علائم پارکینسون؛ روش های پیشگیری و درمان این بیماری

پارکینسون یک عارضه مغزی است که باعث لرزش اندام‌ها، مشکل در راه رفتن، سفت شدن پوست و عدم تعادل می‌شود. علائم پارکینسون به تدریج شروع می‌شوند و با گذشت زمان افزایش می‌یابند. در برخی افراد علائم دیگری چون تغییرات ذهنی و رفتاری، افسردگی، مشکلات خواب و خستگی نیز دیده می‌شود. بیماری پارکینسون هم در زنان و هم در مردان دیده می‌شود اما میزان ابتلا در مردان نسبت به زنان، معمولاً ۵۰ درصد بیشتر است. علائم بیماری در بیشتر مبتلایان به بیماری پارکینسون، در سن ۶۰ سالگی به بعد نشان داده می‌شوند و حدود ۵ تا ۱۰ درصد از افراد، قبل از ۵۰ سالگی به بیماری زودرس پارکینسون دچار می‌شوند. پارکینسون بیشتر مواقع ارثی می‌باشد و برخی از نمونه‌های آن، مرتبط با جهش‌های ژنی خاصی است.

در ادامه به توضیح برخی از شایع‌ترین علائم پارکینسون خواهیم پرداخت:

لرزش دست و پا‌ها در هنگام استراحت

یکی از اصلی‌ترین علائم پارکینسون، لرزش دست و پا‌های فرد در هنگام استراحت است. به این علامت پارکینسون، لرزش استراحتی نیز گفته می‌شود. در این حالت، دست‌ها و پا‌های فرد بیمار بدون کنترل و به صورت خودکار شروع به لرزیدن می‌کنند و ممکن است با حرکت یا فعالیت بدنی بهبود یابند. این علامت ممکن است در یک سمت یا هر دو سمت دست و پا دیده شود و با گذشت زمان، شدت آن افزایش داشته باشد.

سفت شدن عضلات

از دیگر علائم پارکینسون، سفت شدن عضلات است که باعث بروز مشکلاتی در هنگام حرکت و انجام فعالیت‌های روزمره فرد بیمار می‌شود. در این حالت عضلات فرد به صورت غیر طبیعی، محکم و سفت می‌شوند؛ به طوری که نمی‌تواند آن‌ها را به راحتی کنترل کند. سفتی عضلات معمولاً در اندام‌هایی چون‌شانه، بازو، گردن و ساق پا‌ها دیده می‌شود. این علامت نیز مانند لرزش استراحتی و دیگر علائم پارکینسون، به خاطر اختلال در عصب‌های سیستم حرکتی و عملکرد نورون‌های مغز، ایجاد می‌شود.

کاهش و کند شدن حرکات

کند شدن حرکات از دیگر نشانه‌های ابتلا به پارکینسون است؛ به طوری که افراد مبتلا به این بیماری برای انجام کوچک‌ترین فعالیت‌های روزمره خود در زندگی، با مشکل روبرو می‌شوند. فرد بیمار ممکن است با مشکلاتی چون عدم تعادل، کندی حرکت، عدم توانایی انجام کار‌ها و کاهش قدرت عضلانی مواجه شود. در واقع فرد در انجام کار‌های روزمره خود مانند راه رفتن، گرفتن و نگه داشتن‌اشیاء، بلند شدن از روی صندلی و مواردی از این قبیل، در زندگی به مشکل می‌خورد. این علامت پارکینسون باعث کوچک و محدود شدن حرکات و استقلال فرد شده و بر کیفیت زندگی او تأثیر می‌گذارد.

دشواری در هنگام شروع حرکت

یکی دیگر از علائم پارکینسون، دشواری در آغاز حرکت است که بیشتر در نواحی پا و بازو‌ها دیده می‌شود. در این حالت، عضله‌های فرد بیمار سفت و فشرده می‌شوند و کنترل حرکات و انعطاف‌پذیری عضلات او کاهش پیدا می‌کند؛ به همین دلیل فرد دچار مشکلاتی در هنگام شروع حرکت مثل بلند شدن از روی تخت یا صندلی، تغییر جهت حرکت، راه رفتن و دیگر فعالیت‌های روزمره خواهد شد.

افتادگی صورت

افتادگی صورت نیز می‌تواند از دیگر نشانه‌های پارکینسون باشد. در این حالت فعالیت عضلات صورت کمتر می‌شود و صورت فرد بیمار شکلی ثابت و بی‌حال می‌گیرد. این علامت پارکینسون ممکن است به صورت مواردی چون کاهش حرکت عضلات صورت و چشم و همچنین کاهش شدت بیان احساسات، خود را نمایان کند.

کاهش انرژی و افزایش خستگی

کاهش انرژی و افزایش خستگی نیز ممکن است در پارکینسون به خاطر کاهش فعالیت‌های نورون‌های مرتبط با سیستم انرژی‌زا و همچنین بالا رفتن تحلیل گلوگز در بدن و مغز ایجاد شوند. فرد مبتلا به پارکینسون ممکن است در هنگام انجام کار‌های روزمره خود احساس سستی، خستگی و کاهش انرژی کند.

اضطراب و افسردگی

اضطراب و افسردگی ممکن است در هر مرحله‌ای از پارکینسون، اتفاق افتد اما در مراحل پیشرفته بیماری، بیشتر دیده می‌شود. علت اضطراب و افسردگی می‌تواند به دلیل کاهش سطح دوپامین که یک ماده شیمیایی مؤثر برای کنترل احساسات در مغز است و همچنین شرایط زندگی فرد باشد.

اختلال در خواب

یکی دیگر از نشانه‌های بیماری پارکینسون، اختلال در خواب است. افراد مبتلا به این عارضه معمولاً از اختلالات خواب، رنج می‌برند. این اختلالات شامل مشکلات در هنگام شروع خواب، تکرار خواب‌های غیرطبیعی، بیدار شدن در طول شب و حرکات ناگهانی و نامنظم بدن در خواب می‌باشد.

مشکلات مربوط به تمرکز و حافظه

مشکلات مربوط به تمرکز و حافظه را می‌توان از دیگر علائم بیماری پارکینسون دانست. برخی از افراد مبتلا به پارکینسون ممکن است با عدم تمرکز و مشکلات مربوط به حافظه روبرو شوند. این اختلالات شامل فراموشی، کاهش تمرکز، عدم به خاطر سپردن اطلاعات جدید و موارد دیگر در هنگام انجام فعالیت‌های روزمره می‌باشد.

تغییرات خلق و خوی

برخی از افراد مبتلا به بیماری پارکینسون، ممکن است دچار تغییرات خلق و خویی شوند که این تغییرات شامل افزایش افسردگی، اضطراب، بی‌اعتمادی، خشم و احساس ناامنی در فرد بیمار می‌باشد. علت تغییرات خلق و خوی در مبتلایان پارکینسون هنوز به صورت قطعی مشخص نشده است اما علت آن را می‌توان به دلیل تأثیر بیماری پارکینسون بر نحوه عملکرد شیمیایی مغز دانست.

نازکی صدا

نازکی صدا یکی دیگر از علائم بیماری پارکینسون است که به عنوان دیستونی صدا نیز شناخته می‌شود. صدای فرد بیمار ممکن است که در هنگام صحبت کردن نازک شود یا اینکه فرد احساس کمبود صدا کند. علت کاهش صدا در افراد مبتلا به پارکینسون به خاطر ایجاد مشکل در حرکت عضلات صدا، کاهش حرکت صفحه حنجره و تغییرات مغز می‌باشد.

کاهش حس بویایی

یکی دیگر از نشانه‌های بیماری پارکینسون، از دست دادن حس بویایی است که به آن هیجان بویایی نیز گفته می‌شود. حس بویایی در برخی از افراد مبتلا به بیماری پارکینسون، به تدریج از بین می‌رود یا اینکه توانایی تشخیص بو‌های مختلف، توسط فرد کاهش می‌یابد. در برخی موارد، از دست دادن حس بویایی را به عنوان یکی از علائم اولیه ابتلا به بیماری پارکینسون در نظر می‌گیرند؛ به طور مثال فرد بیمار ممکن است نتواند بو‌های مختلفی را مانند بوی بنزین، گاز، عطر یا مواد غذایی تشخیص دهد.

مراحل بیماری پارکینسون

همان طور که می‌دانید پارکینسون یک اختلال عصبی پیش رونده است که با گذشت زمان رفته رفته افزایش و شدت می‌یابد. پزشکان برای درجه‌بندی بیماری پارکینسون، مقیاس هان و یار را استفاده می‌کنند. طبق این مقیاس علائم پارکینسون به پنج مرحله تقسیم می‌شوند و پزشکان با توجه به این مقیاس، پی می‌برند که فرد در چه مرحله‌ای از بیماری قرار گرفته است. در ادامه این مراحل را به طور مختصر توضیح خواهیم داد:

مرحله اول

مرحله اول خفیف‌ترین مرحله پارکینسون است. در این مرحله ممکن است فرد هیچ گونه علائم یا نشانه‌ای نداشته باشد؛ به همین دلیل تشخیص بیماری سخت و دشوار است. در این مرحله از پارکینسون معمولاً علائم، فقط در یک قسمت بدن فرد خود را نشان می‌دهد، به همین دلیل مشکل خاص یا تغییری در زندگی عادی فرد، ایجاد نمی‌کند.

مرحله دوم

تجربه هر فرد برای عبور از مرحله اول بیماری پارکینسون به مرحله دوم، متفاوت است و می‌تواند ماه‌ها یا سال‌ها طول بکشد. در این مرحله ممکن است علائمی مانند لرزش، سفتی عضلات، تغییر در حالات چهره و مواردی از این قبیل در فرد بیمار ظاهر شود. سفتی عضلات باعث می‌شود تا انجام کار‌های روزمره برای فرد بیمار، سخت و مدت زمان آن طولانی‌تر شود. با این حال عدم تعادل در این مرحله بعید به نظر می‌رسد. علائم بیماری در این مرحله ممکن است در دو قسمت بدن، ظاهر شوند.

مرحله سوم

در این مرحله علائم بیماری پارکینسون، حالت عطفی پیدا می‌کنند؛ یعنی احتمال کمی وجود دارد که فرد علائم جدیدی را تجربه کند اما شدت علائم او افزایش پیدا می‌یابد. شدت بیماری ممکن است در این مرحله به حدی برسد که فرد بیمار در زندگی عادی و روزمره خود دچار مشکل شود. در این مرحله حرکت فرد طوری کند می‌شود که باعث جلب توجه دیگران می‌شود. عدم تعادل در مرحله سوم ایجاد می‌شود؛ به طوری که باعث زمین خوردن فرد خواهد شد. افراد مبتلا به پارکینسون در مرحله سوم، استقلال خود را دارند به طوری که بدون احتیاج به کمک دیگران می‌توانند کار‌های روزمره خود را انجام دهند.

مرحله چهارم

در مرحله چهارم‌ایستادن بدون واکر یا بدون کمک دیگران، برای فرد مبتلا به پارکینسون امکان‌پذیر نیست. همچنین حرکات ماهیچه‌ای، عکس العمل و واکنش‌های فرد، کند می‌شوند. افراد مبتلا به پارکینسون در مرحله چهارم، بهتر است از تنها زندگی خودداری کنند و افرادی را برای موقعیت‌های ضروری و لازم، همراه خود داشته باشند.

مرحله پنجم

مرحله پنجم، پیشرفته‌ترین مرحله پارکینسون است. علائم در این مرحله تشدید خواهند شد و فرد بیمار به مراقبت‌های شبانه روزی احتیاج پیدا خواهد کرد. در این مرحله، افراد مبتلا به بیماری پارکینسون ممکن است دچار اختلالاتی مانند هذیان، سردرگمی و توهم شوند؛ به طوری که زندگی را برای آن‌ها بسیار سخت و دشوار کند.

علت بیماری پارکینسون

بیماری پارکینسون زمانی در فرد ظاهر می‌شود که سلول‌های عصبی در ناحیه‌ای از مغز که مرتبط با کنترل حرکات بدن است، دچار اختلال شده یا می‌میرند. در واقع نورون‌ها یا سلول‌های عصبی، یک ماده شیمیایی مهم و حیاتی به نام دوپامین تولید می‌کنند که این ماده، نقش مهم و اساسی در هماهنگی حرکات بدن دارد. اختلال عملکرد و مرگ نورون‌ها، باعث کاهش تولید دوپامین و در نتیجه بروز بیماری پارکینسون و مشکلات حرکتی مربوط به آن می‌شود. علاوه بر این، افراد مبتلا به پارکینسون، پایانه عصبی تولید‌کننده نوراپی نفرین خود را از دست می‌دهند.

نوراپی نفرین یک پیام‌رسان شیمیایی مربوط به سیستم عصبی سمپاتیک است که عملکرد‌های زیادی در بدن مانند فشار خون و ضربان قلب را کنترل می‌کند. از دست دادن پایانه عصبی نوراپی نفرین، باعث بروز برخی از علائم و نشانه‌های غیر حرکتی پارکینسون مثل فشار خون نامنظم، خستگی، افت ناگهانی فشار در هنگام بلند شدن و کاهش حرکات دستگاه گوارشی می‌شود. در سلول‌های مغزی بیشتر افراد مبتلا به پارکینسون، اجسام لوئی شکل دیده می‌شود. این اجسام، توده‌های غیر طبیعی از نوع پروتئین هستند. بیماری پارکینسون در برخی افراد به صورت ارثی بوده و در برخی دیگر کاملاً تصادفی می‌باشد. امروزه تعداد زیادی از محققین بر این باورند که بیماری پارکینسون، ترکیبی از عوامل محیطی و ژنتیکی می‌باشد.

عوارض بیماری پارکینسون

بیماری پارکینسون معمولاً عوارض خاصی به همراه دارد که بیشتر آن‌ها قابل درمان هستند. یکی از این عوارض، مشکلات مربوط به تفکر است. فرد مبتلا به پارکینسون ممکن است مشکلات تفکر و مشکلات شناختی را تجربه کند. این عوارض معمولاً در مراحل بعدی، اتفاق می‌افتند. مشکلات شناختی و رفتاری چندان به دارو پاسخگو نیستند. یکی دیگر از عوارض بیماری پارکینسون، افسردگی و تغییرات عاطفی است. در مراحل اولیه ابتلا به بیماری، فرد ممکن است دچار افسردگی شود. درمان افسردگی در مرحله اول باعث می‌شود تا توانایی مقابله فرد با سایر چالش‌های پارکینسون، آسان‌تر شود.

همچنین فرد مبتلا به پارکینسون ممکن است تغییرات عاطفی دیگری را مانند اضطراب، ترس و از بین رفتن‌امید و انگیزه را نیز تجربه نماید که این مشکلات معمولاً با دارو قابل درمان هستند. مشکلات بلع از دیگر عوارض بیماری پارکینسون است. در برخی موارد، فرد مبتلا به پارکینسون از نظر بلع دچار مشکل می‌شود و آب از دهان او سرازیر می‌شود. بیشتر افراد مبتلا به پارکینسون، دچار مشکلات خواب نیز می‌شوند و به مواردی چون خوابیدن در طول روز، بیدار شدن زودهنگام یا بیدار شدن در طول شب دچار می‌شوند. آخرین مرحله بیماری پارکینسون، زمانی است که این بیماری بر عضلات دهان تأثیر می‌گذارد و عمل جویدن را برای فرد سخت می‌کند. این مشکل می‌تواند باعث سوء تغذیه و خفگی شود.

روش‌های تشخیص پارکینسون

در حال حاضر هیچ گونه آزمایش اختصاصی به منظور تشخیص غیر ژنتیکی پارکینسون وجود ندارد. معمولاً تشخیص این بیماری بر اساس معاینه عصبی و سابقه پزشکی فرد، صورت می‌گیرد. بهبود علائم بعد از شروع دارو نیز یکی دیگر از معیار‌های تشخیص پارکینسون می‌باشد. برخی دیگر از اختلالات می‌توانند علائمی مشابه با علائم پارکینسون ایجاد کنند. به علائم مشابه پارکینسون که ناشی از علت دیگری است، پارکینسونیسم گفته می‌شود. در ابتدا ممکن است که این اختلالات، به اشتباه، به عنوان پارکینسون تشخیص داده شوند؛ به همین دلیل انجام آزمایش‌های اختصاصی و پاسخ به درمان‌های دارویی، می‌توانند به تشخیص این بیماری، نسبت به اختلالات دیگر کمک کند.

از آن جایی که اختلالات دیگر با علائم مشابه به بیماری پارکینسون، به درمان‌های متفاوتی نیاز دارند، تشخیص دقیق و به موقع آن‌ها از اهمیت خاصی برخوردار است. برای تشخیص پارکینسون می‌توان از روش‌هایی چون آزمایش خون، آزمایش ژنتیک، توموگرافی، اسکن پی تی‌ای و تصویر‌برداری‌ام آی ار استفاده کرد.

پیشگیری از پارکینسون

از آن جایی که هنوز علت پارکینسون به درستی مشخص نشده است، روش‌های اثبات شده برای جلوگیری از این عارضه نیز ناشناخته مانده است. بسیاری از دانشمندان عقیده دارند که پارکینسون به دلیل عوامل محیطی و ژنتیکی ایجاد می‌شود؛ به همین دلیل اجتناب نمودن از عوامل خطرناک محیطی، می‌تواند در پیشگیری از این بیماری مؤثر باشد. در ادامه به توضیح روش‌هایی مناسب و اصولی برای پیشگیری از بیماری پارکینسون خواهیم پرداخت:

• تغذیه مناسب: نوشیدن مایعات و مصرف غذا‌هایی که فیبر بالایی دارند، می‌تواند از یبوست که یک مشکل شایع در افراد مبتلا به پارکینسون است، جلوگیری کند. مصرف مواد مغذی که سرشار از اسید‌های چرب امگا ۳ هستند نیز به مبتلایان پارکینسون، توصیه می‌شود.

• ورزش‌های هوازی: طبق تحقیقات انجام شده، ورزش‌های هوازی می‌توانند احتمال ابتلا به بیماری پارکینسون را کاهش دهند. در واقع ورزش باعث افزایش انعطاف‌پذیری و قدرت عضلانی فرد می‌شود و در کاهش اضطراب و افسردگی و حفظ تعادل نقش مؤثری دارد. می‌توان با انجام ورزش‌هایی مانند شنا، پیاده روی، ایروبیک، رقص و ورزش‌های کششی، از ابتلا به بیماری پارکینسون جلوگیری کرد. ماساژ درمانی و یوگا نیز می‌تواند تنش‌های عضلانی را کاهش داده و احساس آرامش بیشتری به فرد دهند.

درمان پارکینسون

پس از آشنا شدن با معنی بیماری پارکینسون و علائم آن، سؤالی که ممکن است برای بیشتر افراد مطرح شود این است که این بیماری چگونه درمان می‌شود؟ بیماری پارکینسون ابعاد مختلف و روش‌های درمانی متفاوتی دارد. شاید نتوان به صورت قطعی بیماری پارکینسون را ریشه کن و درمان کرد اما می‌توان از پیشرفت علائم و نشانه‌های آن جلوگیری نمود. در ادامه به معرفی برخی از مهمترین روش‌های درمانی پارکینسون خواهیم پرداخت:

دارودرمانی

یکی از راه‌های کنترل علائم بیماری پارکینسون، دارو درمانی است. برای درمان پارکینسون می‌توان از دارو‌های مختلفی بسته به تشخیص پزشک استفاده کرد. این دارو‌ها شامل آنتی کولینرژیک‌ها، لوودوپا، آنتاگونیست‌های دوپامین، آمانتادین، مهار‌کننده MAO_B و مهارکننده COMT و … می‌باشند.

تغییر سبک زندگی

بعضی تغییرات در سبک زندگی می‌تواند به کنترل و مقابله با بیماری پارکینسون کمک کنند، این تغییرات شامل مصرف غذا‌های سالم و کاهش مصرف دخانیات، مراجعه به متخصص گفتار درمانی برای کاهش خطا‌های تکلمی، انجام ورزش‌های مناسب و فعالیت بدنی به صورت مداوم و صحبت با مشاور یا روانشناس می‌باشد.

عمل جراحی

یکی دیگر از روش‌های درمان پارکینسون عمل جراحی است. دارو درمانی برای حفظ کیفیت زندگی افراد مبتلا به پارکینسون می‌تواند مؤثر باشد اما برخی از بیماران برای درمان، به روش‌های دیگری مانند جراحی احتیاج دارند. بعضی از بیماران، با پیشرفت پارکینسون، در هنگام پاسخ به درمان دچار تحول و تغییر می‌شوند که این تغییرات به نوسانات حرکتی معروف است. در این شرایط متخصصین مغز و اعصاب ساختار‌های عمیق مغز مانند تالاموس، پالیدوس، گلوبوس و هسته زیر تالاموس مورد بررسی قرار داده و حرکات غیرارادی پارکینسون را تسکین می‌دهند.

سخن پایانی

بیماری پارکینسون یک اختلال پیش رونده عصبی بوده که بر حرکات بدن تأثیر می‌گذارد. علائم این بیماری به تدریج و گا‌هاً با لرزش دست‌ها شروع می‌شود. علائم شروع بیماری به قدری خفیف است که فرد بیمار به سختی متوجه آن‌ها خواهد شد. علاوه بر لرزش دست‌ها که در پارکینسون معمولاً رایج‌تر است، خشکی یا کند شدن حرکات نیز دیده می‌شود. پارکینسون، این اختلال عصبی مزمن، معمولاً در افراد بالای ۵۰ سال دیده می‌شود اما در سنین پایین‌تر نیز امکان ابتلا به آن وجود دارد. همان طور که گفتیم بیماری پارکینسون به دلیل مرگ سلول‌هایی که دارای دوپامین هستند، به وجود می‌آید. با وجود این که درمان دائمی برای پارکینسون وجود ندارد اما می‌توان با تغییرات سبک زندگی و استفاده از روش‌هایی چون فیزیوتراپی، دارو درمانی و تمرینات ورزشی علائم این بیماری را کنترل کرد.