بهتر است بدانید تقریبا هیچ دارویی نیست که برای بدن خطری به همراه نداشته باشد. به همین خاطر پزشکان همیشه منافع داروها را نسبت به مضرات آن در نظر می گیرند و در نهایت اقدام به تجویز دارو می کنند. در عین حال تجویز داروها در دوران بارداری و شیردهی از حساسیت بسیار بالایی برخوردار است. چرا که شیرخواران نسبت به این داروها آسیب پذیرتر می باشند. اگرچه مصرف بسیاری از داروها در دوران شیردهی بی خطر است، اما تقریبا اکثر داروها تا حدودی وارد شیر مادر شده و بر تولید شیر تأثیر می گذارند. داروهای ممنوع در شیردهی نیز می توانند از طریق شیر مادر به نوزاد منتقل شوند.
در واقع هر ماده ای که مادر در دوران شیردهی مصرف می کند، ممکن است وارد شیر شده و بر روی نوزاد تأثیر بگذارد. امکان دارد داروهایی مانند ژلوفن در دوران شیردهی بی خطر باشند. اما برخی آنتی بیوتیک ها و داروهای ضد افسردگی با عوارض شدیدی بر نوزاد همراه هستند. در ادامه مطلب همراه ما باشید تا با داروهای پر مصرف و داروهای ممنوع در شیردهی بیشتر آشنا شویم.
نگاهی به مصرف دارو در دوران شیردهی
چقدر خوب است که از مصرف هرگونه دارویی در شیردهی پرهیز کنیم. اما آیا در عمل انجام چنین چیزی امکان پذیر است؟ ظاهرا پاسخ به این سؤال منفی است. در دوران شیردهی ممکن است مادران به مصرف داروهای مسکن، قرص ضد افسردگی، قرص استامینوفن، سرماخوردگی، کاهش قند خون، کاهش فشار خون، آنتی هیستامین، ضد میگرن، ضد اسهال و … نیاز داشته باشند. به همین خاطر اغلب مادران در خصوص عوارض جانبی مصرف داروها آگاهی نداشته و از این بابت نگران هستند.
همان طور که می دانید شیرخوارگی حیاتی ترین و حساس ترین دوران رشد یک نوزاد می باشد. هر ماده ای که مادر شیرده در این دوران مصرف می کند، می تواند از طریق شیر به نوزاد منتقل شود. این احتمال وجود دارد که داروهای مصرفی با ورود به بدن نوزاد برای او عوارضی به همراه داشته باشند و بر تولید شیر مادر نیز تأثیر بگذارند. البته اثر این داروها به مقدار داروی مصرفی و نحوه مصرف آن بستگی دارد. به این صورت که برخی داروها به میزان اندکی به شیر وارد می شوند که استفاده از آن ها در شیردهی مانعی ندارد. اما این مقدار در برخی داروها بسیار زیاد است که می تواند بر سلامت نوزاد تأثیر بگذارد. بنابراین در خصوص مصرف داروهای ممنوع در شیردهی احتیاط کنید و از مصرف این قبیل داروها بپرهیزید.
به عنوان یک اصل و قاعده کلی، داروهایی که به شکل اسپری بینی و پماد مصرف می شوند، کمتر از دیگر داروها به شیر مادر منتقل می شوند. از طرف دیگر داروهایی که جذب آن ها طولانی مدت و ضعیف بوده و متابولیسم بالایی دارند نیز، به مقدار کمی به شیر مادر منتقل می شوند. به طور مثال اگر جنتامایسین به شکل قرص مصرف شود، استفاده از آن در شیردهی مانعی ندارد.
داروهای مصرفی رایج چه تأثیری روی شیردهی دارند؟
به خاطر داشته باشید تمام داروهای مصرفی از یک خانواده، از نظر میزان خطر با تأثیرات متفاوتی برای نوزاد همراه می باشند. داروهای ممنوع در شیردهی در هر خانواده دارویی باید با داروهای ایمن تر همان گروه جایگزین شوند. در ادامه به تأثیر داروهای پر مصرف بر شیردهی اشاره خواهیم کرد.
مصرف داروهای مسکن در شیردهی
مصرف مسکن در دوران شیردهی بر روی نوزاد با تأثیرات متفاوتی همراه است. این مهم به نوع مسکن و طول دوره مصرف آن بستگی دارد.
مسکن های غیر مخدر
- مصرف ژلوفن در دوران شیردهی به میزان کم مانعی ندارد. هم چنین استفاده از داروهایی مانند شیاف پروفن و استامینوفن ۱۲۵ در دوران شیردهی امکان پذیر است.
- مادران شیرده می توانند گاه به گاه از آسپرین استفاده کنند. این در حالی است که نوزاد می بایست از نظر مشکلات کبدی مثل نارسایی کبدی و زردی بررسی شود. از سوی دیگر این دارو به هیچ عنوان نباید در دوزهای بالا و برای مدتی طولانی مصرف شود. مگر در مواردی که بنا به صلاحدید پزشک مصرف طولانی مدت این دارو برای بیماری و مشکل خاصی تجویز شود.
مسکن های مخدر
- استامینوفن از جمله مسکن هایی است که مصرف آن در دوران شیردهی امکان پذیر است، اما اگر از نوع کدئین باشد، باید با احتیاط مصرف شود. هم چنین مصرف داروهایی نظیر مورفین می بایست تحت نظر پزشک مصرف شود. اما نوزاد باید از نظر عوارضی نظیر قطع تنفس، کاهش ضربان قلب، خواب آلودگی و کبودی بررسی شود.
- در صورتی که مادر در دوران بارداری متادون مصرف می کرده و در دوران شیردهی مصرف آن را قطع کند، ممکن است نوزاد با علائم ترک مصرف متادون مثل بی خوابی، بی قراری، اسهال، استفراغ، تب و مشکلات تنفسی روبرو شود. با وجود این که مقدار کمی از متادون وارد شیر مادر می شود، اما بهتر است در دوران شیردهی دوز پایین آن به منظور ترک مخدرهای قوی تر استفاده شود. البته توجه داشته باشید که مصرف متادون در شیردهی باید تحت نظر پزشک باشد.
مصرف قرص سرماخوردگی بزرگسالان در شیردهی
اغلب داروهای قابل استفاده در دوران شیردهی به صورت کوتاه مدت مصرف می شوند. هنگام مصرف قرص سرماخوردگی بزرگسالان در دوران شیردهی میزان ترشح مواد در شیر مادر اندک است. به همین خاطر معمولا عوارض خاصی به دنبال ندارد. با این حال بهتر است تحت نظر پزشک مصرف شود.
استفاده از داروی بیهوشی در شیردهی
جالب است بدانید مصرف داروهای بیهوشی در شیردهی منعی ندارند؛ چرا که اثرات آن ها به سرعت از بدن پاک می شوند. چنانچه در شیردهی جراحی داشتید و داروهایی نظیر افدرین و پتدرین مصرف کردید، توصیه می شود تا هنگام بی تأثیر شدن دارو از شیر دادن به نوزاد خود بپرهیزید. برای ادامه شیردهی باید ۱۲ ساعت منتظر بمانید. می توانید از قبل مقداری از شیر خود را بدوشید و در فریزر نگهداری کنید تا نوزادتان برای تغذیه مشکلی نداشته باشد.
مصرف داروهای ضد ویروسی در شیردهی
- داروهایی مانند کلوتریمازول، آسیکلوویر و داروهای ضد قارچی در دوران شیردهی منع مصرف ندارند.
- مصرف داروهای ضد ویروسی برای درمان ایدز و هپاتیت باید تحت نظر پزشک باشد.
- اگرچه مصرف کوتاه مدت فلوکونازول در دوران شیردهی ممنوع نیست، اما برای تشخیص عوارض این کپسول و برای مصرف طولانی مدت آن، باید عملکرد کبدی نوزاد تحت بررسی قرار بگیرد.
مصرف آنتی بیوتیک ها در شیردهی
- تتراسایکلین از جمله داروهای ممنوع در دوران شیردهی است که معمولا بر روی دندان ها و استخوان های نوزاد اثر می گذارد. به همین خاطر بهتر است طولانی مدت مصرف نشود. اما مصرف کوتاه مدت آن عارضه خاصی برای نوزاد ندارد.
- برای مصرف داروهایی مانند کوتریموکسازول و نیتروفورانتوئین در شیردهی، نوزاد نباید زیر یک ماه یا نارس باشد.
- تا حد امکان از مصرف داروهایی مثل کلیندامایسین، کلرامفنیکل و کلیندامایسین در دوران شیردهی خودداری کنید.
- داروهایی مانند آموکسی کلاو، آموکسی سیلین، سفتریاکسون، پنی سیلین و اریترومایسین در دوران شیردهی منع مصرف ندارند.
مصرف داروهای ضد افسردگی در شیردهی
- داروهایی نظیر دوکسپین، سیتالوپرام و فلوکستین از جمله داروهای ممنوع در شیردهی هستند.
- داروهایی مانند سرترالین، بوپروپیون و نورتریپتیلین در دوران شیردهی منع مصرف ندارند. بنابراین هیچ گونه نگرانی در خصوص مصرف سرترالین در شیردهی نداشته باشید.
- توصیه می شود برای درمان افسردگی در شیردهی تحت نظر پزشک از داروهای بی خطر و ایمن تر در این دسته استفاده شود.
مصرف داروهای ضد آلرژی در شیردهی
استفاده گاه به گاه از داروهای ضد آلرژی مانند شربت هیدروکسی زین و کلرفنیرامین در شیردهی مانعی ندارد. با این حال استفاده طولانی مدت از آنتی هیستامین باعث کاهش تولید شیر در مادر و بی قراری و خارش در نوزاد می شود.
مصرف داروهای ضد انگل در شیردهی
استفاده از داروهای ضد مالاریا و ضد کرم در دوران شیردهی منعی ندارد. در حال حاضر داروی هیدروکسی کلروکین به منظور درمان کرونا تجویز می شود. اگر مادر این داروها را مصرف می کند، نوزاد باید از نظر عوارضی نظیر همولیز و زردی بررسی شود.
مصرف داروهای ضد التهاب در شیردهی
داروهایی مانند بتامتازون، هیدروکورتیزون و دگزامتازون اگر در دوز پایین مصرف شوند، هیچ گونه ممنوعیتی در شیردهی ندارند.
مصرف داروهای ضد چربی خون در شیردهی
تمام استاتین‌ها مانند آتوروستاتین و رزوواستاتین از داروهای ممنوع در شیردهی هستند.
مصرف داروهای هورمونی در شیردهی
- مصرف داروهای مربوط به پرکاری و کم کاری تیروئید در دوران شیردهی بلامانع است. با این حال بهتر است تحت نظر پزشک با دوز مناسب مصرف شود.
- داروهای حاوی پروژسترون را می توانید ۶ هفته بعد از زایمان مصرف کنید. به منظور جلوگیری از بارداری در دوران شیردهی بهتر است از داروهایی که تنها حاوی پروژسترون هستند، استفاده کنید.
- داروهای حاوی استروژن مانند اچ دی و ال دهی باعث کاهش تولید شیر می شوند. به همین خاطر بهتر است در دوران شیردهی مصرف نشوند.
- بعد از گذشت ۶ هفته از زایمان، قرص اورژانسی منع مصرف ندارد.
مصرف داروهای قلبی عروقی در شیردهی
- اگرچه داروهای ضد فشار خون، داروهای ضد آریتمی، داروهای کم خونی و داروهای ضد آنژین با شیردهی سازگار هستند، اما بهتر است تحت نظر پزشک مصرف شوند.
- از گروه داروهای فوق الذکر، آتنولول از جمله داروهای ممنوع در شیردهی می باشد. به ویژه اگر نوزاد نارس یا زیر ماه باشد.
مصرف داروهای ضد تشنج در شیردهی
- مصرف داروهای ضد تشنج مانند فنوباربیتال، اتوسوکسیماید، پریمیدون و دوزهای بیش از حد دیازپام از داروهای ممنوع در دوران شیردهی هستند که باید با داروهای کم خطر و ایمن تر جایگزین شوند.
- داروهایی مانند کلونازپام، کاربامازپین، لاموتریژین، فنی‌توئین، والپروئیک اسید و دیازپام باید تحت نظر پزشک و در دوزهای تعیین شده مصرف شوند. هم چنین هنگام مصرف این داروها نوزاد باید از نظر عوارض جانبی مانند استفراغ، وزن گیری نامناسب، خواب آلودگی و زردی بررسی شود.
مصرف داروهای آسم در شیردهی
استفاده از داروهایی مانند تئوفیلین، آمینوفیلین و اسپری سالبوتامول در دوران شیردهی بلامانع است.
مصرف داروهای دیابت در شیردهی
- توصیه می شود استفاده از متفورمین را در دوران شیردهی با داروهای ایمن تر جایگزین کنید. زیرا داروهای مربوط به دیابت باید تحت نظر پزشک بوده و به طور منظم مصرف شوند.
- استفاده از انسولین در شیردهی مجاز است.
مصرف داروهای خواب آور و آرام بخش در شیردهی
- از مصرف داروهایی مانند قرص آلپرازولام، اگزاسپام و لورازپام در دوران شیردهی بپرهیزید.
- مصرف داروهایی مانند دیازپام و کلونازپازم در دوران شیردهی مانعی ندارد. اما نوزاد باید از نظر عوارض جانبی مورد بررسی قرار گیرد.
- در خصوص مصرف هرگونه داروی خواب آور و آرام بخشی در دوران شیردهی با پزشک خود مشورت کنید. زیرا ممکن است عوارضی مانند خواب آلودگی و بی حالی برای نوزاد به همراه داشته باشد.
مصرف انواع مکمل ها و ویتامین ها در شیردهی
استفاده از ویتامین ها و مکمل ها در دوران بارداری منع مصرف ندارد. اما در خصوص نوع مکمل و ویتامین مصرفی بهتر است موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید. چرا که این داروها باید تحت نظر پزشک و با دوز مناسبی مصرف شوند.
مصرف راکوتان در شیردهی
داروی راکوتان یا ایزوترتینوئین در دوران شیردهی مجاز نیست و می تواند با عوارض جدی برای نوزاد همراه باشد.
مصرف داروهای موضعی در شیردهی
استفاده از داروهایی مانند شیاف دیکلوفناک، پمادها و قطره های چشمی در دوران شیردهی منع مصرف ندارند. زیرا اثر آن ها محدود و موضعی می باشد.
داروهای ممنوع در شیردهی کدامند؟
داروهایی مانند کلرامفنیکل، راکوتان، مواد مخدر، استاتین‌ها برای کاهش چربی خون، داروهای ضد سرطان، ترکیبات حاوی ید، ترکیبات رادیواکتیو، آمانتادین برای آنفولانزا و دوزهای بالای آسپرین از جمله داروهای ممنوع در شیردهی محسوب می شوند. مصرف داروهای ممنوع در شیردهی باید قطع شود و یا شیردهی تا پایان مصرف این داروها متوقف گردد.
یادآوری چند نکته مهم در خصوص مصرف دارو در شیردهی
- در برخی دسته های دارویی مانند داروهای مسکن و ضد افسردگی، جایگزین های ایمن تری نیز وجود دارند. بهتر است پزشک این قبیل داروها را جایگزین داروهای خطرناک نماید.
- هنگام مصرف داروهای تجویز شده توسط پزشکان دیگر و داروهای بدون نسخه حتما با پزشک خود مشورت کنید.
- مواد مخدر در دوران شیردهی به طور کامل باید قطع شوند. زیرا می توانند با عوارض خطرناکی برای کودک همراه باشند. بنابراین از مصرف آن ها در دوران شیردهی اجتناب کنید.
- در صورت مشاهده هرگونه علائم غیر عادی نظیر خواب آلودگی، کاهش وزن، زردی، بی قراری، گریه بی دلیل و یا هرگونه نگرانی در این خصوص با پزشک مشورت کنید.
- در صورتی که سهوا از داروهای ممنوع در بارداری استفاده کردید، به محض آگاهی یافتن مصرف دارو را قطع کرده و شیردهی را متوقف کنید. هم چنین سریع تر به پزشک مراجعه کنید تا مشکلی سلامت نوزادتان را تهدید نکند.
- داروهای گیاهی بی خطر نیستند و بسیاری از آن ها دوز استاندارد و اندازه گیری شده ندارند. هم چنین احتمال دارد بسیاری از آن ها داروهای ممنوع در شیردهی باشند. به همین خاطر برای استفاده از آن ها پزشک خود را در جریان قرار دهید.
- به خاطر داشته باشید که تأثیر دقیق برخی داروها بر نوزادان تغذیه شده با شیر مادر هنوز به طور کامل شناخته شده نیست.
