کاشت درخت شلیل و شرایط محیطی مساعد برای رشد آن

درخت شلیل متعلق به خانواده هلو بوده که میوه آن پوستی صاف و بدون کرک دارد. طعم میوه شلیل شیرین و مطبوع تر از هلو می باششد و ارتفاع درخت آن به بین ۴-۱۰ متر متغیر می باشد. در حال حاضر بالغ بر ۱۵۰ گونه شلیل در اندازه، طعم و رنگ مختلف وجود دارد که از میان در کشور ما در باغات استان هایی نظیر همدان، تهران، خراسان شمالی، البرز  کردستان تحت کشت قرار دارد و استان البرز رتبه نخست را در بین تولیدکنندگان دارد.

آشنایی با شرایط کاشت درخت شلیل

زادگاه میوه شلیل آسیا می باشد و در قرن شانزدهم و هفدهم این میوه به انگلستان و از آنجا توسط اسپانیایی ها به آمریکا رفت. در حال حاضر در کالیفرنیا تحت کشت وسیعی قرار دارد. اعتقاد بر این می باشد شلیل یکی از کهن ترین میوه ها بوده که ظاهرا دو هزار سال قبل در چین رشد داشته و توسط جاده ابریشم به ایران، یونان و رم آورده شد که در ایران بهترین نوع آن تحت کشت می باشد. میوه شلیل با نام علمی prunus persica و نام عمومی nectarine یک گونه هلو با ژن مغلوب شده است که میوه آن بدون کرک بوده از این رو هلوی بدون کرک نیز نام دارد و طعم مطبوع و شیرین تری نسبت به هلو دارد. در فرهنگ دهخدا شلیل میوه خوشبو، آبدار و گوارایی شبیه به شفتالو معنا شده است.

درخت شلیل تا ارتفاع ۴ الی ۱۰ متر رشد دارد و برگهای نیزه ای شکل آن به طول ۷-۱۶ سانتی متر و عرض ۲-۳ سانتی متر دارای رگبرگهای پرمانندی هستند. جوانه های درخت(شبیه بادام) ساده بوده و در محور هر برگ سه عدد قرار دارد جوانه وسط رویشی و جوانه های کناری زایشی هستند. گل های صورتی رنگ درخت شلیل در بهار و قبل از گلها ظاهر می شوند که به شکل منفرد یا دوتایی به قطر ۲.۵-۳ سانتی متر با پنج گلبرگ می باشند. گل به طور جانبی از یک جوانه ساده روی شاخه یکساله پدیدار می شود. اکثر رقم های این درخت خودبارور هستند. گرده افشانی توسط باد صورت گرفته و زمان رسیدن میوه در گونه های زودرس اوایل تابستان و رقم های دیررس ابتدای پاییز می باشد.

تا اواخر دهه چهل شمسی رنگ شلیل ها سبز کمرنگ یوده و اندازه ای کوچک و گوشتی سفید داشتند. قابل ذکر است عمر درخت شلیل نسبتا کم بوده که علت آن ترد و شکننده بودن چوب درخت است که به خاطر نسبت بالای پوست به استوانه مرکزی ایجاد می شد. از این رو پرورش درخت به کشل open center می باشد تا شاخه ها در اثر وزن زیاد نشکند.

در حال حاضر بالغ بر ۱۵۰ گونه شلیل در اندازه، طعم و رنگ مختلف وجود دارد که از میان در کشور ما در باغات استان هایی نظیر همدان، تهران، خراسان شمالی، البرز  کردستان تحت کشت قرار دارد و استان البرز رتبه نخست را در بین تولیدکنندگان دارد. گونه های شلیل از لحاظ طعم بهتر، ظاهر قشنگ تر و عمر طولانی تر همواره در حال ارتقا هستند و خیلی از گونه های جدیدی که هم اکنون وجود دارند ممکن است طی ۵-۱۰ سال آینده مشاهده نشوند.

از انواع شلیل رایج می توان به شلیل انجیری، شبرنگ، شمس، سفید، ردگلد، مغان و … اشاره نمود که بعضی نمونه ها دیررس هستند. اما گونه شبرنگ رشد سریعی داشته و رنگ قرمز روشنتری دارد و گوشت میوه زردرنگ متصل به هسته است ضمنا بسیار پربازده هم می باشد. در ادامه این مطلب با شرایط مورد نیاز درخت شلیل برای کاشت در مزرعه یا گلدان آشنا می شوید.

شرایط محیطی مساعد برای درخت شلیل

دما

در خیلی از کشورها کاشت درخت شلیل به خاطر یخ زدگی سریع شکوفه در سرمای بهاره با مشکل همراه است. این درخت به طیف متنوعی از واحد سرد که به طور عمده ۶۰۰-۹۰۰ واحد است نیاز دارد. در بعضی گونه های جدید ۲۰۰ واحد سرما کافی می باشد. شاخه های درخت شلیل سرمای منفی ۳۲ درجه سانتی گراد را تحمل می کند ولی شکوفه ها در منفی ۲ درجه سانتی گراد صدمه خواهند دید. قابل ذکر است مقاومت شلیل به گرمای تابستان مانند سرمای زمستان خب بوده و میوه های درخت در تابستان کیفیت بهتری دارند.

خاک

درخت شلیل به خاکی سبک تا متوسط که زهکش خوبی داشته باشد نیاز دارد و در خاک سنگین درخت باید در تپه کاشته شود. اسیدیدته بهینه خاک نیز ۶/۷ باشد. ریشه درخت در مقابل کمبود تهویه خاک حساس بوده و خاک غرقابی را دوست ندارد چرا که موجب زرد شدن برگ و پوسیدگی ریشه هایش می شود. زهکشی کامل و خاک سبک با عمق (۱-۱.۵ متر) بر روی رشد درخت شلیل تاثیر یسزایی دارد. پیشنهاد می شود از کاشت درخت شلیل در خاکهای سنگین یا خاک رس خالص اجتناب کنید.

نور

این درخت به مکانی آفتابگیر نیاز دارد به طوری که روزانه ۶-۸ ساعت نور آفتاب را دریافت کند. سایه برای درخت مضر بوده چرا که از رشد  میوه دهی آن جلوگیری می کند.

آبیاری

درخت شلیل به آبیاری زیادی نیاز دارد . بسته به شرایط رطوبتی خاک، شکوفه دادن و جوانه زدن آبیاری شروع می شود. تقسیم آب طبق سودآور بودن بسته به شرایط درخت و زمان برداشت میوه انجام می گیرد. از این رو توصیه می شود میوه های کوچک را از روی شاخه برداشت کرده که به صورت دستی یا شیمیایی امکان پذیر است. با کم کردن تاج پوشش از تبخیر آب شاخ  برگ پیشگیری می شود. دقت کنید که هرس زیاد موجب افزایش رشد رویشی می شود. میوه شلیل در طی دو مرحله پس از تشکیل و قبل از سخت شدن هسته و به اصطلاح رسیدن به آبیاری نیاز دارد چرا که در این مراحل میزان آب درخت کاهش می یابد. قابل ذکر است در سال های اول رشد به ویژه در فصل رشد درخت شلیل به آبیاری زیاد نیاز دارد. از این رو آبیاری به شیوه کرت بندی نباشد چرا که ریشه ها نمی توانند تنفس خوبی داشته باشد. پیشنهاد می شود از ّآبیاری قطره ای بهره یگیرید.

تغذیه

بهتر است در اوایل بهار پیش از گلدهی و از اولین سال زندگی درخت شلیل کوددهی آن صورت گیرد

تکثیر

تکثیر درخت شلیل به دو روش جنسی و غیر جنسی امکان پذیر است. جهت پیوند زدن از نهال های بذری به عنوان پایه بهره می برند همچنین از هلو، بادام، زردآلو و آلو هم می توان به عنوان پیوند استفاده نمود. تابستان زمانی مناسبی برای بذرگیری می باشد. هسته میوه را از آن جدا کرده و در آن کمی ترک یا شکاف ایجاد کنید و بعد از سرمای بهاره بکارید. اما پیوند زدن شلیل مانند هلو رایج تر می باشد. فاصله کشت برای رقم های معمولی ۶-۷ متر می باشد و از یک باغ با شرایط خوب می توان انتظار داشت ۴۰-۵۰ تن محصول در هکتار تولید کند. در روش داربستی فاصله کشت کمتر شده و میزان محصول تا ۱۱۰ تن در هکتار نیز خواهد رسید.

در مورد درختان شلیل زودرس این احتمال وجود دارد که بذرها به خوبی جوانه نزنند از این رو از روش پیوند برای تکثیر درخت استفاده کنید. پس از جداسازی هسته از میوه شلیل اجازه دهید ۳-۴ روز کاملا خشک شوند. سپس با چند ضربه آهسته چکش(یا قرار دادن داخل انبر) در آن شکافی ایجاد کنید. البته دقت داشته باشید که بر داخل هسته آسیب نبیند. برای رفع مواد بازدارنده از جوانه زنی بذر شلیل به تیمار سرمادهی نیاز است که در طبیعت ماههای سرد این کار را انجام می دهند. از این رو بذر را در یخچال مدتی نگهداری کنید تا پس از سرمای بهاره آن را درون گلدان بکارید.

آفات و بیماری ها

از جمله آفات درخت شلیل می توان به شته، عنکبوت قرمز، کرم ریشه خوار و پرندگان اشاره کرد و بیماری های رایج آن پوسیدگی قهوه ای، پیچیدگی برگ، لکه سیاه، و گال طوقه را نام برد.

شیره زدن تنه درخت: تنش های دمایی (سرمای شدید) و آلودگی های قارچی عامل این مشکل هستند. برای پیشگیری از این معضل آبیاری با فاصله از تنه درخت صورت گیرد طوری که تنه درخت خیس نشود. همچنین از کودهای حیوانی پوسیده بهره بگیرید. برای درمان شیره زدن تنه درخت از اکسی کلرمس در فصل رشد به صورت محلول پاشی استفاده کنید.

کاشت درخت شلیل در مزرعه

مکانی با خاک نسبتا حاصلخیز دارای زهکش خوب و آفتابگیر را انتخاب کنید. جهت پیشگیری از سرمازدگی از نواحی پایین دست خودداری کنید. نهال درخت را در فصل پاییز در حفره ای عمیق و بیشتر از تراکم ریشه بکارید. این نهال حدودا سه ماهه باشد. سپس روی حفره را با خاک نرم بپوشانید. فاصله درختان از یکدیگر ۴-۴.۵ متر و فاصله بین ردیف ها دو متر باشد. در این محدوده می توان ۰۱۰۰-۲۰۰۰ اصله نهال درخت در هکتار را زیر کشت برد.

کاشت شلیل در گلدان

در فصل بهار بذر شلیل را یک شب در آب بخیسانید. سپس بذر را در گلدانی حاوی خاک باغچه یا مخلوط خاکبرگ و شن با عمق دو برابر طول بذر بکارید. در دمای حدود ۲۳ درجه کمتر از یک ماه بذر جوانه می زند. و نهال ایجاد شده پس از ۵-۷ سال به باروری می رسد.

با بزرگ شدن نهال نسبت به تعویض گلدان اقدام کنید و در طول رشد درخت کوددهی را فرامش نکنید. قابل ذکر است برای کشت گلدانی شلیل انتخاب بذر آن اهمیت زیادی دارد. بهتز است از بذور پاکوتاه استفاده کنید. البته اگر باردهی درخت شلیل برای شما اهمیت دارد وگرنه از لحاظ تزئینی می توانید از هر بذر شلیل بهره بگیرید.

نکته

از آنجا که عمر درخت شلیل نهایتا ده سال است پس می توانید در کنار آن از درختانی با عمر طولانی تر برای احداث باغ مانند درخت گلابی یا درخت سیب نیز بهره بگیرد تا پس از اتمام عمر درخت شلیل باغ از صرفه اقتصادی خارج نشود.