پیش از آنکه فروید تاثیرات تجارب دوران کودکی را روی شخصیت بزرگسالی توصیف کند، دنیا از عالمگیر بودن فعالیت جنسی و یادگیری جنسی در کودکان بی خبر بود.
بیشتر تجارب یادگیری جنسی در کودکی بدون اطلاع والدین انجام می شود ولی آگاهی از جنسیت کودک بر رفتار والدین موثر است.
برای مثال با پسر بچه ها با جدیت بیشتری رفتار می شود تا دختر بچه ها و بر عکس دختر بچه ها بیشتر در بغل گرفته می شوند. پدرها وقت بیشتری با فرزند پسر خود صرف می کنند و نسبت به نگرانی های پسران خود بیشتر از اضطراب دخترانشان آگاه هستند.
مشاهدات کودکان نشان می دهد که در شیرخواران، بازی با اعضای تناسلی، بخشی از رشد طبیعی است.
عوامل روانی جنسی
تمایلات جنسی هر شخص بستگی به ۴ عامل روانی جنسی پیوسته به هم دارد:
- هویت جنسی
- جنسیت فرد
- گرایش جنسی
- رفتار جنسی
این عوامل در تکامل، رشد و عملکرد شخصیت تاثیر می گذارند.
کودکان همراه با رشد و تکامل هیجانی و اجتماعی و بدنی، رشد و تکامل جنسی را نیز طی میکنند و در سنین خیلی پایین گاهی با کارهایی نظیر لمس قسمتهای خصوصی یا استفاده کردن از کلمات رکیک، نوعی رفتار جنسی نشان میدهند.
رفتارهای جنسی کودکان اگر تکرار شوند ممکن است خطراتی در تربیت و تکامل رفتار کودک ایجاد کند یا کودکان دیگری را درگیر کند.
اگر رفتارهای جنسی کودکان باعث تحت فشار قرار دادن یا مجبور کردن دیگر کودکان باشد، میتوان آن را رفتار مشکلدار جنسی دانست. اگر این رفتار از نظر والدین یا فرهنگ جامعه و مسئولین مدارس رفتاری غیر قابل قبول و مضر شناخته شود، میتواند برای کودک و آینده او مشکلاتی ایجاد کند.
تکامل طبیعی رشد جنسی در کودکان
رشد جنسی طبیعی طی زمان صورت میگیرد و روند آن گاهی در کودکان مختلف متغیر است. سریعتر یا کندتر بودن این رشد در کودک نسبت به همسالانش به تنهایی به معنای وجود اختلال نیست.
کودکان شخصیت، طبیعت، خلقوخو و تجربههای مختلفی دارند و در خانواده ها با ارزشها و اصول متفاوتی تربیت میشوند، اما دستهبندی زیر بهطور کلی شامل رفتارهای کودکان در زمینه رشد جنسی است.
رفتارهای جنسی قبل از دبستان
در این سن بیشتر کودکان کنجکاوی زیادی نسبت به بدن خودشان و دیگران و کشف آلت جنسی دارند. یکی از رفتارهای شایع و طبیعی این سنین دست زدن و بازی با اندامهای جنسی خودشان است.
این بازی کردن گاهی باعث نگرانی و حتی وحشت والدین می گردد و گاهی دامنه این کنجکاوی تا تلاش برای دست زدن یا لمس اندامهای بزرگسالان هم پیش میرود، بعنوان مثال ممکن است کودک سعی کند پستانهای مادرش را یا اندام تناسلی کودکان دیگر را لمس کند.
کودکان این سن ممکن است به مسایل مربوط به دستشویی و اجابت مزاج علاقه نشان دهند یا درباره دستشویی رفتن دیگران صحبت کنند یا نگاهش کنند.
در چهار و پنج سالگی فعالیتها و رفتارهای جنسی جنبه اجتماعی بیشتری دارند، مانند انجام بازیهایی مانند دکتربازی، که در آن کودک به نگاه کردن یا لمس اندامهای جنسی دیگر همسنوسالان خود اقدام می کند.
در حدود پنج تا شش سالگی ممکن است کودک شروع کند به پرسیدن سوالهای جنسی مثل «بچهها از کجا میآیند؟» یا تفاوتهای فیزیکی بین پسرها و دخترها، اندامهای بدن و کارکرد آنها و تولد بچه بعدی.
رفتارهای جنسی در دوران دبستان
کودکان به کنجکاوی و کشف بدن خودشان و دیگران ادامه میدهند، ولی در این سنین اطلاعات زیادی در مورد مقررات مرتبط با صحبتهای جنسی و رفتارهای جنسی دارند؛ یعنی می دانند چه چیزی ممنوع است یا بد شمرده میشود آگاهترند و درک کافی از نتایج یا عکسالمعل دیگران نسبت به اعمال جنسی خودشان دارند.
اکثرا در این سنین شرم و حیا در کودکان شکل میگیرد که ممکن است بهصورت حساسیت به برهنه دیده شدن یا حمام کردن در حضور والدین ظاهر شود. بهعلت شرم و خجالت اکثر رفتارهای جنسی کودکان در غیاب یا غفلت والدین ادامه پیدا میکند.
از طرف دیگر کودکان ممکن است در این سنین بعضی واژه های جنسی و نامهای متفاوت اندامهای جنسی و رفتارهای جنسی را یاد میگیرند و از گفتن این واژه ها یا کلمات رکیک جنسی و با واکنشی که بهدنبال گفتن آنها ایجاد میشود تحریک شوند و لذت ببرند. گفتن جوکهای جنسی یا کلمات جنسی ممکن است برایشان موجب تفریح و جلب توجه دیگران گردد.
در این دوران انجام بازیهای جنسی و لمس جنسی بدن کودکان دیگر یا خودارضایی شروع می شود و از طرفی کنجکاوی نسبت به رفتارهای جنسی بزرگسالان بسیار افزایش می یابد؛ معمولا حدود ۱۰ سالگی بیشتر بچهها علائمی از بلوغ را دارند و به همان نسبت علاقه به معانی و تجارب بلوغ افزایش مییابد.
رفتارهای جنسی کودکان هنگامی مشکلزا می شود که خارج از محدوده فرهنگی و محدوده رشد و تکامل متتاسب با سنو سال آنان باشد و با فعالیتها و علایق معمول مانند تحصیل و ورزش تداخل کند، یا این که کودکان دیگر را درگیر این رفتار جنسی کند که باعث ناراحتی یا فشارهای روحی و جسمی آنان یا خانوادهشان گردد، مانند وادار کردن کودکان کمسنو سالتر به رفتارهای جنسی یا مواردی که به زورگویی یا اعمال فشار بر آنان برای اینگونه فعالیتها بی انجامد.
اگر فعالیتهای جنسیدر مکانهای عمومی حادث شوند و علی رغم تلاش بزرگترها برای متوقف کردن آنها، ادامه یابند و یا باعث آزار و ناراحتی دیگران شود نیاز به کمک حرفهای و درمان توسط درمانگر آموزشدیده دارند.
رفتارهای جنسی مشکلزا در کودکان
رفتارهای جنسی مشکل ساز کودکان شامل موارد زیر می باشد:
- اشتغال ذهنی زیاد به کلمات جنسی.
- اشتغال ذهنی زیاد با اندامها و فعالیتهای جنسی، خصوصا در کودکان سنین دبستان و بزرگتر.
- برهنه کردن مکرر اندامهای جنسی و قسمتهای خصوصی در ملا عام.
- اصرار به بازیهایی همراه با لمس یا رفتار جنسی با دیگر کودکان.
- بازی کردن با اندامهای جنسی یا مالیدن اشیا به آلت جنسی هنگامی که کودکان در سنین دبستان تلاش کنند با استفاده از اشیا، کودکان دیگر یا حتی حیوانات خانگی عمل جنسی یا رفتارهای جنسی را انجام دهند.
- انجام رفتارهای جنسی با بچه های کوچکتر که از نظر رشد جنسی پایین تر باشند و وادار کردن دیگران به انجام دادن کارهای جنسی به هر شکل ممکن.