شرایط عقد هبه در قانون مدنی و ارکان آن

گاهی مواقع ممکن است فردی به دیگری هدیه ای می دهد یعنی مالی را به رایگان در اختیار او قرار می دهد. در عرف به این عمل پسندیده هدیه دادن اطلاق می شود ولی در علوم حقوقی به آن عقد هبه اطلاق می شود. در ادامه پیرامون ارکان عقد هبه در قانون مدنی صحبت می کنیم.

ارکان عقد هبه در قانون مدنی

وقتی شخصی مالی را به دیگری به رایگان می دهد در اصطلاح عام به معنی هدیه دادن بوده و در عرف هم عمل پسندیده ای محسوب می شود. ولی در اصطلاح حقوقی این کار یک نوع عقد است که در قانون برخی از موضوعات مرتبط به آن پیش بینی شده است. در اصطلاح حقوقی به این کار عقد هبه می گویند. در ادامه قصد داریم شما را با مفهوم عقد هبه در قانون مدنی بیشتر آشنا نماییم.

عقد هبه

هبه در لغت به معنی بخشیدن چیزی به کسی بدون عوض است. در اصطلاح یعنی تملیک رایگان یک مال. تملیک به مفهوم انتقال حق مالکیت خود به دیگری یا مالی را به مالکیت در آوردن. با هبه هم مالی به تملیک دیگری در می آید. پس هبه یک نوع عقد است. قید رایگان بودن سبب خارج شدن هبه از شمول عقودی نظیر بیع، صلح معوض و معاوضه می گردد.

بر مبنای ماده ۷۹۵ قانون مدنی هبه عقدی است که توسط آن یک نفر مالی را به رایگان به شخص دیگری تملیک نماید. بر اساس این قانون عقد هبه یعنی یک نفر رایگان مالی را به شخصی بخشیده و در ازای آن چیزی دریافت نمی کند. این عقد در علم حقوق عقد هبه نام دارد.

در عرف به این کار هدیه دادن اطلاق می شود. در حقیقت وقتی کسی به صورت رایگان مالی را به شخصی می بخشد به آن هدیه گفته می شود. البته نکته ای که وجود دارد این است که عقد هبه غالبا با تنظیم سند هبه نامه انعقاد می شود و دو نوع دارد. هبه معوض یا هبه غیر معوض.

ارکان عقد هبه

برای بررسی عقود، اول ارکان آن عقد را بررسی می کنند. با این کار، می توان اطلاعات بهتری در مورد آن عقد به دست آورد. در عقد هبه می توان سه رکن را بررسی کرد. ارکان عقد هبه عبارتند از:

• واهب: فردی که مالش را به طول رایگان به دیگری می بخشد.
• متهب: کسی که به موجب عقد هبه مالی را به دست می آورد.
• عین موهوبه: مالی که به سبب عقد هبه به مالکیت دیگری در می آید.

شرایط درستی عقد هبه

بر اساس مقررات قانونی شرایط صحت عقد هبه به شرح ذیل است:

بر اساس مقررات قانونی عقد هبه در صورتی به طور صحیح واقع می شود و اثبات هبه، امکان پذیر است که متهب یا کسی که مال به او منتقل شده است ، عین موهوبه را قبض کند. بر همین اساس، عقد هبه در صورتی صحیح واقع شده است که مال به دست گیرنده برسد ؛ لذا در صورتی که مال به دست گیرنده نرسیده باشد، هنوز عقد به طور تمام و کمال واقع نشده است و واهب یا کسی که مال را بخشیده است، می تواند آن را پس بگیرد.

البته در هر زمانی هم که واهب بخواهد، می تواند از هبه رجوع نماید. رجوع از هبه یعنی اینکه مالی را که بخشیده است پس بگیرد . در واقع از آن جهت که عقد هبه یک عقد جایز است ، واهب یا هبه کننده می تواند با شرایطی ، در دادگاه دعوای رجوع از هبه مطرح کند

انحلال عقد هبه

همانطور که اشاره شد هبه عقدی است در فقه اسلام به معنی تملیک مالی به دیگری به رایگان که فرد بخشنده واهب نامیده می شود و فرد گیرنده متهب و مال مورد هبه عین موهوبه اطلاق می شود. عقد هبه با ایجاب و قبول و قبض عین موهوبه ایجاد می شود.

حال اگر فردی قصد انصراف از عقد هبه را داشته باشد در قانون مدنی مواردی برای انحلال عقد هبه در نظر گرفته شده است. به طور کلی هر عقدی برای انعقاد نیاز به شرایط صحت معامله داشته و هبه هم از این قاعده جدا نیست. در ماده ۱۹۰ قانون مدنی برای درستی هر عقدی شرایطی بیان شده از جمله:

• نیت و رضایت دو طرف
• اهلیت دو طرف
• موضوع معین که مورد معامله است.
• مشروعیت برای معامله

علیرغم این موارد شرط پنجمی هم برای انعقاد هبه وجود دارد که در ماده ۷۹۸ قانون مدنی بیان شده و آن قبض مال موهوبه است. تا زمانی که مال موهوبه به قبض متهب داده نشود هبه دارای اثر نخواهد بود.

در پایان این مطلب همچنین پیشنهاد می شود برای آشنایی با دانستنی های حقوقی بیشتر روی لینک کلیک کنید.