شناخت بیماری اسکولیوز و نگاهی به علائم و روش های درمان

اسکولیوز انحنای غیر طبیعی ستون فقرات می باشد که این عارضه بیشتر در سنین کودکی و نوجوانی دیده می شود و معمولا خانم ها بیشتر از آقایان به آن مبتلا می شوند. در ادامه قصد داریم به علت و درمان بیماری اسکولیوز بپردازیم. با ما همراه باشید.

علت و درمان بیماری اسکولیوز

بیماری اسکولیوز نوعی انحنای غیر طبیعی ستوان فقرات می باشد که امکان بروز این انحنا در هر بخشی از ستون فقرات وجود دارد. از شایع ترین بخش هایی که مشاهده شده، بالای ستون فقرات و کمر است. گزارش شده این عارضه اکثرا در کودکی و سال های ابتدایی نوجوانی که فرد در حال رشد سریع است، دیده می شود.

این بیماری در خانم ها شایع تر از مردها است. به طور معمول اسکولیوز علائم قابل توجهی ایجاد نمی کند ولی برخی از افراد مبتلا به عارضه مذکور، به علت انحنای ستون فقرات به یک سمت خم شده یا شانه و باسنی خارج از فرم طبیعی دارند. در اکثر موارد بیماری به دمران نیاز ندارد زیرا انحنای به وجود آمده پیشرفت چندانی ندارد.

با این وجود با توجه به میزان انحنا و سن بیمار، پزشک متخصص درد ممکن است چند روش درمانی از جمله استفاده از بریس یا شرکت در جلسات فیزیوتراپی را توصیه نماید. تعداد خیلی کمی از افراد مبتلا به اسکولیوز ممکن است در نهایت به عمل جراحی نیاز پیدا کنند. از عوارض احتمالی این عارضه درد مزمن، مشکلات تنفسی و کاهش توانایی برای انجام تمرینات ورزشی و .. می باشند.

علت بروز اسکولیوز

تغییر شکل پیدا کردن ستون فقرات در افراد بالغ یکی از موضوعات مهم در بحث سلامتی افراد زیادی در جهان می باشد. یکی از انواع این تغییر شکل ها، اسکولیوز بوده که در آن ستون فقرات در فردی که از لحاظ اسکلتی بالغ شده تغییر شکل پیدا کرده است. از این رو به آن اسکولیوز بالغین یا دژنراتیو هم اطلاق می شود.

در این بیماری افراد مبتلا دارای انحنای s, c شکل در ستون فقراتشان می باشند. احتمال بروز این عارضه در هر سنی هست ولی اغلب از سنین ۱۰-۱۲ سالگی یا در طول دوران نوجوانی مشاهده می شود. با وجود این که اسکولیوز در نوزادان نادر بوده ولی می تواند افراد را قبل از سه سالگی تحت تاثیر واقع نماید.

در اکثر مواقع علت شناخته شده ای برای انحنای ستون فقرات نیست. گاهی مواقع این بیماری با مشکلات دیگری مانند فلج مغزی و دیستروفی عضلانی همراه می شود. از علل احتمالی این نوع تغییر شکل ستون فقرات اسکولیوز تشخیص داده نشده در کودکی، پوکی استخوان، تخریب دیسک، شکستگی های فشاری ستون فقرات یا ترکیبی از آن ها می باشد.

انواع اسکولیوز

با توجه به علل احتمالی اسکولیوز این عارضه به سه گروه عمده تقسیم بندی می شود از جمله:

• اسکولیوز تخریبی اولیه
• اسکولیوز ایدیوپاتیک پیشرونده بالغین
• اسکولیوزیس تخریبی اولیه

اسکولیوزیس را انحنای ستون فقرات در صفحه کرونال یا کمپاننت چرخشی توصیف می کنند. هر چند ناهنجاری اسکولیوز به عنوان انحراف جانبی ستون فقرات هم شناخته شده در حقیقت این ناهنجاری نوعی بدشکلی سه بعدی ستون فقرات است و عامل اصلی بروز آن تغییرات هندسی و مرفولوژیک تنه و قفسه سینه می باشد.

اگرچه هنوز علت دقیق این بیماری ناشناخته است ولی این طور به نظر می رسد که عوامل ارثی می تواند در ایجاد این بیماری نقش داشته باشد زیرا برخی مواقع این ناهنجاری در خانواده ها بیشتر دیده می شود. از علل کمتر شایع اسکولیوز عبارتند از:

• بعضی شرایط عصبی عضلانی نظیر فلج مغزی یا دیستروفی عضلانی
• سابقه جراحی دیواره قفسه سینه در کودکی
• اختلالات نخاعی
• نقص مادرزادی
• آسیب یا عفونت ستون فقرات

علائم بروز اسکولیوز

از علائم بروز اسکولیوز عبارت است از:

• شانه های ناهموار
• برجستگی های یک طرفه تیغه شانه نسبت به بخش دیگر
• یک لگن بالاتر از بخش دیگر
• برجستگی یک سمت کمر موقع خم شدن
• رو به جلو بودن یک سمت قفسه سینه
• متفاوت بودن طول پاها
• فرم کمر ناهموار

برخی از این مواد ممکن است منجر به کمر درد شوند. ولی معمولا وضعیت دردناکی نبوده و این نشانه اکثرا در افراد مسن دیده می شود. در مورد علائم شکایت کننده بیمار می توان به وجود درد، لگنش، پیشرفت انحنا و بروز ناهنجاری های نورولوژیک اشاره نمود.

فاکتورهای خطر ساز در بروز اسکولیوز

از فاکتورهای احتمالی خطرساز اسکولیوز می توان به موارد زیر اشاره کرد:

سن: علائم آن در نوجوانی آغاز می شود.

جنسیت: هرچند دختران و پسران تقریبا با سرعت مساوی به اسکولیوز خفیف مبتلا می شوند ولی دختران بیشتر در معرض خطر بدتر شدن انحنای ستون فقرات قرار دارند که به درمان نیاز است.

سابقه خانوادگی: انحنای ستون فقرات احتمال بروز در خانواده را دارد ولی بیشتر کودکان مبتلا به اسکولیوز سابقه خانوادگی ندارند.

عوارض اسکولیوز

بیشتر افراد مبتلا به اسکولیوز دارای عوارض خفیفی هستند از جمله:

مشکلات تنفسی: در اسکولیوز شدید قفسه سینه به ریه ها فشار وارد کرده و تنفس دشوارتر می شود.

مشکلات مربوط به کمر: افرادی که در کودکی به انحنای ستون فقرات دچار می شوند احتمالا در بزرگسالی کمر درد مزمن را تجربه می کنند به ویژه اگر انحنای غیر طبیعی ستون فقرات بیشتر شده و درمان نشود.

ظاهر افراد: با پیشرفت اسکولیوز تغییرات بسیاری در بدن روی می دهد که شامل ناهمواری باسن، شانه ها، جابجایی کمر، دنده های بیرون زده و … است. در اغلب موارد فرد مبتلا به اسکولیوز بعد از گذشت مدتی متوجه تغییرات ظاهری در خود می شود.

تشخیص و درمان اسکولیوز

هنگامی که فرد به پزشک مراجعه می کند اول معاینات فیزیکی صورت می گیرد و در ادامه به کمک ابزار اسکولیومتر درجه انحنای ستون فقرات اندازه گیری می شود. اگر زاویه اندازه گیری شده بیشتر از ده درجه باشد، نشانگر اسکولیوز است. اسکن های تصویربرداری نظیر اشعه ایکس، سی تی اسکن و ام آر آی می توانند به پزشک کمک کرده تا شکل، جهت، محل و زاویه منحنی را تحت ارزیابی قرار دهند.

مواردی از جمله سن، علائم نورولوژیک همراه یا تغییرات وابسته به خط انحنا در انتخاب نوع درمان اسکولیوز موثر هستند. اهمیت شناسایی و پیشگیری از این عارضه با هدف کاهش هزینه های درمانی و عوارض متعدد ناشی از آن سبب شده تا بیشتر کشورها برنامه های غربالگری منظمی را در دستور کارشان قرار بدهند و با معاینات و بررسی های دوره ای، افراد در معرض ریسک را شناسایی و تحت نظر قرار دهند.

همچنین به کمک روش های مختلف پیشگیرانه و اصلاحی مانند آموزش، اصلاح محیط زندگی، کار و تحصیل، تمرینات جسمانی و ورزش از میزان شیوع و شدت این ناهنجاری را کاهش دهند.

به این ترتیب درمانی که برای اسکولیوز در نظر می گیرند با توجه به شدت انحنا تفاوت دارد. کودکان با انحنای خفیف ستون فقرات به درمان خاصی نیاز ندارند ولی باید معاینات منظم پزشکی صورت گیرد تا بررسی شود که وضعیت آن ها رو به بهبود است یا نه. و در صورتی که انحنای ستون فقرات متوسط یا شدید بود به بریس یا جراحی احتیاج است.

عوامل زیر از سوی پزشک برای انتخاب بهترین روش درمانی مدنظر قرار می گیرد:

• رشد و بلوغ فرد: اگر رشد استخوان ها متوقف شده خطر بدتر شدن منحنی ایجاد شده خیلی کمتر است. در حالی که کودکان همچنان در حال رشد باشند در این شرایط بریس می تواند بیشتری تاثیرگذاری در استخوان های درحال رشد را ایجاد نماید.
• جنسیت: خطر پیشرفت بیماری اسکولیوز در جنس مونث بیشتر از مذکر می باشد.
• شدت انحنا: انحنای زیاد ستون فقرات به تدریج بدتر می شوند.
• بریس: اگر استخوان بیمار همچنان در حال رشد بوده و شدت بیماری متوسط باشد استفاده از بریس تجویز می شود. قابل ذکر است بریس به دمران بیماری کمک نمی کند ولی مانع از پیشرفت اسکولیوز می شود. توصیه شده بین ۱۳-۱۶ ساعت در طول روز بریس استفاده شود. هر اندازه بریس بیشتر به کار گرفته شود سبب اثربخشی بیشتر آن می شود. باید بدانید رشد استخوان در خانم ها در ۱۴ سالگی و در مردها در ۱۶ سالگی متوقف می شود. با این وجود ممکن است در برخی افراد متغیر باشد.
• جراحی: در اسکولیوز شدید معمولا در طول زمان بدتر می شود در این شرایط پزشک ممکن است جراحی برای صاف کردن انحنا و جلوگیری از نافرم شدن ستون فقرات را توصیه نماید.

فیزیوتراپی و اسکولیوز

برای درمان بیماری اسکولیوز یا کجی ستون فقرات می توان از روش های فیزیوتراپی کمک گرفت. در مواردی این روش موثر واقع می شود از جمله:

• پیشگیری یا کاهش پیشرفت اسکولیوز
• درمان سندرم درد ستون فقرات
• تجویز تمرینات کششی در عضلات کوتاه شده
• تمرینات تقویتی در عضلات ضعیف شده

• پیشگیری، معالجه و اصلاح پوسچر اشتباه و مشکلات تنفسی
• تجویز بریس های مناسب در صورت لزوم
• بازگرداندن زیبایی ستون فقرات توسط اصلاح پوسچرهای اشتباه
• اجرای درمان های دستی و ماساژ
• سرما و گرما درمانی
• لیزر درمانی
• الکتروتراپی

در مجموع بیماری اسکولیوز یا انحنای ستون فقرات به عللی از جمله تخریب دیسک، پوکی استخوان، شکستگی های فشاری ستون فقرات و … به وجود می آید و از نشانه های آن می توان به درد و لگنش اشاره کرد. برای درمان این عارضه  در بزرگسالان و کودکان روش های فیزیوتراپی نیز کمک کننده هستند.