میزان اعتبار قولنامه دستی چقدر است؟

قولنامه دستی در معنی خاص حقوقی پیش قرارداد راجع به عقد بیع می باشد. حال یکی از سوالات مطرح در معاملاتی که به صورت قولنامه ای انجام می شود این است که میزان اعتبار قولنامه دستی چقدر است؟ برای یافتن پاسخ پیشنهاد می کنیم تا انتهای مطلب همراه ما باشید.

میزان اعتبار قولنامه دستی

قولنامه دستی در معنی خاص حقوقی، پیش قرارداد راجع به عقد بیع می باشد. در عرف به سند عادی تنظیم شده به شکل دست نویس یا در فرم های چاپی بنگاه املاک اطلاق می شود که به سبب آن، طرفین به خرید و فروش یک مال منقول یا غیر منقول اقدام می کنند.

اعتبار این سند در دادگاه، منوط به وجود شرایط صحت قرارداد، هنگام تنظیم و نوشتن متن آن و ضمنا وجود اثر انگشت و امضا و یا مهر طرفین ذیل آن است. و نبود شاهد زمان تنظیم این سند تاثیری بر عدم اعتبار آن ندارد. در ادامه مطلب به بررسی میزان اعتبار قولنامه دستی می پردازیم.

قولنامه از منظر حقوقی

قولنامه از منظر حقوقی، یک سند عادی بوده که پیش از انعقاد عقد بیع، به عللی نظیر آماده نبودن ثمن معامله یا همان پولی که خریدار به فروشنده می پردازد یا هر علت دیگری، بین طرفین قرارداد، تنظیم شده و در آن، طرفین، متعهد می شوند که در یک موعد زمانی مقرر، بعد از انجام موارد مندرج در قولنامه نسبت به انتقال مبیع و ثمن به یکدیگر، اقدام نموده و به انعقاد عقد بیع بپردازند.

قولنامه در عرف

در عرف، هنگامی از واژه قولنامه استفاده می شود که مقصود همان مبایعه نامه یا بیع نامه ای بوده که با مراجعه به بنگاه یا بدون مراجعه به آن، تنظیم شود و طرفین، به سبب آن، اقدام به انعقاد عقد بیع نمایند و از آن، به عنوان سندی عادی، به منظور اثبات مالکیت خود، در دادگاه و محاکم حقوقی، استفاده می کنند. از این رو در این مطلب ، هرجا از واژه قولنامه دستی استفاده می کنیم، مقصود، همان معنای عرفی این واژه است نه معنای حقوقی آن.

قولنامه دستی

قولنامه دستی سندی عادی است که طرفین به سبب آن به عقد بیع اقدام می کنند و با امضا، اثر انگشت یا مهر طرفین رسمیت و اعتبار پیدا می کند. اثر تنظیم این قولنامه انتقال مالکیت می باشد.

منظور از سند عادی و رسمی

در لغت سند به معنی آنچه به آن اعتماد می کنند، می باشد. بر اساس قانون مدنی، سند عبارت است از هر نوشته ای که در مقام اثبات دعوا یا دفاع قابل استناد باشد. شایان ذکر است یک نوشته در صورتی علیه دیگری قابل استناد می باشد که به امضاء، مهر یا اثر انگشت کسی که سند به او نسبت داده می شود رسیده باشد.

در قانون مدنی سند عادی و رسمی، به صورت ذیل تعریف شده اند:

سند عادی، سندی است که طرفین، آن را بدون مراجعه به دفاتر اسناد رسمی و بدون حضور یک مامور صلاحیت دار، تنظیم می نمایند و با امضا زدن یا مهر زدن و اثر انگشت، آن را رسمیت قانونی می بخشند. مقصود از سند رسمی، سندی است که در دفترخانه و توسط مامور صلاحیت دار این امر، تنظیم شده باشد.

انواع سند

سند شامل دو نوع رسمی و عادی است. بر اساس ماده ۱۲۸۷ قانون مدنی، اسنادی که در اداره ثبت اسناد و املاک، دفاتر اسناد رسمی یا در نزد دیگر مامورین رسمی، در حدود صلاحیت آنها و مطابق مقررات قانونی، تنظیم شده باشد، رسمی به شمار می رود. و هر سندی که فاقد این ویژگی ها باشد، سند عادی است.

در ضمن مندرجات هر سندی علیه امضا کنندگان آن سند معتبر بوده و از این نظر هیچ تفاوتی بین سند عادی و رسمی وجود نخواهد داشت. همچنین امضا کنندگان اسناد مسئول اجرای تعهداتی بوده که به سبب آن سند به عهده گرفته اند و بایستی آثار حقوقی سند مزبور را تحمل کنند.

به این ترتیب قولنامه فاقد ویژگی های سند رسمی است و یک سند عادی محسوب می شود. اسناد عادی متنوع بوده و نمی توان به راحتی آن ها را دسته بندی کرد. در ادامه به برخی از اسناد عادی اشاره می شود:

• تمام اسناد تجاری مانند چک، سفته، برات، بارنامه، قبض انبار و … سند عادی به شمار می روند.
• تمام مبایعه نامه های تنظیم شده توسط مشاورین املاک، سند عادی محسوب می شود. این قراردادها از لحاظ قانون و دادگاه اعتبار بیشتری نسبت به یک قولنامه عادی ندارد. اعتبار این قراردادها به اندازه اعتبار قولنامه دستی می باشد.
• بعضی اسناد، هر چند قانونا یک سند عادی می باشند ولی قانون آنها را در حکم سند لازم الاجرا می داند. به این معنی که دارای امتیازاتی هستند. برای اجرای اسناد لازم الاجرا مطابق قانون به مراجعه به دادگاه و اخذ رای نیاز نیست و با مراجعه به اداره اجرای ثبت می توان تقاضای اجرای آن را نمود. البته این ویژگی سبب نمی شود که سند عادی تبدیل به سند رسمی گردد. همانند چک.

• بعضی اسناد توسط سردفتر اسناد رسمی تنظیم نشده و صرفا در آنها انتساب امضا به شخص امضا کننده، توسط سر دفتر گواهی می گردد. چنین اسنادی وصف عادی بودن خود را از دست نداده و به سند رسمی تبدیل نمی شوند.

حدود اعتبار اسناد عادی در معاملات املاک

حدود اعتبار اسناد عادی در معاملات املاک به صورت ذیل وصف شده اند:

با توجه به مواد ۲۲ و ۴۶ و ۴۷ و ۴۸ قانون ثبت، انتقال املاکی که دارای سابقه ی ثبتی هستند، الزاما باید به وسیله ی سند رسمی انجام شود. در واقع قانون ثبت انتقال ملک با سند عادی را فاقد وجاهت قانونی می داند و با توجه به ماده ی ۲۲ قانون ثبت، از نظر دولت مالک ملک کسی است که سند رسمی به نام او است.بر طبق این مواد انتقال املاک با اسناد عادی غیر معتبر بوده و توسط دادگاهها نیز به رسمیت شناخته نمی‌شد.

ولی شورای نگهبان در سال ۹۲ ماده ۲۲ قانون ثبت را خلاف شرع تلقی کرده و انتقال مطابق اسناد عادی را طبق مواد ۱۲۹۱ و ۱۲۸۵ قانون مدنی صحیح دانسته است. و در حال حاضر چنانچه انتقال با سند عادی هم صورت گرفته باشد دادگاه بایستی به آن توجه کرده و در صورت احراز صحت آن، حکم به تنظیم سند رسمی صادر نماید.

کاربرد قولنامه و اعتبار آن

دانستیم که قولنامه نوعی سند عادی محسوب می شود. در عرف گاها از دو کلمه قولنامه و مبایعه نامه به جای هم استفاده می شود. در حالی که این دو واژه کاملا با هم متفاوت هستند.گاها ممکن است دو طرف یک معامله بر سر انجام معامله و شرایط آن با یکدیگر کاملا توافق داشته باشند.

و قصد انجام معامله با یکدیگر را دارند ولی یک سری مقدمات برای انجام این معامله وجود ندارد. به طور مثال پول خریدار آماده نبوده یا مثلا در معامله خودرو، فروشنده خلافی ماشین را نگرفته است. در چنین مواردی با توجه به اینکه توافق بر انجام معامله بوده، طرفین تعهد می کنند که در آینده با هم معامله را انجام دهند. این تعهد و وعده را طرفین در قالب قولنامه دستی با یکدیگر مکتوب می کنند.

باید دانست تعهدی که طرفین ضمن قولنامه بر عهده می گیرند، لازم الاجرا بوده و هر یک از طرفین که از انجام آن خودداری نماید، می توان الزام او را از دادگاه خواست. حال در صورتی که طرفین قراردادی غیر رسمی مبنی بر نقل و انتقال مال با یکدیگر امضا نمایند، این قرارداد مبایعه نامه گفته می شود.

به این ترتیب در شرایطی که فرصت مناسبی برای معامله ای پیش آمده ولی مقدمات و شرایط انجام قطعی آن فراهم نباشد، می توان برای از دست ندادن معامله از قولنامه استفاده کرد. همانطور که اشاره شد قولنامه دستی سند عادی بوده و این سند در صورتی که به درستی و در حدود قانون تنظیم شده باشد، از لحاظ دادگاه معتبر بوده از این رو دادگاه به محتویات این سند ترتیب اثر خواهد داد.

در ماده ۱۲۹۳ قانون مدنی آمده:

“هر گاه سند، به وسیله یکی از مامورین رسمی تنظیم اسناد، تهیه شده لیکن مامور، صلاحیت تنظیم آن سند را نداشته و یا رعایت ترتیبات ‌مقرره قانونی را در تنظیم سند نکرده باشد، سند مزبور، در صورتی که دارای امضا یا مهر طرف باشد، عادی است.”

در راستای اعتبار قولنامه موارد زیر قابل توجه می باشد:

عدم امضا قولنامه

به طور کلی امضا در مفهوم حقوقی هرگونه علامت انحصاری شخصی می باشد که زیر نوشته ترسیم یا درج شده و دلالت بر هویت امضا کننده و تایید متن نوشته توسط او را دارد. قابل ذکر است در قراردادها طرفین با امضای قرارداد، تمایلشان مبنی بر انجام معامله را نشان می دهند.

عدم امضای معامله نشانگر آن است که اراده بر انجام معامله وجود ندارد. به این ترتیب اساسا قرارداد و معامله ای بین طرفین شکل نمی گیرد. از سویی اگر کسی متنی را امضا نکرده به این معنی است که آن متن مورد تاییدش نیست. به این ترتیب نمی توان وی را متعهد به نوشته ای دانست که مورد تایید او نیست.

قولنامه بدون اثر انگشت

اکثرا تصور می کنند که اثر انگشت از امضاء معتبرتر بوده در حالی که باید دانست که امضا و اثر انگشت در قولنامه دستی از لحاظ اعتبار تفاوتی با یکدیگر ندارند. هر چند در موارد وجود اثر انگشت، ادعای انکار، تردید و جعل را راحت تر می توان رد نمود. به این ترتیب اگر فقط قولنامه را امضا شده باشد، امضا به تنهایی برای اعتبار قولنامه کفایت خواهد کرد.

قولنامه بدون شاهد

این تصور که قولنامه بدون امضای شاهد، اعتبار ندارد، کاملا نادرست است. قولنامه بدون امضای شهود هم اعتبار داشته و امضای شاهدان در مواردی کارایی دارد که بین طرفین در خصوص قولنامه و اعتبار آن اختلافی به وجود آید.

قولنامه با کد رهگیری

شایان ذکر است قولنامه های دارای کد رهگیری نیز یک سند عادی محسوب شده و به اندازه ی یک سند عادی اعتبار دارند. به این ترتیب قولنامه دستی دارای کد رهگیری هم معتبر بوده ولی نه به عنوان یک سند رسمی، بلکه به عنوان یک سند عادی.

در پایان این مطلب اگر مایلید تا با انتقال سند خودرو و مراحل تک برگ کردن سند آشنا شوید روی لینک ها کلیک و از این مقالات بازدید نمایید.