اسفنج های دریایی یکی از ساده ترین و ابتدایی ترین جانوران به شمار می روند. دانشمندان آمریکایی معتقد هستند که این موجودات نخستین جانداران روی زمین بوده اند. آن ها با تحقیق و مطالعات فراوان به این نتیجه رسیدند که نیاکان اولیه این موجودات، کوآنوفلاژله بودند. اسفنج ها در اندازه ها و اشکال مختلفی یافت می شوند. هم چنین می توان آن ها را در رنگ های مختلف بنفش، سیاه، قرمز، نارنجی، زرد، آبی و خاکستری مشاهده کرد که معمولا در آب های شور دریا و یا در اعماق اقبانوس ها زندگی می کنند. در ادامه مطلب ضمن آشنایی با اسفنج دریایی، به ویژگی های بارز این موجودات اشاره خواهیم کرد.
اسفنج دریایی چیست؟
اسفنج دریایی یکی از موجودات دریایی زنده در دریا و اقیانوس است که ثابت بوده و هیچ گونه تحرکی ندارد. ساختار بدن این موجودات ثابت و یکدست نبوده و اسکلت داخلی آن ها از جنس سیلیس است. این اسفنج ها از نوع بی مهرگان فرمان رو هستند که ظاهری زیبا و خیره کننده دارند. هم چنین شباهت زیاد این موجودات به مرجان دریایی باعث اشتباه بسیاری از افراد می شوند. مرجان دریایی بافتی سخت و محکم دارد. این در حالی است که بافت و ساختار اسفنج ها کاملا نرم و انعطاف پذیر است.
از این موجودات در مصارف پزشکی و درمان سرطان استفاده می کنند. هم چنین می توان آن ها را به عنوان لیف حمام مورد استفاده قرار داد؛ البته در صورتی که همه سلول های زنده آن از بین رفته باشد. اسفنج ها موجوداتی آبزی بوده که با محیط خود به شدت سازگاری دارند. اسکلت این موجودات از جنس الیافی به نام اسپنگین است. جنس اسپنگین از کربنات کلسیم و یا دی اکسید سیلیس می باشد. نکته جالبی که در مورد این موجودات وجود دارد این است که آن ها برای زندگی و رشد کردن به سطحی سخت نیاز دارند که بر روی آن تکیه کرده و رشد نمایند.
آشنایی با انواع اسفنج دریایی
به صورت کلی اسفنج های دریایی را می توان از روی ظاهر آن ها دسته بندی کرد؛ چرا که هیچ تفاوتی از نظر ساختار اسکلتی با یکدیگر ندارند. تاکنون سه دسته اسفنج دریایی شناسایی شده است. هم چنین یک گونه جدید اسفنج دریایی یافت شده که دارای شاخک هایی بلند و متعدد است که به اسفنج همگون سوزنه معروف است. این موجودات زنده می توانند در همه قسمت های دریا و اقیانوس زندگی کرده و رشد کنند.
اسفنج دریایی شیشه ای
اسفنج های شیشه ای از رده روزنک تباران هستند و در اعماق اقیانوس ها و دریاها یافت می شوند. ساختار بدن آن ها به صورت قیفی یا استوانه ای شکل است و دارای سوزنه های سیلیسی هستند. این موجودات همیشه در جای خود ثابت بوده و قادر به هیچ گونه حرکتی نیستند. همان طور که از نام این موجودات مشخص است، ساختار اسکلتی آن ها بسیار ضعیف و شکننده بوده و از زیبایی چشم نوازی برخوردار هستند. این اسفنج ها بسیار کم یاب و دست نیافتنی هستند. به همین خاطر برای دیدن آن ها باید به دریاها و اقیانوس های پر عمق سفر کرد.
اسفنج دریایی شاخ
این نوع از موجودات اصلی ترین طبقه اسفنج ها به شمار می روند و معمولا در دریاها و اقیانوس ها به چشم می خورند. محل زندگی اسفنج های دریایی شاخ دریاها و اقیانوس های شیرین است. برخی از انواع این موجودات سوزنه نداشته و آن هایی که دارای سوزنه هستند، سوزنه آن ها از جنس سیلیسی بوده که با استفاده از ایجاد انقباض در خود، باعث خالی شدن آب های موجود در اسفنج می شوند. این موجودات به کمک شاخک های ریزی که دارند، غذای مورد نیاز خود را از کف دریا و اقیانوس پیدا کرده و مصرف می کنند.
اسفنج دریایی آهکی
این اسفنج ها نیز در رده روزنک تباران قرار دارند و معمولا دریاها و اقایانوس های مختلفی را برای زندگی انتخاب می کنند. اسکلت و استخوان بندی آن ها حالتی آهکی داشته و معمولا دارای سه مجرای آبی سه شاخه یا چهار شاخه هستند. این موجودات دارای سوزنه های کلیستی تک محوری و متقارن هستند که با فاصله از یکدیگر قرار گرفته اند. این جانوران می توانند در هر سطحی از آب رشد کرده و به زندگی ادامه دهند. جالب است بدانید این مدل اسفنج ها با کوچک ترین فشار و لمسی پودر شده و از بین می روند.
بارزترین ویژگی های اسفنج دریایی
سیستم تنفس
بدن این موجودات به شکل مشبک بوده که با ایجاد جریان در آب، اکسیژن لازم برای تنفس این جانور فراهم می شود. این اکسیژن به وسیله سلول های مختلف در بدن اسفنج دریایی جذب می شوند. از طرفی این جانور تنها در آب امکان تنفس و زنده ماندن دارد. بدن اسفنج های دریایی از تعداد زیادی سوراخ اتاقک مانند تشکیل شده که آب از بین آن ها به آسانی عبور می کند. این اتاقک ها در حکم دستگاه تنفسی این جانور هستند.
سیستم ماهیچه ای و اسکلتی
اسکلت اسفنج ها از آهک ساخته شده است. بدن این موجودات از سه گروه اسکلت به وجود آمده است. سلول های خارجی به عنوان سلول های اپیدرمی صاف شناخته می شوند. سلول های داخلی، سلول های یقه ای تحت عنوان تاژک هستند که جریان آب را از رزونه ها عبور داده و به وسیله منافذ جانور به بیرون انتقال می دهد. به صورت کلی اسکلت در این موجودات از سوراخ پروتئینی، قطعه های سوزنی شکل کوچک و یا ترکیبی از هر دو تشکیل شده است.
سیستم برون ریز
اسفنج های دریایی فاقد سیستم درون ریز هستند و تنها غده هایی دارند که برای برون ریزی مورد استفاده قرار می گیرند و مواد خروجی را به سطح ترشح می کنند. بسیاری از این ترشحات آن چنان قوی هستند که می توانند جوش های سخت و دردناکی را بر روی پوست انسان ها به وجود آورند.
تولید مثل
این موجودات دارای تولید مثل جنسی و غیر جنسی هستند. در واقع به این موجودات، جدا جنس گفته می شود. تولید مثل در روش غیر جنسی از طریق جوانه زدن و تشکیل یک کلنی که قادر به بزرگ شدن است، اتفاق می افتد. اما در روش جنسی اسپرم ها و تخم ها در آب رها شده و بارور می شوند. نتیجه این باروری ایجاد یک زیگوت است که می تواند شنا کرده و مکان جدیدی را برای رشد و زندگی پیدا کند. جالب است بدانید که این موجودات، خود ترمیمی هستند. به این صورت که می توانند یک تکه اسفنج را به یک تکه بزرگ تبدیل کنند.
تغذیه اسفنج دریایی
اسفنج های دریایی فاقد دستگاه گوارش بوده و برای تغذیه خود از روش فیلتری استفاده می کنند. به این صورت که با قرار دادن یک فیلتر در مسیر روزنه های خود، آب و مواد موجود در آب را وارد بدن خود کرده و مواد مورد نیاز را به دست می آورند. در واقع این جانور ذرات میکروسکوپی غذا را به منظور تغذیه کردن، همراه با آب وارد بدن خود می کند.
سطح بدن این جانور از سوراخ های متعددی تشکیل شده است. به گونه ای که ضربه سلول ها به یکدیگر باعث جریان یافتن آب می شود. آبی که جریان پیدا کرده وارد بدن شده و اسفنج اکسیژن و مواد مغذی مورد نیاز خود را دریافت می کند. در نهایت جریان آب از سوراخی که در بالای بدن جانور قرار دارد، به بیرون فرستاده می شود. هضم غذای اسفنج ها به شکل درون سلولی انجام می شود. به این صورت که ابتدا غذا وارد سلول های بدن شده و عمل گوارش و تجزیه انجام می شود.
کاربرد اسفنج دریایی در پزشکی و داروسازی
- نوعی اسفنج به نام هالیکونا در خلیج فارس قرار دارد که از خواص ضد سرطانی برخوردار است. این اسفنج ها با ترشح سمی که موجب از بین رفتن سلول های دیگر می شود، برای خود سدی دفاعی ایجاد می کند.
- نوعی اسفنج در دریایی به نام کران وجود دارد که می تواند به تولید داروهایی برای درمان سرطان در انسان ها کمک کند.
- برخی محققان موفق به ساخت داروی دیابت با استفاده از ماده ای در اسفنج دریایی شده اند. این ماده در بافت های خود دارای انسولین است.
امیدواریم مطالب این مقاله برای شما عزیزان مفید بوده باشد. در پایان پیشنهاد می کنیم مقالات پرورش شقایق دریایی، توتیای دریایی، ستاره دریایی و عروس دریایی را نیز مطالعه نمایید.
