عدم تمرکز در کودکان چرا رخ می دهد و چطور درمان می شود؟

به طور کلی عدم توجه و تمرکز در کودکان ریشه در سنین پایین تر آن ها داشته و در صورتی که با بروز علائم، روند درمان آن آغاز نشود این اختلال تا بزرگسالی نیز ادامه خواهد یافت و در در قابل اختلال کم توجهی گاهی با شدت بیشتر بروز پیدا خواهد کرد.

عدم تمرکز در کودکان

بهتر است بدانید اختلال نقص توجه و بیش فعالی که با عنوان اختلال عدم تمرکز (ADD) نیز شناخته می شود با علائم بی توجهی، بیش فعالی و تکانشگری همراه خواهد بود. با وجود اینکه تمام انسان ها این علائم را گاهی در زندگی خود تجربه می کنند اما این علائم در افرادی که مبتلا به اختلال عدم تمرکز تشخیص داده می شوند، بسیار شدید خواهد بود.

بیش فعالی، بی توجهی و یا تکانشگری در بیماران شدید و مداوم خواهد بود و معمولا به بروز مشکلات عملکردی در موقعیت های اجتماعی، آموزشی یا شغلی منجر می شود. چنانچه عدم تمرکز کودک به سرعت تشخیص داده شود می توان از بروز مشکلات بیشتر در آینده جلوگیری کرد.

تمام کودکان در اثر بی دقتی و یا شیطنت های مختص به این دوران ممکن است مقاطعی از زندگی خود به صورت موقتی دچار عدم توجه و تمرکز در امور روزانه، بازی ها، تحصیل و غیر شوند و نمی توان گفت دچار اختلال خاصی شده اند.

اما زمانی عدم توجه و تمرکز در کودکان نوعی اختلال عصبی محسوب می شود و بایستی آن را جدی تر دنبال کرد که در آن مجمو.عه ای از نشانه ها، طی مدت زمانی طولانی و همراه با بیش فعالی وجود داشته باشد. همچنین امروزه این اطمینان خاطر وجود دارد که در صورت مراجعه به پزشک متخصص بتوان این اختلال را کنترل و درمان نمود و از اختلال آن به دوران بزرگسالی و آسیب های بیشتر به زندگی افراد مبال جلوگیری کرد.

علل نداشتن تمرکز در بچه ها:

بر اسا تحقیقات انجام شده علت اصلی بروز اختلال عدم توجه و تمرکز در کودکان عدم تکامل در سیستم عصبی و نخاع طبق سن کودکان خواهد بود. البته نباید از نقش ژنتیک که یک عامل بسیار مهم است غافل شد.

منشاء دیر این اختلال نیز به دوران بارداری مادران برمیگردد زیرا بروز حوادث آسیب رسان و یا انجام یک سری از رفتار های پرخطر توسط مادر مانند، مصرف الکل و دخانیات در این دوران، همچنین نارس به دنیا آمدن نوزاد و یا آسیب در هنگام زایمان می توانند در عدم تکامل سیستم عصبی و نقص آن نقش موثری داشته و شرایط را برای بروز این اختلال برای آینده فراهم آورند.

از دیگر علت های شکل گیری این اختلال می توان به موارد فوق اشاره نمود:

• اختلال در رشد
• آسیب های مغزی در دوران کودکی
• عوامل فیزیولوژیکی
• عوامل اجتماعی
• مجموعه عوامل محیطی
• مسائل روانشناختی
• کم و زیاد شدن بیش از حد ترشحات هورمونی

نشانه های نداشتن تمرکز در بچه ها:

بهتر است بدانید نشانه های عدم تمرکز کودکان اغلب به دو دسته تقسیم می شوند. دسته ی اول شامل مجموعه نشانه های عدم توجه و تمرکز در کودکان همراه با بیش فعالی بهتر است که نشانه های این دسته شامل موارد فوق خواهد بود:

• بازی کردن با قسمت های ممختلف بدن و آسیب غیر عمد به آن ها
• دویدن بیش از اندازه و انرژی تمام نشدنی
• ترک تحصیل، ترک کلاس درس و یا بیمیلی نسبت به یادگیری و انجام تکالیف
• ایجاد و سر و صدای بیش از حد

در دسته دوم نیز نشانه هایی وجود دارند که بدون حضور بیش فعالی وجود دارند. این نشانه ها عبارت اند از:

• ناتوانی در توجه و دقت به جزئیات
• عدم توجه به فعالیت های گروهی
• گوش ندادن به حرف های دیگران
• عدم حل کردن مساول حتی وقتی راه حل ارائه شده است.
• گم کردن وسایل
• ناتوانی در کوشش های ذهنی
• فراموش ناگهانی و پرتکرار

راه های تشخیص نداشتن تمرکز در کودکان:

برای تشخیص عدم تمرکز در کودکان بایستی با مراجعه به پزشک متخصص ابتدا یک شرح حال دقیق از وضعیت کودک مبتلا و بروز علائم ارائه دهید. سپس پزشک با به صلاح دید خود می تواند یک یا چند مورد از راه های تشخیصی فوق را به منظور بررسی وجود و یا عدم وجود این اختلال در کودکان انتخاب و مورد آزمون قرار دهد:

• تشخیص اختلال با گرفتن نقشه از مغز:

استفاده از این روش به معنای تشخیص صد در صدی نیست اما به عنوان مکمل همراه با روش های دیگر مانند استفاده از پرسشنامه و یا ویزیت حضوری می توانند در تشخیص اختلال عدم توجه و تمرکز در کودکان بسیار موثر واقع شوند. برای انجام این کار از دستگاه های پیشرفته ای مانند لورتا نروفیدیک در حال حاضر استفاده می شود.

• پرسشنامه:

پرسشنامه یکی از ابزار های تشخیصی اختلال عدم توجه و تمرکز در کودکان است. طی این آزمون از کودک سوالاتی پرسیده می شود و بر اساس تحلیل پاسخ های ارائه شده پزشک نتیجه گیری نهایی خود را اعلام خواهد کرد. در هنگام استفاده از این پرسشنامه حتی اگر این ابزار کامل و بی نقص طراح شده باشد ممکن است کودک در اثر عدم تمرکز صداقت کامل را رعایت نکند.

در این صورت برخی از نشانه ها همچنان مخفی باقی می مانند و بنابراین لازم است پس از مصاحبه تست های تشخیصی دیگری نیز انجام شود. همچنین عملکرد کودک در محیط آموزشی، منزل و غیره مورد بررسی دقیق قرار گیرد.

• استفاده از تست های رایانه ای:

رایانه از طریق ساخت چالش های متنوع، مبتلایان به این اخلال را به تمرکز و توجه دعوت می نماید. این روش از طریق محاسبات حاصل از روند چالش می تواند تشخیصی نسبتا دقیق ارائه دهد.

• استفاده از تست هوش:

از این نوع تست ها اغلب برای سنچش میزان IQ در افراد نیز استفاده می شود. از انواع تست هوش کودکان برای سنجش ناتوانی در فراگیری مهارت ها، سنجش سلامت سیستم عصبی و روان افراد جهت تشخیص هرچه بهتر اختلال عدم توجه و تمرکز در کودکان استفاده خواهد شد.

• سنجش قابلیت های ویژه در افراد:

با استفاده از پیاده سازی یک سری مهارت خاص و سنجش قدرت پردازش ذهنی در کودکان می تواند تشخیص نسبتا دقیقی از اختلال عدم توجه و تمرکز در کودکان را ارائه دهد.

درمان دارویی اختلال عدم تمرکز:

داروهای محرک مانند دگزامفتامین و متیل فنیدات متداول ترین داروهایی هستند که امروزه برای درمان اختلال عدم تمرکز تجویز می شوند. این داروها بر آن دسته از انتقال دهنده های عصبی که ماده شیمیایی دوپامین آزاد می کنند اثر خواهند گذاشت.

هرچه میزان دوپامین بیشتر باشد بهتر می توان رفتار های تکانشی و بیش فعالی کودک مبتلا به عدم تمرکز را کنترل نمود. دگزامفتامین و متیل فنیدات داروهای مشابهی هستند اما ترکیب شیمیایی و اثر آن ها متفاوت خواهد بود. بنابراین ممکن است یک دارو برای کودک مفیدتر از داروی دیگر باشد. معمولا داروهای فوق برای درمان اختلال نداشتن تمرکز تجویز می شوند:

• داروهای کوتاه اثر با رهش آنی:

اثر این دسته از داروهای محرک مانند ریتالین و دگزامفتامین تقریبا سه ساعت دوام خواهد داشت.

• داروهای طولانی اثر:

زیتالین LA، کنسرتا و ویوانز متداول ترین داروهای طولانی اثر محسوب می شوند که دوام اثر آن ها به ترتیب شش تا هشت ساعت، ده تا دوازده ساعت و بیش از دوازده ساعت است.

این داروها اغلب نیم ساعت پس از مصرف اثر آرام بخشی به جا می گذارند. همچنین داروهای غیرمحرکی مانند استراترا و اینتونیو نیز برای درمان رفتار های اختلال نقص توجه تجویز می شوند.

راهکار های درمان عدم تمرکز:

در ادامه سعی کرده ایم تا سایر راهکار های درمان عدم تمرکز در کودکان را شرح دهیم که می توانید از آن ها درمان این مسئله نهایت استفاده را داشته باشید:

• تعدیل نمودن رفتار:

بر اساس پژوهش های انجام شده چنانچه کودک نقش فعالی در تصمیم گیری در مورد برنامه، اهداف، مشوق های درمان داشته باشد، درمان های تعدیل رفتار موفق تر خواهد بود. درمان هایی که تنها تنبیه را برای تغییر رفتار به کار می گیرند اغلب موثر نخواهند بود.

نکته کلیدی این است که به کودک برای ر فتار خود پاداش داده شود. همچنین مشارکت خانواده با هدف کاهش استرس و بیان هیجان و جلوگیری از خشونت یا پرخاشگری به شدت توصیه خواهد شد.

• مدیریت خشم:

تحت نظر بودن و تنظیم نوسانات خلفی برای کودکان تکانشگری که به سرعت خشمگین می شوند بسیار مفید خواهد بود. در این مواقع کودک یاد می گیرد که چگونه نشانه های شروع ناامیدی و کلافگی را شناسایی کرده و مجموعه ای از مهارت های مقابله ای را برای خنثی نمودن پرخاشگری خواهد آموخت. همچنین تکنیک های آرام بخشی و مهارت های مدیریت استرس نیز به کودک آموزش داده می شود.

• درمان شناختی:

به طور کلی درمان شناختی به کودک کمک می کند تا مهارت های فکری مانند حل مسئله و خودکنترلی را بهتر مدیریت کند که این فعالیت های شامل نقش آفرینی و تمرین پیش از قرار گرفتن در موقعیت خواهند شد.

در واقع کودک یاد می گیرد تا در مورد رخداد های احتمالی یک عمل پیش از انجام آن فکر کند و همچنین درمان شناختی می تواند برای کودکان دچار تکانشگری بسیار مفید باشد.

• آموزش اجتماعی:

کودک مبتلا به اختلال عدم تمرکزی که پرخاشگر است یا از مهارت های اجتماعی برخوردار نیست اغلب در میان هم سن و سالان خود محبوب نخواهد بود. در واقع نادیده گرفته شدن، زور شنیدن و یا مسخره شدن توسط هم سالان موجب می شود تا کودک عزت نفس و اعتماد نفس پایینی داشته باشد.

در این مواقع آموزش اجتماعی به کودک یاد می دهد که چگونه به روشی مناسب و رضایت بخش با دیگران تعامل داشته باشد. همچنین شرکت در بازی های نقش آفریقی می تواند راهبرد مناسبی برای آموزش های اجتماعی باشد.