هورمون پرولاکتین و نشانه های غیر طبیعی بودن میزان آن در زنان و مردان

هورمون پرولاکتین یکی از هورمون های مهم می باشد که توسط غده هیپوفیز ترشح می شود و باعث تکثیر غددی و چربی بافت پستان ها در دوره بارداری می گردد و سینه ها را برای شیر دهی آماده می کند. همچنین تنظیم بودن سطح این هورمون در زنان غیر باردار باعث می گردد تا سیکل های قاعدگی و همچنین تخمک گذاری در آنها منظم صورت گیرد.

بررسی هورمون پرولاکتین

پرولاکتین نقص اصلی تولید شیر در سینه مادران را بر عهده دارد، پرولاکتین در زنان و مردان وجود داشته اما مقدار آن در مادران در دوره بارداری افزایش می یابد. اگر این هورمون بیش از حد طبیعی ترشح گردد باعث بروز مشکلات و بیماری هایی در فرد خواهد شد که نیاز به بررسی و پیگیری توسط پزشک دارد. برای بررسی بیشتر پرولاکتین و آشنایی بهتر با آن در ادامه این مطلب همراه ما باشید.

پرولاکتین چیست؟

پرولاکتین یک نوع هورمون پروتوینی می باشد که از غده هیپوفیز در مغز ترشح می گردد و در کل باعث تولید شیر در سینه مادران باردار می گردد. همانطور که اشاره شد این هورمون در مردان نیز به میزان کم وجود دارد. پرولاکتین همچنین در ترشح هورمونی استروژن و تستوسترون نیز موثر می باشد و برای باروری فرد نقش ویژه ای را ایفا می کند. در صورتی که میزان این هورمون در زنان کم باشد با تشخیص و تجویز پزشک می توان در میزان آن تعادل برقرار نمود.

نشانه های غیر طبیعی بودن میزان پرولاکتین در زنان

خانم هایی که دارای علائم پرولاکتینوما هستند باید برای انجام آزمایش پرولاکتین اقدام کنند. پرولاکتینوما در واقع توموری غیر سرطانی در غده ی هیپوفیز می باشد که میزان بالایی از پرولاکتین را تولید می نماید. این علائم در خانم ها شامل موارد زیر می شود:

• داشتن سردردهای بی دلیل
• بروز نقص در بینایی
• داشتن شیر و ریزش شیر در دوران غیر از شیردهی و زایمان
• داشتن درد و ناراحتی در حین رابطه جنسی
• رشد غیر طبیعی موهای بدن و صورت
• آکنه های غیر عادی

آزمایش پرولاکتین به منظور بررسی میزان پاسخ بدن نسبت به درمان تومور صورت می گیرد. همچنین آزمایش مورد نظر در صورت وجود مشکلات باروری و قاعده گی های نامنظم نیز باید صورت گیرد. با انجام این آزمایش می توان تشخیص مشکلات غده ی هیپوفیز و هیپوتالانوس را نیز انجام داد.

نشانه های غیر طبیعی بودن میزان پرولاکتین در مردان

مردان همچنین در صورت داشتن هر یک از علائم پرولاکتینومای زیر را انجام دهند:

• داشتن سردردهای بی دلیل
• وجود نقص در بینایی
• کاهش در میل جنسی و مشکل در باروری
• ناتوانی جنسی مثل اختلال در نعوظ
• نبود غیر عادی مو در بدن و صورت

علاوه بر این آزمایش مذبور در موارد زیر نیز در مردان انجام می شود:

• به منظور کشف اختلالات در بیضه یا نعوظ
• بررسی نمودن مشکلات غده ی هیپوفیز و هیپوتالاموس

کارکردهای هورمون پرولاکتین

پرولاکتین که در حال حاضر با اسامی لاکتوژن، ماموتروپ و لاکتوتروپ نیز شناخته می گردد، همانطور که گفته شد نقش اصلی در تحریک غدد شیرساز در سینه را بر عهده دارد. گیرنده های پرولاکتین همچنین در بخش هایی از کبد، کلیه ها و غدد تناسلی نیز وجود دارند. بعلاوه پرولاکتین در بروز میل جنسی نیز مهم است و بیشتر با مکیدن سینه ها میزان آن بیشتر می شود از این رو از آن با عنوان هورمون عشق نیز یاد می شود. مقدار ترشح این هورمون در طول شب بیشتر از روز می شود.

رابطه پرولاکتین و باروری

در بیشتر موارد بالا بودن سطح پرولاکتین سبب بروز ناباروی خواهد شد. تومورهای پرولاکتینوما توانایی تحت فشار قرار دادن غده ی هیپوفیز را دارند و باعث ممانعت از تولید هورمون ها می شوند، به این حالت کم کاری هیپوفیز گفته می شود. بروز این مشکل در مردان باعث ریختن موهای بدن و کم شدن میل جنسی شده و در زنان نیز باعث بروز ناباروری می شود. هایپرپرولاکتینوما باعث می شود تا بارداری برای زنان مشکل شود، این موضوع باعث ایجاد وقفه در تولید طبیعی هورمون های استروژن و پروژسترون شده و باعث می شود تا تخمدان ها نامنظم تخمک آزاد کنند و یا به طور کلی متوقف شوند.

استفاده از داروهای پرولاکتینوما و دیگر داروها به بارور شدن زنان کمک می نماید، البته به شرط آنکه به منظور درمان خیلی زود به پزشک مراجعه شود.

دلایل بالا بودن سطح پرولاکتین

از دلایل شایع بالا بودن سطح هورمون پرولاکتین شامل موارد زیر می شود:

• بودن یک غده یا توده اضافه در غده هیپوفیز
• کم کاری در تیروئید
• داروهای استفاده شده در دوره افسردگی، روان پریشی و فشار خون بالا
• زیاده روی در مصرف بعضی گیاهان دارویی مثا شنبلیله، شبدر قرمز و رازیانه
• آسیب به دیواره قفسه سینه بر اثر زخم های جراحی یا بیماری زونا و حتی استفاده از لباس زیر خیلی تنگ
• داشتن استرس
• انجام برخی ورزش های سخت و شدید
• مصرف بعضی از انواع غذا
• تحریک نمودن بیش از انداز نوک پستان

پرولاکتین و رابطه آن با ریزش موها

هورمون پرولاکتین و بالا رفتن آن با ریزش موها رابطه دارد. همانطور که شنیده ایم ریزش مو در مادران شیرده بسیار شایع می باشد. یکی از دلایل ریزش موها بالا رفتن میزان پرولاکتین و یا همان هورمون شیردهی در دوران شیردهی می باشد. در صورت داشتن ریزش موها به شکل غیر طبیعی باید با یک متخصص مشورت شود تا آزمایش پرولاکتین انجام شود.

بیماری های ناشی از ترشح غیر طبیعی پرولاکتین

در ادامه مطلب با برخی از بیماری های ناشی از ترشح غیر طبیعی پرولاکتین آشنا می شویم:

• پرولاکتیونوما:

همانطور که اشاره شد پرولاکتیونوما، توموری داخل غده هیپوفیز می باشد که سبب افزایش بیش از اندازه ترشح پرولاکتین می گردد. در این مشکل از روش های درمان کاهش دهنده پرولاکتین مانند کابرگولین و بروموکریپتین استفاده می گردد. مقدار مصرف قرص داستینکس در این مشکل باید کنترل گردد زیرا ممکن است مقدار بالای مصرف آن مشکلاتی را در دریچه قلب ایجاد نماید

• هیپرپرولاکتینمی ناشی از مصرف داروها:

در برخی موارد ممکن است پزشک گمان کند که مصرف داروهای فرد باعث افزایش پرولاکتین در او شده است. در این مورد پیشنهاد داده می شود تا بیمار به مدت سه روز از هیچ نوع دارویی استفاده نکند و مجددا آزمایش خون را تکرار نماید، با مشخص شدن جواب آزمایش در رابطه با داروهای مصرفی بیمار تصمیم گیری می شود.

• کم کاری در غده تیروئید:

در برخی موارد هیپرپرولاکتینمی به خاطر کم کاری تیروئید اتفاق می افتد که برای درمان باید از روش های درمانی هورمون های تیروئیدی استفاده نمود. در اغلب موارد این درمان تا آخر عمر ادامه داشته و باید مدام انجام شود.

• هیپرولاکتینمی بدون علت:

در این نوع از هیپرولاکتینمی که با نام ایدیوپاتیک نیز شناخته می شود، وقتی است که پزشک نتواند علتی برای مشکل اصلی بیمار بیابد. در بعضی از افراد بیمار با گذشت زمان به مرور سطح ترشح پرولاکتین طبیعی خواهد شد ولی اگر با گذشت چند ماه همچنان مشکل وجود داشته باشد به منظور درمان پزشک از قرص های کابرگولین و یا بروموکریپتین استفاده و تجویز می نماید.

انجام آزمایش پرولاکتین

به منظور اطلاع از میزان ترشح پرولاکتین آزمایش صورت می گیرد، این آزمایش مانند یک نمونه برداری ساده از خون می باشد که مانند دیگر آزمایش ها با سرنگ از فرد خون گرفته می شود و نمونه خون بررسی می گردد. برای انجام آزمایش پرولاکتین شرایط زیر در نظر گرفته می شود:

• بهترین وقت به منظور انجام این آزمایش صبح ها و حدود ۲ ساعت بعد از بیداری می باشد.
• بهتر است قبل از انجام این آزمایش فعالیت هایی مانند پیاده روی و ورزش و فعالیت های بدنی را نداشته باشید.
• حداقل حدود ۱۲ ساعت قبل از انجام آزمایش رابطه جنسی و تحریک سینه انجام نشود.
• شب قبل از خوابیدن لباس راحت بپوشید و از پوشیدن لباس خواب های تنگ به ویژه در ناحیه سینه ها خودداری نمایید.
• در صورت نداشتن شرایط عنوان شده در بالا باید آزمایش را در روزی دیگر انجام دهید.

این آزمایش عوارض جانبی چندانی نداشته اما ممکن است کبودی خفیفی در محل خون گرفته شده ایجاد شود که برطرف خواهد شد. همچنین حس ضعف و سرگیجه بعد از آزمایش ممکن است به دلیل خون گرفته شده ایجاد شود و در موارد خیلی نادر نیز امکان ملتهب شده رگ وجود دارد که به آن فلبیت یا افروختگی سیاه رگ می گویند که البته با استفاده از کمپرس آب گرم بعد از چند روز رفع خواهد شد. در بیماران دچار مشکل اختلالات خون ریزی ممکن است فرد دچار خون ریزی ممتد گردد که قبل از انجام آزمایش باید پزشک را از مصرف داروهایی مانند والفارین و آسپرین آگاه سازد.

مقدار نرمال پرولاکتین در زنان و مردان

با توجه به بررسی های انجام شده پزشکان طبیعی بودن نتیجه آزمایش زا بر طبق عوامل مختلفی سنجش می کنند. وضع کلی سلامت جسمی بیمار یک عامل مهم در سنجیدن پزشک محسوب می شود. مقدار این هورمون به شکل نامحسوس در آزمایشگاه های مختلف متفاوت می باشد. در حالت کلی نتایج میزان این هورمون به شکل زیر می باشد:

• میزان پرولاکتین در زنان غیر باردار باید کمتر از ۲۵ نانو گرم بر میلی لیتر باشد.
• میزان پرولاکتین در زنان باردار بین ۳۴ تا ۳۸۶ نانو گرم بر میلی لیتر می باشد.
• مقدار پرولاکتین در آقایان باید کمتر از ۱۵ نانو گرم بر میلی لیتر باشد.

داروهای تاثیر گذار بر میزان پرولاکتین

مصرف برخی از داروها باعث بیشتر شدن بیش از حد پرولاکتین در افراد می شود. این داروها عبارتند از:

• داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای
• داروهای خواب آور
• آمفتامین ها
• داروهای فشار خون بالا مانند رزرپین، وراپامیل و متیل دوپا
• داروهای درمان رفلاکس معده مثل سایمتیدین
• استروژن

روش های درمانی برای پرولاکتین

در ادامه با مهمترین روش های درمان اختلال در پرولاکتین آشنا می شویم:

• تجویز داروها:

مصرف برخی داروها مانند بروموکریپتین و کابرگولین همانطور که گفته شد باعث کم شدن پرولاکتین خواهند شد. دارو درمانی بر روی اغلب بیماران مبتلا به پرولاکتینوما تاثیری مثبت داشته است.

• روش جراحی:

در صورتی که روش های درمانی تاثیر گذار نباشد به منظورر برداشتن غده ی هیپوفیز از روش جراحی استفاده می شود. بعلاوه در مواردی که تومورها به اختلالات در بینایی بیانجامند نیز از روش جراحی استفاده می شود.

• پرتو درمانی:

در صورتی که هر دو روش استفاده از دارو و جراحی نتیجه مثبتی نداشته باشد، به منظور کوچک کردن غده ی هیپوفیز از پرتو درمانی استفاده می گردد.