کلومیفن : داروی رایج محرک تخمک گذاری

قرص کلومیفن یا کلومید (clomiphene) جزو داروهای مدولاتور گیرنده انتخابی استروژن  بوده و در شکل دارویی قرص در بازار موجود است. این دارو به طور گسترده برای تحریک تخمک گذاری در مشکل عدم تخمک‌گذاری تجویز می‌گردد.   این مقاله توضیح کامل درباره مصرف و نحوه قرص کلومیفن داده شده است:

دوز مصرفی قرص کلومیفن چه مقدار است؟

دوز این دارو برای بیماران مختلف متفاوت خواهد بود. دستورالعمل پزشک یا دستورالعملهای مربوط به دارو را دنبال کنید. اطلاعات زیر شامل تنها دوز متوسط این دارو می باشد. اگر دوز شما متفاوت است، آن را تغییر ندهید مگر اینکه پزشک شما آن را تغییر دهید. مقدار دارویی که مصرف می کنید بستگی به قدرت دارو دارد. همچنین، تعداد دوزی که هر روز مصرف میکنید، زمان مجاز بین دوزها و مدت زمان مصرف این دارو بستگی به مشکل پزشکی که برای آن از دارو استفاده میکنید بستگی دارد.

دوز معمولی بزرگسالان برای القای تخمک گذاری:

- 50 میلی گرم خوراکی، یک بار در روز به مدت 5 روز. درمان باید در روز پنجم قاعدگی شروع شود و یا در بیماران بدون خونریزی رحم، می توان آن را در هر زمانی شروع کرد.

- اگر تخمک گذاری رخ دهد و حاملگی اتفاق نیفتد، تا 2 دوره اضافی کلومیفن 50 میلی گرم خوراکی یک بار در روز به مدت 5 روز تجویز می شود. هر دوره در اوایل 30 روز پس از دوره قبلی آغاز می شود و پس از بارداری متوقف می شود.

- اکثر بیماران پس از اولین دوره درمان، تخمک گذاری می کنند. با این حال، اگر بیمار نتواند تخمک گذاری کند، دوره ی دوم 100 میلی گرم در روز به مدت 5 روز ، 30 روز پس از دوره ی ابتدایی داده می شود. دوره سوم 100 میلی گرم در روز به مدت 5 روز، پس از 30 روز می باشد.

- درمان با سه دوره کلومیفن، با دوزهای بیش از 100 میلی گرم در روز و / یا دوره بیش از 5 روز توسط سازنده توصیه نمی شود. هرچند حاملگی های موفقیت آمیز در زنانی که به مدت 5 روز دارو را به مقدار 200 میلی گرم مصرف کرده اند یا یک دوره درمانی 10 روزه داشته اند دیده شده است.

دوز بزرگسالان معمولی برای الیگواسپرمیا:

25 تا 100 میلی گرم خوراکی یکبار در روز. درمان معمولا به مدت چند ماه ارائه می شود.

این دارو را فقط طبق دستور پزشک مصرف کنید. 

موارد مصرف کلومیفن

- کلومیفن (بانام تجاری کلاماید یا کلامید) برای درمان ناباروری ناشی از کاهش یا فقدان تخمک‌گذاری در زنان٬ بغیر از ناباروری‌های با عامل ناشناخته٬ به‌کار برده می‌شود. این ترکیب‌همچنین در درمان بی‌کفایتی عملکرد جسم‌ زرد و نیز تشخیص نارسائی محورهیپوتالامیک ـ هیپوفیز ـ غده فوق کلیه مفید می‌باشد. به‌منظور ارزیابی عمل تخمدان ها  تخمک‌گذاری نیز استفاده‌شده‌است. این دارو معمولاً پنج روز در ماه مصرف می شود.

- در ناباروری مردانی که تولید اسپرم در آنها کافی نیست و نیز درمانی مکمل در مردان مبتلا به هیپوگنادیسم٬ جایی‌که برای درمان کمبود تستوسترون طبیعی٬ از تزریق دارو استفاده می‌شود و برای حذف فیدبک منفی روی هیپوتالاموس و درپی آن آتروفی بیضه تجویز می‌گردد.

چطور باید قرص کلومیفن را مصرف کنم؟

کلومیفن را دقیقا همانطور که دکتر توصیه کرده است مصرف کنید. نکات نوشته شده بر روی برچسب را به دقت بخوانید. پزشک ممکن است گاهی اوقات دوز شما را تغییر دهد تا مطمئن شود بهترین نتایج را دریافت می کنید. این دارو را در مقادیر بزرگتر یا کوچکتر و یا طولانی تر از مقدار توصیه شده مصرف نکنید.

• دکتر شما آزمایش های پزشکی انجام خواهد داد تا مطمئن شود بیماری ندارید که با مصرف کلومیفن تداخل داشته باشد.
• کلومیفن معمولا به مدت 5 روز، از روز پنجم قاعدگی شروع می شود. دستورالعمل های دکتر را دنبال کنید.
• قبل از هر دوره درمان باید یک معاینه لگنی انجام دهید. در هنگام استفاده از این دارو باید تحت مراقبت پزشک قرار گیرید.
• به احتمال زیاد 5 تا 10 روز پس از مصرف کلومیفن، تخمک گذاری خواهید کرد. برای بهبود شانس بارداری، بهتر است در طول دوره تخمک گذاری نیز نزدیکی جنسی داشته باشید.
• پزشکتان ممکن است هر روز صبح دمای بدن شما را ثبت کند. این به شما کمک خواهد کرد زمان تخمک گذاری را تعیین کنید.
• در بیشتر موارد، کلومیفن نباید بیش از 3 دوره درمان استفاده شود.
• اگر تخمک گذاری رخ دهد اما بعد از 3 دوره درمان حامله نشوید، پزشک درمان را متوقف می کند و ناباروری شما را ارزیابی می کند.
• قرص را در دمای اتاق دور از رطوبت، گرما و نور نگهداری کنید.

قبل از مصرف کلومیفن بدانید:

شما باید از کلومیفن در صورت حساسیت به آن استفاده نکنید یا اگر علائم زیر را مشاهده کردید مصرف آن را متوقف کنید:

• خونریزی غیرطبیعی واژینال؛
• کیست تخمدان که به سندرم تخمدان پلی کیستیک مرتبط نیست
• بیماری کبدی گذشته یا حال؛
• تومور غده هیپوفیز ؛
•  یک مشکل درمان نشده و یا کنترل نشده با غده تیروئید یا غده فوق کلیه؛ یا
•  اگر باردار هستید

برای اطمینان از اینکه کلومیفن برای شما امن است، اگر مشکلات زیر را دارید به پزشک خود بگویید:

1.  اندومتریوز یا فیبروئید رحم
2. اگر باردار هستید، از کلومیفن استفاده نکنید. اگر نگران اثرات احتمالی این دارو در بارداری جدید هستید، با پزشک خود صحبت کنید.
3. کلومیفن می تواند به شیر مادر منتقل شود و ممکن است به نوزاد شیرخوار آسیب برساند. این دارو ممکن است باعث کاهش تولید شیر مادر در بعضی از زنان شود. در صورتی که شیردهی می کنید، به پزشک خود بگویید.
4. استفاده از کلومیفن برای بیش از 3 دوره درمان ممکن است خطر ابتلا به تومور تخمدان را افزایش دهد. از پزشک خود در مورد خطر دارو بپرسید.
5. درمان باروری ممکن است شانس بارداری چند قلو را افزایش دهد. این حاملگی ها برای مادر و جنین خطرناک هستند. اگر نگران این خطر هستید، با پزشک خود صحبت کنید.

مکانیسم اثر کلومیفن چگونه است؟

کلومیفن عمدتاً دارای اثرات ضداستروژنی بوده و بعضاً خواص‌استروژنی نیز دارد. این دارو با اتصال‌رقابتی به گیرنده‌های استروژن در سلولهای هیپوتالاموس، مانع اثر مهاری استروژن‌بر آزادشدن گنادوتروپین‌ها و در نتیجه‌افزایش LH و FSH می‌گردد. افزایش ترشح گنادوتروپین هاموجب بلوغ فولیکول‌های تخمدانی، افزایش پیک LH قبل از تخمک‌گذاری، تخمک‌گذاری‌و در نهایت تکامل جسم زرد می‌شود. درناباروری مردان نیز از طریق افزایش‌ترشح LH و FSH، اثر درمانی خود را اعمال‌می‌کند.

میزان موفقیت درمان کلومیفن سیترات

- از بین خانم هایی که قادر به تولید تخمک نیستند، حدود 70٪ در هنگام درمان با کلومیفن تخمک گذاری می کنند. و نرخ بارداری با سن بیمار در ارتباط است. زنان کمتر از 35 سال نرخ بارداری 20 تا 25 درصد را در هر ماه به دست می آورند. بیماران مسن تر ممکن است این میزان را به دست نیاورند؛ زیرا کیفیت تخمک آنها کاهش یافته است. ما تأکید می کنیم که نرخ موفقیت به عوامل زیادی بستگی دارد. بهترین کاری که باید بکنید این است که با یک پزشک تماس بگیرید تا درک درستی از احتمال موفقیت در این برنامه درمان داشته باشید.

- درمان های جایگزین باروری برای افرادی که با کلومیفن باردار نمی شوند نیز وجود دارد. اگر 3-6 دوره کامل کلومیفن منجر به بارداری نشود، روش های القاء تخمک گذاری توصیه می شود. برای بیماران مسن تر، گنادوتروپین ها و تلقیح داخل رحمی توصیه می شود. برای بیماران جوانتر که خطر بارداری چندقلو با مصرف گنادوتروپین ها و IUI ( بارداری به روش آی یو آی ) افزایش می یابد، لقاح مصنوعی بهترین گام می باشد.

موارد منع مصرف و احتیاط کلومیفن

اثر بر آزمایشهای تشخیصی کلومیفن ممکن است سطح سرمی تیرونین، گلوبولین پیوند یابنده به تیروکسین، گلوبولین پیوند یابنده به هورمون‌های جنسی را افزایش دهد. همچنین، این دارو ممکن است احتباس سولفوبرموفتالئین و ترشح FSH و LH را افزایش دهد.

عوارض جانبی مصرف کلومیفن چیست؟

اگر علائم واکنش آلرژیک به کلومیفن دارید، با اورژانس تماس بگیرید: کهیر؛ تنگی نفس، تورم صورت، لبها، زبان یا گلو. برخی از زنان از این دارو برای بیماری به نام سندرم تحریک بیش از حد تخمدان (OHSS) استفاده می کنند، به ویژه پس از اولین درمان. OHSS می تواند بیماری خطرناکی باشد. در صورت بروز هر یک از علائم زیر ناشی از OHSS، با پزشک خود تماس بگیرید:

•  درد معده، نفخ
•  تهوع، استفراغ، اسهال؛
•  افزایش وزن سریع، به خصوص در صورت؛
• کمی ادرار یا ادرار نکردن 
• درد در هنگام نفس کشیدن، ضربان سریع قلب، احساس خستگی (بخصوص هنگام خوابیدن).

عوارض جانبی معمول کلومیفن شامل موارد زیر است:

• گرگرفتگی (گرما، قرمزی)؛
•  درد پستان یا حساسیت به لمس؛
•  سردرد یا
• خونریزی یا لکه بینی.

علائم مصرف بیش از حد کلومیفن عبارتند از:

•  تخریب معده
•    استفراغ
•  گرگرفتگی
•     تاری دید
•  نقاط و یا چشمک در بینایی
•    نقاط کور
•  تورم معده
• درد معده 

در صورت بروز علائم زیر مصرف قرص را متوقف کرده و با پزشک تماس بگیرید:

•  درد یا فشار لگن، بزرگ شدن ناحیه لگن 
•  مشکلات بینایی؛
•  دیدن چشمک های نور در بینایی ؛
•  افزایش حساسیت چشم به نور؛ یا
•  خونریزی شدید واژینال.

هنگام مصرف کلومیفن از چه چیزی باید اجتناب کنم؟

این دارو ممکن است دچار تاری دید شود. اگر رانندگی می کنید یا هرکاری که به دقت و تمرکز نیاز دارد انجام می دهید، مراقب باشید.

احتیاط در مورد مصرف قرص کلومیفن

دکتر باید به طور منظم شرایط شما را بررسی کند تا مطمئن شود دارو اثر می کند و اثرات ناخواسته دارو را بررسی کند . در برخی مواقع در چرخه قاعدگی، ممکن است پزشک از شما بخواهد از کیت تست پیش بینی تخمک گذاری استفاده کنید. دستورالعمل های دکتر را با دقت دنبال کنید. تخمک گذاری توسط هورمون لوتئینیزه (LH) کنترل می شود. این هورمون در خون و ادرار در مقدار بسیار کمی در طول دوره های قاعدگی وجود دارد اما به طور ناگهانی برای مدت کوتاهی در وسط چرخه قاعدگی افزایش می یابد. این افزایش شدید LH، معمولا در عرض 30 ساعت باعث تخمک گذاری می شود. اگر خانم در 24 ساعت پس از تشخیص LH، مقاربت جنسی داشته باشد، به احتمال زیاد باردار می شود. کیت های پیش بینی تخمک گذاری برای تست مقدار LH در ادرار استفاده می شود. این روش برای پیش بینی تخمک گذاری بهتر از اندازه گیری دمای روزانه بدن است. مقاربت باید در زمان درست انجام شود تا احتمال بارداری زیاد باشد .

اگر کلومیفن بعد از باردار شدن مصرف می شود می تواند باعث ایجاد نقص در هنگام تولد پس از بارداری شود. اگر فکر می کنید باردار هستید، مصرف این دارو را متوقف کنید و به پزشک خود بگوئید. این دارو ممکن است باعث تاری دید، مشکل در خواندن یا تغییرات دیگر در بینایی شود. همچنین ممکن است برخی مصرف دارو باعث سرگیجه شود. قبل از رانندگی، استفاده از دستگاه ها و یا انجام هر کاری که می تواند خطرناک باشد، علائم دارو را بررسی کنید و از واکنش بدن خود به دارو مطمئن شوید. اگر این واکنش ها ناراحت کننده است، با پزشک خود صحبت کنید.