افت دمای بدن وضعیتی است که دمای بدن فرد به کمتر از ۳۵ درجه سانتی گراد رسیده و به درمان فوری نیاز است. چرا که ممکن است به نارسایی کامل قلب یا دستگاه تنفسی منجر شده و خطر مرگ به دنبال داشته باشد. با ما همراه باشید تا با عوامل و علائم این وضعیت بیشتر آشنا شوید.
عوامل ایجادکننده و علائم افت دمای بدن
افت دمای بدن که به آن هیپوترمی اطلاق می شود نوعی بیماری است که به درمان سریع و فوری نیاز دارد. این عارضه زمانی روی می دهد که بدن بیش از این که گرما تولید کند حرارت خود را از دست می دهد در نتیجه دمای بدن بسیار افت می کند که وضعیت خطرناکی است.
دمای طبیعی بدن انسان حدود ۳۷ درجه است و وقتی دمای بدن از ۳۵ درجه سانتی گراد پایین تر شود افت دمایی را روی می دهد. در این شرایط سیستم عصبی و دیگر اندام ها نمی توانند عملکرد طبیعی داشته باشند. اگر هیپوترمی درمان نشود منجر به نارسایی کامل قلب و دستگاه تنفسی شده و در نهایت به مرگ ختم می شود.
افت دمای بدن اغلب با قرار گرفتن در محیطی با هوای سرد یا غوطه ور شدن در آب سرد روی می دهد. معالجات اولیه این حالت شامل روش هایی برای گرم کردن بدن جهت رساندن به دمای نرمال می باشد.
علائم هیپوترمی
نخستین علامتی که با کاهش دمای بدن ایجاد می شود لرز است. زیرا بدن تلاش می کند خود را گرم نگه دارد از این رو با لرزیدن به طور خودکار بر علیه دمای پایین مقاومت می کند. از سایر علائم هیپوترمی عبارت است از:
- تنفس کند و کم عمق
- شل حرف زدن
- عدم وضوح گفتار
- نبض ضعیف
- اختلال تحرک
- عدم تعادل
- خواب آلودگی و گیجی
- از دست دادن حافظه
- کاهش شدید انرژی
- از دست دادن هوشیاری
- پوست سرد و قرمز در نوزادان
با توجه به این که علائم افت دمای بدن به تدریج خود را نشان می دهد، اغلب مواقع فرد مبتلا به این وضعیت نسبت به شرایطش آگاه نیست. در ضمن تفکر آشفته ناشی از کاهش دمای بدن مانع خودآگاهی می شود. تفکر آشفته می تواند رفتارهای مخاطره آمیز را به دنبال داشته باشد.
شایع ترین علائم این عارضه شامل موارد زیر است:
- لرز شدید
- کندی تنفس
- کندی گفتار
- عدم تعادل
- گیجی
همچنین فردی که خستگی مفرط، نبض ضعیف دارد یا بیهوش شده هم ممکن است دچار هیپوترمیک شده باشد.
عامل اصلی هیپوترمی
عامل اصلی هیپوترمی هوای سرد است. وقتی بدن دمای خیلی سردی را تجربه می کند گرما سریعتر از آنچه که باید تولید شود از دست می رود. ماندن طولانی مدت در آب سرد نیز این عوارض را به دنبال دارد. ناتوانی در تولید گرمای کافی توسط بدن خطرآفرین است. دمای بدن می تواند سریعا و به میزان قابل توجهی کاهش یابد.
به این ترتیب قرار گرفتن در معرض دمای پایین تر از حد معمول نیز هیپوترمی را به همراه دارد. به طور مثال وارد شدن ناگهانی به یک اتاق سرد ممکن است در مدت کوتاهی وضعیت هیپوترمی را ایجاد کند.
دلایل هیپوترمی
همانطور که اشاره شد هیپوترمی زمانی روی می دهد که بدن گرمای خود را سریعتر از تولید آن از دست بدهد. شایع ترین علل دمای بدن پایین حضور در معرض هوای سرد یا آب سرد گزارش شده است. همچنین اگر لباس مناسبی به تن نداشته و به مدت طولانی در هر محیط سردتری از دمای بدن قرار بگیرید نیز منجر به هیپوترمی می شود.
از جمله دلایلی که منجر به وضعیت هیپوترمی می شوند عبارت است از:
- بیرون ماندن در هوای سرد طولانی مدت
- پوشیدن لباس هایی که در شرایط آب و هوایی سرد به اندازه کافی گرم نباشند.
- عدم توان در بیرون آوردن لباس های خیس
- افتادن در آب سرد به طور مثال از روی قایق
- زندگی در محیطی با دمای بسیار سرد
بدن چطور دمای خود را از دست می دهد؟
مکانیزم کاهش دمای بدن به صورت زیر است:
بیشتر اتلاف گرما و کاهش دمای بدن به علت تابش گرما از سطوح حفاظت نشده بدن است. همچنین تماس مستقیم با مواردی همچون آب سرد، زمین سرد سبب خارج شدن گرما از بدن می شود. از آنجا که آب در انتقال گرما از بدن خیلی خوب عمل می کند در آب سرد خیلی زودتر از هوای گرم دمای بدن کاهش می یابد.
به صورت مشابه، از دست دادن حرارت بدن با پوشیدن لباس خیس خیلی سریعتر روی می دهد. مانند زمانی که زیر باران گیر می کنید. مورد دیگر باد است. باد با از میان برداشتن لایه نازکی هوای گرم از سطح پوست حرارت بدن را تبخیر می کند.
عوامل ایجاد کننده هیپوترمی
از جمله عوامل ایجاد کننده خطر هیپوترمی عبارتند از:
-
سن بالا
قدرت بدن برای تنظیم دما و حس سرما با افزایش سن کاهش پیدا می کند. بعضی افراد مسن ممکن است در هنگام احساس سرما قادر نباشند ارتباط برقرار نماید یا خود را به محیطی گرم برسانند.
-
خستگی
هنگامی که خسته باشید تحمل سرما شدیدا کاهش پیدا می کند.
-
سن خیلی کم
بچه ها سریعتر از افراد بزرگسال گرمای بدن را از دست می دهند. ضمنا ممکن است به علت بازیگوشی زیاد سرما را نادیده بگیرند. همچنین کمتر تدبیر لازم برای پوشیدن لباس گرم در هوای سرد یا عدم ماندن در هوای سرد به مدت طولانی را نیز دارند.
-
داروها
بعضی داروهای خاص موجب تغییر در توانایی تنظیم دمای بدن می شوند. به طور مثال داروهای ضد افسردگی، ضد روان پریشی. داروهای مسکن و آرام بخش ها ممکن است چنین وضعیتی را ایجاد کنند.
-
مشکلات روحی روانی
اشخاص مبتلا به بیماری های روحی روانی، بیماری دمانس (زوال عقل) و دیگر بیماری های مرتبط با قوه ذهنی و قضاوت ممکن است در هوای سرد لباس مناسب به تن نکنند یا درک خطر ماندن طولانی در هوای سرد را نداشته باشند. فرد مبتلا به زوال عقل ممکن است از خانه بیرون رفته و به آسانی گم شود. این موضوع ممکن است سبب شده بیشتر در معرض هوای سرد واقع بوده و دچار هیپوترمی شود.
-
مصرف الکل و استعمال مواد مخدر
الکل می تواند بدن را گرم کند ولی سبب انبساط رگ های خونی شده در نتیجه حرارت بیشتری از سطح پوست از دست می رود. واکنش لرز طبیعی بدن در فردی که الکل مصرف می کند کاسته می شود. همچنین مواد مخدر نیز می توانند روی قوه ادراک در مورد ماندن در فضای سرد یا پوشیدن لباس گرم در هوای سرد تاثیر بگذارد.
-
برخی بیماری ها
شایان ذکر است بعضی از اختلالات سلامتی بر توانایی تنظیم حرارت بدن اثر می گذارند و می توانند منجر به هیپوترمی گردند. به طور مثال کم کاری تیروئید، بی اشتهایی عصبی، تغذیه نامناسب، سکته، دیابت، آرتریت شدید، ترما، بیماری پارکینسون و آسیب های نخاعی.
افت حرارت بدن چه عوارضی به دنبال دارد؟
به خاطر داشته باشید افرادی که به علت ماندن طولانی در معرض هوا یا آب سرد با افت حرارت بدن روبرو می شوند ممکن است عوارض زیر را نیز تجربه کنند:
- سرمازدگی و منجمد شدن بافت های بدن
- قانقاریا که پوسیدگی و مرگ بافت های بدن ناشی از وقفه در جریان خون است.
روش های پیشگیری از بروز هیپوترمی
در این بخش به برخی روش ها برای پیشگیری از افت حرارت بدن اشاره می شود:
۱.گرم نگه داشتن بدن در هوای سرد
قبل از این خود یا فرزندان تان به محیطی با هوای سرد وارد شوید بهتر است به چهار فاکتور پوشش، فشار بیش از حد، لایه ها و خشک ماندن دقت داشته باشید. منظور از پوشش به تن داشتن لباس گرم، پوشیدن کلاه و دستکش برای جلوگیری از فرار گرما از سر، صورت و گردن جهت کاهش خطر افت حرارت بدن می باشد.
فشار بیش از حد نیز بیانگر فعالیت هایی است که منجر به تعریق شدید می شوند که باید از آن دوری کنید. ترکیب لباس خیس و هوای سرد سریعا گرمای بدن را از بین می رد و هیپوترمی به دنبال دارد. فاکتور لایه ها نیز به پوشیدن چند لایه لباس اشاره دارد. برای جلوگیری از افت حرارت بدن لباس های گشاد، سبک و چند لایه به تن نمایید.
لباس های رویی بافت محکم و جنس ضد آب باشد تا بدن در برابر باد حفاظت شود. لایه های داخلی نیز از پشم، پلی پروپلین یا ابریشم باشد تا گرمای بدن را حفظ کنند. همچنین برای جلوگیری از هیپوترمی تا حد ممکن خشک بمانید. در سریعترین زمان ممکن لباس های خیس را درآورده و دست و پاهای خود را کاملا خشک کنید.
۲. در هوای سرد
مراقب بچه ها
باشید.
هنگامی که قصد دارید بچه ها را به بیرون از منزل ببرید با لایه های بیشتری لباس آن ها را بپوشانید. و اگر دید در حال لرزیدن هستند سریعا به منزل انتقال دهید. همچنین موقع بازی بیرون از منزل از بچه ها بخواهید هرزگاهی به داخل خانه آمده خود را گرم کنند. مراقب باشید نوزاد یا کودک خردسال شما در سرما به خواب نرود.
۳. داشتن لوازم اضطراری در خودرو
هر زمان که قصد دارید در هوای نامساعد جوی مسافرتی داشته باشید؛ ابتدا اطمینان یابید که یک نفر از مقصد شما و زمان تقریبی رسیدن به آن جا اطلاع دارد. تا اگر بر حسب اتفاق در سرما دچار مشکل شدید امدادگران بدانند در چه مسیری ماشین شما را پیدا کنند. همچنین داشتن لوازم اضطراری در ماشین مانند چند پتو، کبریت، شمع، یک قوطی تمیز که برف را با آن به آب آشامیدنی تبدیل کنید، غذای خشک و کنسروی، طناب بکسل، قطب نما، کیت کمک های اولیه و… ایده خوبی برای مراقبت در هوای سرد است.
به این ترتیب اگر در سرما گرفتار شدید برای پیشگیری از هیپوترمی تا رسیدن امدادگران تقریبا وسایل لازم را دارید. سعی کنید خود را خوب بپوشانید و هر ده دقیقه ساعت خودرو را روشن تا گرم شود. اطمینان یابید که پنجره کمی باز بوده و لوله اگزوز موقع کار کردن موتور با برف مسدود نشده است.
