با مهمترین آزمایش های دوران بارداری آشنا شوید

ممکن است متخصص و تیم سلامت و بهداشت انواع آزمایش ها، غربالگری ها و تصویربرداری ها را در دوران بارداری برای مادر تجویز کنند. معمولا این آزمایشات برای ارائه اطلاعات درباره سلامت کودک طراحی شده اند. دوران بارداری از اصلی ترین اتفاقات در زندگی هر زنی محسوب می شود. به همین خاطر با آگاهی از آزمایش های لازم و مشاوره دقیق با متخصص می توانید از این دوران به سلامتی عبور کنید. یکی از آزمایش هایی که در دوران بارداری باید انجام شود آزمایش های تشخیصی است که برای بررسی مشکلات ژنتیکی جنین شما انجام می شوند. با این آزمایش مشخص می شود که آیا جنین دارای اختلال مادرزادی است یا خیر؟ زمانی که شما از چگونگی انجام آزمایش های دوران بارداری آگاهی داشته باشید، می توانید بهترین تصمیم را برای سلامت جنین خود بگیرید. در ادامه مطلب به بررسی انواع آزمایش های دوران بارداری خواهیم پرداخت.

آزمایش های دوران بارداری

به صورت کلی آزمایش های دوران بارداری را می توان به چند دسته تقسیم بندی کرد. در ادامه به مهم ترین آن ها اشاره خواهیم کرد:

غربالگری ژنتیک

در این نوع غربالگری برخی از اختلالات ژنتیکی پیش از تولد تشخیص داده می شوند. خوب است بدانید اکثر ناهنجاری های ژنتیکی را پیش از تولد می توان به آسانی تشخیص داد. اگر شما یا همسرتان سابقه خانوادگی اختلال ژنتیکی داشته باشید، امکان دارد متخصص آزمایش ژنتیکی را در دوران حاملگی برایتان تجویز کند. علاوه بر این اگر نوزاد یا جنین شما ناهنجاری ژنتیکی داشته باشد می توانید غربالگری ژنتیکی را انتخاب نمایید. از نمونه های اختلالات ژنتیکی پیش از تولد می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تالاسمی
• بیماری تای ساکس
• بیماری سلول داسی شکل
• بیماری کلیه پلی کیستیک
• هموفیلی A
• دیسفرونی عضلانی دوشن
• فیبروز کیستیک

برای تشخیص بیماری های ژنتیکی می توان از شیوه های غربالگری زیر در دوران حاملگی استفاده نمود:

• اسکن با امواج فراصوت
• نمونه گیری از خون بند ناف
• آزمایش DNA جنین
• نمونه برداری از پرزهای جفتی
• آمنیوسنتز
• آزمون آلفا فتوپروتئین

آزمایش غربالگری پیش از تولد در سه ماهه اول بارداری

غربالکری سه ماهه اول ترکیبی از آزمایش خون مادر و سونوگرافی جنین است. این پروسه غربالگری می تواند به تعیین خطر ابتلا به نقص های مادرزادی جنین کمک زیادی کند. معمولا غربالگری سه ماهه اول بین هفته های ۱۱ تا ۱۴ حاملگی باید انجام شود. به کمک غربالگری نقص های مادرزادی جنین به راحتی تشخیص داده می شود. اگر نتایج آزمایشات غربالگری سه ماهه اول طبیعی نباشد باید مشاوره ژنتیک انجام شود. برای تشخیص دقیق تر آزمایش های اضافی مثل آمنیوسنتز و نمونه برداری از پرزهای کوریونی انجام می شود. غربالگری سه ماهه اول موارد زیر را شامل می شود:

• گنادوتروپین جفتی انسان: هورمونی که در اوایل دوران بارداری توسط جفت ایجاد می شود. سطح غیر طبیعی این ماده با افزایش خطر ابتلا به ناهنجاری کروموزومی رابطه مستقیم دارد.
• پروتئین پلاسمایی A یا PAPP-A مرتبط با بارداری: پروتئینی است که توسط جفت در اوایل دوران بارداری ایجاد می شود. سطح غیر طبیعی این نوع پروتئین به افزایش خطر ابتلا به ناهنجاری کروموزومی مربوط می شود.
• آزمایشات خون مادر: این بخش آزمایش های بارداری دو ماده موجود در خون یک خانم باردار را دقیق اندازه گیری می کند.
• سونوگرافی برای بررسی استخوان بینی جنین: امکان دارد استخوان بینی در برخی از نوزادان دارای ناهنجاری های کروموزومی نظیر سندرم داون (تریزومی ۱۸ و تریزومی ۲۱) مشاهده نشود. تریزومی ۱۸ موجب ایجاد مشکلات شدیدتر می شود و بیشتر اوقات تا سن یک سالگی کشنده است. بررسی تشکیل صفحه استخوانی بینی با استفاده از سونوگرافی باید در هفته یازدهم تا سیزدهم انجام شود.
• بررسی ناحیه پشت گردن: این سونوگرافی با هدف بررسی ناحیه پشت گردن از نظر افزایش مایعات یا ضخامت آن ها انجام می شود.

آزمایش های غربالگری پیش از تولد در سه ماهه دوم بارداری

در غربالگری سه ماه دوم بارداری چندین آزمایش خون انجام می شود. این غربالگری به بررسی نقص های مادرزادی و بیماری های ژنتیکی می پردازد. غربالگری به طور معمول با گرفتن نمونه خون در هفته پانزدهم تا بیستم دوران بارداری انجام می شود. هفته شانزدهم تا هجدهم بهترین زمان برای گرفتن غربالگری است. مارکرهایی که در این دوران بررسی می شوند عبارتند از:

1. گنادوتروپین جفتی انسان: یکی از هورمون هایی که توسط جفت تولید می شود گنادوتروپین است.
2. اینهیبین: هورمونی که توسط جفت تولید می شود اینهیبین نام دارد.
3. استریول: یکی از هورمون های تولید شده توسط جفت، استریول نام دارد. سطح استرویل می تواند در ادرار یا خون مادر اندازه گیری شود و برای سلامت جنین ضروری است.
4. غربالگری آلفا فیتوپروتئین: این بخش از آزمایش های بارداری باید سطح آلفا فیتوپروتئین در خون مادر باردار را اندازه گیری کند. آلفا فیتوپروتئین، نوعی پروتئین است که معمولا توسط جنین تولید می گردد. در نتیجه در مایع آمنیوتیک یا مایع اطراف جنین نیز وجود دارد. آلفا فیتوپروتئین می تواند از جفت عبور کند و به خون مادر وارد شود. سطح غیر طبیعی آلفا فیتوپروتئین موارد زیر را شامل می شود:

• دو قلوها
• نقص در لوله عصبی مثل اسپینا بیفیدا
• سندرم داون یا سایر ناهنجاری های کروموزومی
• نقص در دیواره شکم جنین
• اشتباه تخمین زده سن بارداری

سونوگرافی

سونوگرافی امکان دارد در زمان های گوناگون برای بررسی رشد جنین، بررسی ناهنجاری ساختاری در نوزاد و تخمین تاریخ تولد انجام شود. سونوگرافی یک شیوه ایمن برای بررسی جنین است که طی انجام آن هیچ نوع اشعه ای نمی تواند به جنین برسد. در دوران حاملگی دو نوع سونوگرافی انجام می شود:

• سونوگرافی واژینال
• سونوگرافی شکم

خوب است بدانید سونوگرافی یک شیوه تشخیصی است که با استفاده از فرکانس بالا یا امواج صوتی عکس هایی از اندام های داخلی می گیرد. گاهی اوقات سونوگرافی غربالگری در طول بارداری برای تأیید تاریخ تولد و رشد طبیعی جنین انجام می شود. امکان دارد سونوگرافی به دلایل مختلفی انجام گردد:

• سه ماهه اول
• ارزیابی جفت
• تعیین موقعیت جنین
• بررسی مشخصات بیوفیزیکی
• بررسی میزان مایع آمنیوتیک
• نظارت بر رشد جنین
• سه ماهه دوم (هفته هجدهم تا بیستم)
• نظارت بر رشد جنین
• اندازه گیری طول دهانه رحم
• مشاهده رفتار و فعالیت جنین
• بررسی الگوهای جریان خون
• بررسی میزان مایع آمنیوتیک
• بررسی آناتومی جنین از لحاظ ناهنجاری
• کمک به تشخیص های پیش از تولد نظیر آمنیوسنتز
• تعیین تعداد جنین ها و بررسی ساختارهای جفت
• سه ماهه سوم
• تأیید تاریخ زایمان
• تشخیص ناهنجاری های جنین
• تعیین تعداد جنین ها و شناسایی ساختارهای جفت

آمنیوسنتز

آمنیوسنتز نمونه کوچکی از مایع آمنیوتیک است. این مایع می تواند جنین را به طور کامل احاطه کند. از کاربرد آمنیوسنتز می توان به تشخیص اختلالات کروموزومی و نقایص لوله عصبی اشاره کرد. انجام آمنیوسنتز در هفته پانزدهم تا بیستم دوران بارداری به زنانی که احتمال ابتلا به انواع ناهنجاری های کروموزومی در آن ها بیشتر است، پیشنهاد می شود. بهتر است زنانی که بیش از ۳۵ سال سن دارند آمنیوسنتز را انجام دهند. در فرآیند آمنیوسنتز یک سوزن بلند و باریک به شکم وارد می شود و نمونه کوچکی از مایع آمنیوتیک برداشته می شود. در مایع آمنیوتیک سلول های جنینی وجود دارند که دارای اطلاعات ژنتیکی هستند. مراحل آمنیوسنتز به شرح زیر می باشد:

• ابتدا شکم به وسیله یک ماده ضد عفونی کننده پاک می شود.
• از یک بی حس کننده موضعی برای بی حس شدن پوست استفاده می شود.
• متخصص از سونوگرافی برای ورود سوزن به کیسه آمنیوتیک استفاده می کند.
• نمونه کوچکی از مایعات برای تجزیه و تحلیل جدا می شود.

پس از آمنیوسنتز باید چه نکاتی را رعایت کرد؟

• بسته به موقعیت جفت و جنین، آناتومی مادر و مقدار مایع آمنیوتیک، گاهی اوقات بهتر است آمنیوسنتز انجام نشود.
• خانم هایی که دو قلو یا چند قلو باردار هستند برای بررسی هر جنین از هر کیسه آمنیوتیک باید جداگانه نمونه برداری شود.
• پس از آمنیوسنتز تا ۲۴ ساعت از انجام فعالیت های سنگین اجتناب کنید.

آزمایش ادرار

آزمایش ادرار یکی دیگر از آزمایش های مهم دوران بارداری است. در این نوع آزمایش باکتریوری بدون نشانه در بارداری به آسانی تشخیص داده می شود. باکتریوری بدون نشانه به این معناست که مقدار زیادی از باکتری ها در کشت ادرار تشخیص داده می شوند. به یاد داشته باشید شخص هیچ گونه نشانه ای را در ارتباط با عفونت دستگاه ادراری مثل فوریت ادرار، تکرر ادرار و درد تجربه نمی کند. این وضعیت می تواند موجب عفونت کلیه در فرد شود. علاوه بر این امکان دارد زایمان زودرس اتفاق بیفتد و وزن نوزاد در هنگام تولد کم باشد. پیشنهاد می شود باکتریوری بدون نشانه با آنتی بیوتیک مناسب بسیار سریع درمان شود.

غربالگری بیماری های عفونی

اگر مادر به یکی از بیماری عفونی مبتلا باشد، احتمال نقص مادرزادی در نوزاد بسیار زیاد است. آزمایش خون قادر به تشخیص بیماری های زیر خواهد بود:

• سرخچه
• توکسوپلاسموز
• ویروس هرپس سیمپلکس
• ویروس واریسلا زوستر (آبله مرغان)
• سیتومگالوویروس

غربالگری بیماری های جنسی

هنگام نخستین ویزیت در دوران بارداری، مادران باید از نظر بیماری های جنسی مورد ارزیابی قرار بگیرند. بیماری هایی که در این غربالگری بررسی می شوند عباتند از:

• ایدز
• سفلیس
• هپاتیت B
• هپاتیت C
• کلامیدیا
• سوزاک

غربالگری یکپارچه

چنانچه در غربالگری سه ماهه اول امکان سونوگرافی NT وجود نداشته باشد، پزشک غربالگری یکپارچه را توصیه می کند. در این آزمایش پزشک نتیجه آزمایش خون در هفته های یازدهم تا سیزدهم را با نتایج آزمایش نشانگرهای چهارگانه در هفته های پانزدهم تا هفدهم ترکیب کرده و به بررسی احتمالی نقایص می پردازد. نتایج حاصل از این آزمایش قادر به اندازه گیری خطر ابتلای جنین به نقص لوله عصبی و سندرم داون خواهد بود.

آزمایش پروتئین ادرار

سطح بالای پروتئین در ادرار می تواند نشان دهنده وجود یک مشکل جدی مانند مسمومیت بارداری یا پره اکلامپسی، آسیب کلیوی، عفونت و یا استرس عاطفی باشد. خوب است بدانید پره اکلامپسی مشکلی است که با افزایش سطح پروتئین در ادرار و فشار خون بالا تعیین می شود و معمولا در چیزی بیش از ۸ درصد بارداری ها اتفاق می افتد. از مهم ترین علائم پره اکلامپسی می توان به سردرد، افزایش ناگهانی وزن، تغییرات بینایی و تورم اشاره کرد. برخی از عوامل خطر پره اکلامپسی به شرح زیر است:

• دیابت
• بارداری اول
• بارداری چندقلو
• نژاد آفریقایی آمریکایی
• بیماری کلیوی
• سن (زنان با سن بالای ۴۰ سال)
• فشار خون بالا

نمونه برداری از پرزهای جفتی یا CVS

نمونه برداری از پرزهای جفتی یکی از قسمت های آزمایش های دوران بارداری است که قادر به تشخیص و بررسی ناهنجاری های کوروموزومی و دیگر مشکلات ژنتیکی است. در این روش، پزشک سوزنی به داخل شکم و لوله ای باریک به درون واژن وارد می کند تا نمونه ای کوچک از جفت بر دارد. سپس با بررسی این نمونه، قادر به تشخیص سندرم داون یا دیگر عوارض ژنتیکی خواهد بود. این آزمایش به طور قطعی وجود مشکل یا عدم آن را نشان می دهد، اما مانند آمنیوسنتز خطر سقط جنین را به همراه خواهد داشت.

شمارش کامل سلول های خونی یا آزمایش CBC

آزمایش CBC سلول های خونی شامل گلبول های سفید و گلبول های قرمز را مورد ارزیابی قرار می دهد. به طور معمول این آزمایش پیش از بارداری، ابتدای بارداری و چند بار در بارداری با هدف شناسایی و پیشگیری از بیماری ها انجام می شود. هم چنین این آزمایش قادر به تشخیص اختلالات انعقادی، عفونت و کم خونی خواهد بود.

آزمایش تیروئید

بارداری می تواند تغییراتی طبیعی را در عملکرد بسیاری از غدد درون ریز به وجود آورد. با این حال با تأثیرات قابل توجهی بر غده تیروئید همراه است که هورمون هایی نظیر تری یدوتیرونین و تیروکسین را تولید می کند. این هورمون ها لازمه رشد و سلامت جنین به شمار می روند. زنانی که به یک بیماری تیروئید شناخته شده مبتلا هستند، در تمام طول بارداری نیازمند نظارت دقیق تحت آزمایش تیروئید هستند.

آزمایش گلوگز خون

این آزمایش سطح قند خون مادر را اندازه گیری کرده و جهت بررسی دیابت بارداری مورد استفاده قرار می گیرد. به طور معمول آزمایش گلوکز خون بین هفته های ۲۴ تا ۲۸ بارداری قابل انجام است. به یاد داشته باشید که سطح غیر طبیعی گلوکز می تواند نشان دهنده دیابت بارداری باشد.

آزمایش تعیین گروه خونی

به طور معمول گروه خونی در اولین ویزیت پیش از تولد و یا در سه ماهه اول انجام می شود. علاوه بر این تعیین rh نیز ضروری است تا مشخص شود که آیا مثبت یا منفی است. در برخی موارد این احتمال وجود دارد که گروه خونی مادر و جنین باید یکدیگر سازگار نباشند.

نظارت بر جنین

در هفته های پایانی بارداری ضربان قلب جنین و بسیاری از عملکردهای او موررد بررسی قرار می گیرند. متوسط ضربان قلب جنین چیزی در حدود ۱۲۰ تا ۱۶۰ ضربان در هر دقیقه است. البته ممکن است این تعداد در شرایط مختلف تغییر کند. ضربان قلب غیر طبیعی و یا الگوی غیر طبیعی ضربان قلب می تواند به معنای عدم دریافت کسیژن کافی توسط جنین باشد. الگوی غیر طبیعی همان نیاز به زایمان به وسیله سزارین اورژانسی است.

کشت استرپ گروه B

استرپتوکوک گروه B یک نوع باکتری است که در دستگاه تناسلی تحتانی بیشتر از ۲۰ درصد خانم ها وجود دارد. اگرچه این عفونت پیش از بارداری مشکل خاصی ایجاد نمی کند، اما وجود آن در دوران بیماری باعث بیماری در مادران خواهد شد. استرپتوکوک گروه B می تواند به عفونت بعد از زایمان و کوریوآمنیونیت می شود. جالب است بدانید عفونت های دستگاه ادراری ناشی از استرپتوکوک گروه B می تواند به عفونت خون، عفونت کلیه و مجاری ادراری و زایمان زودرس منجر شود.