به موتور را تنظیم می نماید. این شیر در دریچه گاز مکانیکی از طریق کابل و مستقیما به دستور راننده با فشار پدال گاز وارد عمل می شود. ولی دریچه گاز برقی از طریق فرمان سامانه مدیریت موتور تغییر زاویه را انجام می دهد.

بدنه دریچه گاز عمدتا از جنس آلومینیوم یا مواد ترکیبی ساخته شده و استفاده از مواد ترکیبی به علت سبک تر بودن و مقاومت در برابر ترک خوردگی نسبت به نوع آلومینیومی برتر است. در دریچه گاز برقی برای اجزا فرمان ارسالی از سیستم مدیریت موتور در تغییر زاویه دریچه گاز از عملگر و حسگر موقعیت دریچه گاز استفاده می گردد.

این حسگر موقعیت لحظه ای دریچه گاز را به جهت تشخیص وضعیت های دور آرام، تمام بار یا وضعیت های مرتبط به شتابگیری یا کاهش سرعت خودرو به واحد مدیریت موتور می فرستد. دریچه گاز علیرغم مسیر ورودی توسط دریچه پروانه ای، یک مسیر هوای اضافی هم دارد که هوا توسط آن می تواند به طور جانبی عبور نماید. این مسیرها عمدتا توسط استپر موتور تنظیم و کنترل می گردند.

اهداف استفاده از استپر موتور شامل ایجاد حالت ساسات در هنگام سرد بودن موتور و بسته بودن دریچه گاز، تنظیم دور آرام هنگام گرفتن بار اضافی از موتور(مانند راه اندازی کولر)، تنظیم نسبت مناسب مخلوط سوخت و هوا در دور آرام و کاستن میزان تولید آلاینده ها در این وضعیت و پیشگیری از بسته شدن سریع مسیر هوا وقتی در سرعت های بالا راننده به صورت ناگهانی پا را از روی پدال گاز بر می دارد.

استفاده از دریچه گاز برقی در موتورهای دوگانه سوز مزیت دارد زیرا با استفاده از آن و کالیبراسیون موتور در دو حالت برای دو سوخت، همیشه عملکردی مناسب داشته و هنگام استفاده موتور از یک سوخت به سوخت دیگر، هیچ نوع تغییری در عملکرد موتور به وجود نمی آید. در حال حاضر استفاده از دریچه گاز برقی در حال تبدیل شدن به یک استاندارد در موتورهای بنزینی بوده و در اغلب موتورهای امروزی از آن استفاده می شود.

انواع دریچه گاز خودرو

دریچه گاز خودرو شامل دو نوع مکانیکی و برقی می باشد که در ادامه به طور مختصر شرح داده می شود.

دریچه گاز مکانیکی:

تا مدتی پیش، اکثر خودروها به این نوع دریچه گاز مجهز بودند. این نوع دریچه از طریق کابل و مستقیما توسط فشار پدال گاز به حرکت درآمده و از مزایای آن ساده بودن سیستم و ارزانی آن می باشد.

دریچه گاز برقی:

در این نوع دریچه تغییر زاویه شیر پروانه ای با فرستادن سیگنال از سامانه مدیریت موتور انجام می شود. سیستم مدیریت موتور با توجه به فرمان راننده و البته وضعیت حرکتی خودرو و … دستور تغییر زاویه دریچه گاز را صادر می نماید. این دریچه گاز  فاقد سیستم مستقیم ارتباطی با پدال گاز است.

دریچه گاز برقی به خاطر امکان کنترل دقیق تر میزان هوای وارد شده به موتور، نسبت به نوع مکانیکی برتری دارد. ضمنا استفاده از این مکانیسم، امکان استفاده از قابلیت های کنترل و فناوری های پیشرفته مدیریت موتور و ماشین را ممکن می سازد و به این ترتیب راندمان و کارایی موتور بیشتر می شود.

مزیت دیگر دریچه گاز برقی، تنظیم و برنامه ریزی کنترل تغییر دریچه گاز مطابق نیاز مشتری و استراتژی تعریف شده برای موتور است. از این رو می توان از یک نوع دریچه گاز برای پیشرانه های مختلف با استراتژی های گوناگون بهره برد. ولی مهمترین برتری دریچه گاز برقی کاهش مصرف سوخت و آلودگی می باشد.

همچنین در دریچه گاز مکانیکی فرمان راننده به صورت کامل اجرا و به دریچه گاز ارسال می شود که در این وضعیت نسبت سوخت و هوا می تواند از حالت بهینه خارج گشته و مقدار مصرف سوخت و آلاینده ها بیشتر شود. ولی در دریچه گاز برقی تغییرات ناگهانی دریچه توسط سیستم مدیریت موتور کاسته شده و به تغییر ملایم تر دریچه گاز مبدل می شود و به این ترتیب مقدار مصرف سوخت و آلاینده ها کاهش پیدا می کند.

خرابی تراتل سنسور چه نشانه هایی دارد؟

حال که با وظیفه تراتل سنسور آشنا شدید، با نقش حیاتی این قطعه در عملکرد صحیح ماشین هم پی بردید. اگر این قطعه خراب شود، خودرو با مشکل روبرو می شود. چرا که وقتی سنسور دریچه گاز خراب شود، ای سی یو به طور دقیق نمی تواند اطلاعات میزان هوای ورودی را به طور درست دریافت کند و ماشین هنگام شتابگیری با تاخیر مواجه می شود و به اصطلاح کپ می کند.

در حقیقت در مواقعی که تراتل سنسور خراب باشد، ای سی یو اطلاعات را از سنسور دور موتور به طور موقت می گیرد. در صورت خرابی این سنسور کد خطا در دستگاه دیاگ دیده می شود. از نشانه های خرابی تراتل سنسور می توان به موارد زیر اشاره نمود:

۱. بالا ماندن دور موتور

رایج ترین ایرادی که در صورت خرابی سنسور موتور ایجاد می شود، گاز خوردن خودرو موقع خلاص بودن است. در این وضعیت برخی افراد استپر را تعویض می کنند در حالی که ایراد می تواند ناشی از خرابی سنسور دریچه گاز باشد.

۲. تاخیر در گاز خوردن ماشین

اگر ولتاژ حسگر دریچه گاز از حد استاندارد کمتر باشد، ماشین دیر گاز می خورد. به علت این که چند ثانیه طول می کشد تا ولتاژ به میزان استاندارد رسیده تا وضعیت مناسب برای گاز خوردن را بیابد.

۳. کپ کردن ماشین در دور موتور ۲۵۰۰-۳۰۰۰

موقع گاز دادن در صورتی که دور موتور بین ۲۵۰۰-۳۰۰۰ دور باشد و خودرو خوب گاز نمی خورد و خفه می کند، به این مفهوم است که حسگر دریچه گاز خراب است.

۴. بالا رفتن مصرف سوخت

همزمان با گاز خوردن ماشین یا لگ در برگشت دور موتور به حالت معمول، رایانه تشخیص می دهد که دریچه گاز باز می باشد. در این وضعیت، ورودی دریچه گاز باز مانده و پاشش سوخت قطع نمی شود. این موضوع دلیلی برای بالا رفتن مصرف سوخت شده  که اکثرا از آن اطلاعی ندارند.

۵. تاخیر در پایین آمدن گاز ماشین

اگر پس از رها کردن پدال گاز، درجه دور موتور با لگ به حالت نرمال باز می گردد، ایراد مربوط به حسگر دریچه گاز است. در این وضعیت حسگر حالت فنری خود را از دست داده و چند ثانیه زمان می برد تا به حالت اولیه برگردد.

۶. خاموش شدن ماشین موقع سرد بودن

وقتی خودرو سرد باشد و شما پدال گاز را فشار دهید و ماشین خاموش شود. به احتمال زیاد نشانه ایراد در حسگر دریچه گاز است.

از سایر نشانه های خرابی حسگر دریچه گاز موارد زیر می باشند:

• خاموش شدن خودرو هنگام گاز دادن
• عدم کاهش دور موتور هنگام خلاص بودن ماشین
• بالا بودن دور موتور موقع گرم بودن آن
• پایین بودن دور موتور موقع سرد بودن آن
• افت شتاب خودرو
• بالا ماندن دور موتور در دورهای آهسته
• عدم خوب گاز خوردن خودرو
• دود کردن غیر عادی ماشین
• نوسان ماشین در دورهای بالا
• گاز هرز خوردن ماشین

* شایان ذکر است این حسگر باید بعد از تعویض توسط دستگاه دیاگ تنظیم گردد.

عوامل دخیل در خرابی حسگر دریچه گاز ماشین

عوامل متعددی در بروز این حالت دخیل هستند. در این بخش به مهمترین عواملی که سبب خرابی حسگر دریچه گاز ماشین می شود، اشاره خواهد شد.

۱. بروز نقص در ای سی یو یا رایانه موتور ماشین

بروز ایراد و نقص در سیستم رایان موتور ماشین سبب می شود تا قطعات به طور صحیح عمل نکرده و حتی در بعضی شرایط سبب سوختن قطعات می شود. حسگر دریچه گاز ماشین نیز از آن دسته قطعه هایی است که در صورت بروز نقص در ای سی یو خواهد سوخت.

۲. آب خوردن به حسگر

سیستم ماشین خیلی حساس بوده و در صورت تماس با برخی قطعات دچار اتصالی می شود. حسگر دریچه گاز نیز در صورت تماس با آب با اتصالی و خرابی روبرو می شود. به این ترتیب رانندگانی که ماشین را به کارواش می برند و موتور آن را شستشو می دهند حتما باید سوکت همه حسگرها از جمله دریچه گاز را با باد خشک کنند. خوشبختانه کارواش های جدید به این دستگاه مجهز هستند.

۳. نوسان برق و اتصالی در سیم کشی ماشین

اگر در سیم کشی ماشین برق نوسان داشته و اتصالی پیدا کند، اطلاعات به طور درست به رایانه موتور انتقال نمی یابند و در این حالت دستورات اشتباه ارسال می شوند که این کار سبب سوختن بعضی قطعه ها از جمله حسگر دریچه گاز می گردد.

۴. فشار بیش از حد به پدال گاز و گاز دادن زیاد

دور موتور ماشین تا حد کاتاف بالا برید زیرا به حسگر دریچه گاز آسیب وارد می شود. با فشار زیاد به قطعات خودرو باعث می شوید این قطعات فابریک خراب شده و مجبور شوید اجناس با کیفیت پایین خریداری کنید که زود به زود نیاز به تعویض پیدا می کنند.

۵. خراب بودن پولکی دریچه گاز

قطعه دریچه هوا شامل قطعات مکانیکی بوده و با ضرباتی که به آن ها وارد می گردد ممکن است دچار شکستگی و ایراد شوند. از این رو هر گاه خودرو را بررسی می نمایید این قطعه ها را هم مورد واکاوی قرار دهید.

۶. کثیفی محفظه دریچه گاز

کثیف بودن محفظه دریچه گاز و آلودگی طولانی مدت آن سبب خرابی حسگر دریچه گاز می گردد. اگر محفظه درون دریچه گاز به مدت طولانی کثیف و جرم گرفته باشد، سبب باز ماندن پولکی شده که در پی آن حسگر دریچه گاز هم باید باز شده و به اندازه یک تا دو درجه تغییر زاویه می یابد. این زاویه داشتن طولانی مدت سبب خراب شدن مقاومت متغیر می شود.

در این وضعیت حتی با شستن و تمیز کردن محفظه درون دریچه گاز نیز حسگر به حالت قبل بر نمی گردد و باید مورد تعویض قرار گیرد. همچنین پیشنهاد می شود در صورت تمایل برای آشنایی با عملکرد سنسور اکسیژن و سنسور دید در شب در خودروها روی لینک ها کلیک کنید.